Metylofenidat. Czy jest bezpieczny? 

Czym jest metylofenidat? Działanie

Metylofenidat zaliczamy do łagodnych środków pobudzających ośrodkowy układ nerwowy (OUN). W większym stopniu oddziałuje on na psychikę niż na aktywność ruchową.  

Nie znamy dokładnego mechanizmu działania metylofenidatu. Najprawdopodobniej wpływa on na uwalnianie dopaminy z neuronów oraz blokowanie wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny. Możemy założyć, że działa on na pobudzenie korowe oraz stymulację aktywującego tworu siatkowatego. 

Zastosowania metylofenidatu

Metylofenidat stosujemy w leczeniu zespołu nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi (ADHD – Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Mogą go przyjmować dzieci powyżej 6. roku życia i młodzież, gdy inne metody postępowania terapeutycznego nie są skuteczne. 

Rozpoznanie ADHD jest trudne. Nie znamy dokładnych przyczyn pojawienia się tego zespołu. Nie istnieją również badania umożliwiające jednoznaczną diagnozę. Rozpoznanie powinno opierać się na aktualnych wytycznych ICD-10 lub kryteriach DSM.

Co ważne, nie u wszystkich dzieci z ADHD konieczne jest leczenie farmakologiczne. Decyzję o włączeniu metylofenidatu podejmuje lekarz na podstawie czasu trwania objawów i ich nasilenia, a także wieku dziecka.

Terapia pacjentów z ADHD powinna obejmować nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także wsparcie psychologiczne, edukacyjne i społeczne.

Metylofenidat stosujemy także w leczeniu narkolepsji i hipersomnii idiopatycznej. 

Metylofenidat – przeciwwskazania

Do przeciwwskazań do stosowania metylofenidatu zaliczamy: 

• nadwrażliwość na metylofenidat lub inne substancje pomocnicze preparatu, 
• jaskrę, 
• nadczynność tarczycy, 
• tyreotoksykozę, 
• występowanie ciężkiej depresji (obecnie lub w przeszłości), 
• chorobę afektywną dwubiegunową (obecnie lub w przeszłości), 
• zaburzenia odżywiania, 
• ciężkie zaburzenia nastroju, 
• znaczny lęk, niepokój, 
• pobudzenie, 
• zaburzenia układu sercowo-naczyniowego (m.in. niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca), 
• zaburzenia naczyń mózgowych (m.in. tętniak, udar), 
• równoległe stosowanie inhibitorów MAO (trzeba zachować minimum 2-tygodniowy odstęp). 

Metylofenidat – skutki uboczne

Do najczęstszych skutków ubocznych związanych ze stosowaniem metylofenidatu zaliczamy: 

• bóle i zawroty głowy, 
• osłabienie, 
• bezsenność,
• tiki (mimowolne skurcze mięśni), 
• drażliwość,  
• chwiejność emocjonalną,  
• niepokój, 
• agresję, 
• bóle brzucha,  
• nudności,  
• wymioty,
• biegunki, 
• gorączkę,  
• nadciśnienie tętnicze, 
• zmniejszenie łaknienia, 
• zmniejszenie masy ciała. 

Rzadziej mogą wystąpić: 

• depresja, 
• płaczliwość, 
• niepokój ruchowy, 
• zmęczenie, 
• duszność, 
• ból w klatce piersiowej, 
• wypadanie włosów, 
• omamy wzrokowe i słuchowe, 
• myśli samobójcze. 

Sporadycznie pojawiają się: 

• leukopenia, 
• małopłytkowość, 
• niedokrwistość, 
• zapalenie wątroby, 
• napady padaczkowe, 
• epizody maniakalne, 
• objawy psychotyczne, 
• opóźnienie wzrostu. 

Metylofenidat – interakcje

Leki wpływające na ciśnienie tętnicze krwi

Nie stosuj metylofenidatu równolegle z lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze krwi. Lek może obniżać ich skuteczność. 

Metylofenidat może wpływać również na działanie leków podwyższających ciśnienie krwi, dlatego podczas równoległego stosowania zachowaj szczególną ostrożność. 

Inhibitory MAO 

Nie możesz stosować metylofenidatu, jeśli jesteś w trakcie leczenia selektywnymi i nieodwracalnymi inhibitorami MAO. Zwiększa to ryzyko wystąpienia przełomu nadciśnieniowego. 

Antagoniści receptora alfa-2 

Równoległe stosowanie metylofenidatu z lekami z tej grupy (np. klonidyną) może wywołać poważne działania niepożądane, a nawet śmierć.  

Substancje o działaniu dopaminergicznym 

Metylofenidat, podobnie jak leki o działaniu dopaminergicznym, powoduje wzrost stężenia dopaminy w przestrzeniach międzysynaptycznych. Jednoczesne stosowanie metylofenidatu i innych substancji czynnych o działaniu dopaminergicznym może prowadzić do groźnych skutków ubocznych. Zwróć na to szczególną uwagę, ponieważ wiele leków przeciwpsychotycznych działa właśnie w tym mechanizmie. 

Jedzenie i alkohol 

Metylofenidat stosuj o tej samej porze. Nie ma badań nad wpływem pokarmu na działanie leku. Zaleca się jednak przyjmowanie go z posiłkiem lub bezpośrednio po. 

Alkohol może nasilać działania niepożądane metylofenidatu, zwłaszcza obejmujące OUN (ośrodkowy układ nerwowy).  

Zrezygnuj ze spożywania alkoholu przez cały czas trwania terapii metylofenidatem. 

Czy metylofenidat jest legalny w Polsce?

Metylofenidat jako substancję czynną zaliczamy do grupy narkotyków. Znajduje się w grupie II-P i wykazuje duży potencjał uzależniający. W związku z tym często pojawiają się wątpliwości co do jego legalności. Metylofenidat jako substancja lecznicza jest legalny w Polsce. Możemy go kupić w aptekach jedynie na podstawie ważnej recepty lekarskiej Rpw (tzw. narkotycznej). Metylofenidat występuje pod kilkoma nazwami handlowymi i jest dostępny w różnych dawkach.  

Sprzedaż metylofenidatu bez recepty lekarskiej lub poza obrotem aptecznym jest nielegalna i podlega poważnym karom. 

Przeczytaj również:
ADHD – przyczyny, objawy, leczenie