Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Pomysł na prezent 3
X - Niezbędnik zimowy
x - Aurovitas ApoD3
X - Aurovitas LipiForma 3
X - Dermaprofi Cutis
X - Zimowe nowości
X - Przeziębienie dzieci i dorosłych
X - Kalendarz adwentowy 2023
36

Metotreksat – działanie, skutki uboczne, przeciwwskazania

Słuchaj artykułu

Metotreksat jest lekiem przeciwnowotworowym i immunosupresyjnym. Jego stosowanie może wiązać się z występowaniem działań niepożądanych. Jakie skutki uboczne może powodować metotreksat oraz kto nie powinien go zażywać?

Metotreksat – działanie, skutki uboczne, przeciwwskazania

Czym jest metotreksat? 

Metotreksat to pochodna kwasu foliowego. Jest to lek cytotoksyczny, który należy do grupy tzw. antymetabolitów. Jego poznany mechanizm działania polega na kompetycyjnym hamowaniu enzymu – reduktazy dihydrofolianowej. Enzym ten bierze udział w szlaku metabolicznym kwasu foliowego i odpowiada za jego przemianę do aktywnej formy – tetrahydrofolianu. Cząsteczka ta jest niezbędna m.in. w procesie syntezy DNA, dlatego metotreksat jest wykorzystany przy leczeniu nowotworów układów, gdzie komórki mają tendencję do szybkiego wzrostu – w szpiku kostnym, jelitach czy pęcherzu moczowym. Metotreksat jest stosowany w leczeniu nowotworów złośliwych i ostrych białaczek. 

Metotreksat wykazuje też działanie immunosupresyjne – nie do końca zbadane i wyjaśnione, jednak na tyle skuteczne, że lek ten z powodzeniem jest stosowany w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) lub ciężkich postaci łuszczycy. 

Metotreksat – zastosowanie  

Metotreksat w leczeniu chorób autoimmunologicznych 

Metotreksat w postaci tabletek lub iniekcji (zastrzyków) podskórnych jest podawany raz w tygodniu, zawsze tego samego dnia lub w schemacie potrójnej dawki w 12-godzinnych odstępach. Należy ściśle przestrzegać schematu stosowania, ponieważ niewłaściwe zażywanie leku zagraża zdrowiu, a nawet życiu. Znany jest przypadek, w którym w wyniku błędnego przyjmowania leku raz dziennie przez ok. dwa tygodnie pacjentka zmarła. Dlatego w razie wszelkich wątpliwości co do stosowania należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. 

Metotreksat w leczeniu nowotworów 

Lek jest podawany w postaci wlewu dożylnego, a leczenie z wykorzystaniem tabletek jest terapią uzupełniającą. Częstość podawania jest ustalana indywidualnie według przyjętego schematu leczenia onkologicznego. Metotreksat stosuje się w monoterapii (jako jedyny lek przeciwnowtworowy) lub w połączeniu z innymi cytostatykami, a także hormonami, radioterapią i zabiegami chirurgicznymi.  Oprócz ścisłego przestrzegania schematu stosowania bardzo ważne jest również podanie w odpowiednim odstępie czasu od zastosowania leku (np. następnego dnia) kwasu foliowego lub folianu wapnia. Preparaty te chronią zdrowe komórki przed cytotoksycznym działaniem metotreksatu. 


Kwas foliowy
Poznaj tysiące produktów z kategorii zdrowie i uroda

Metotreksat – przeciwwskazania 

Główne przeciwwskazania do stosowania metotreksatu to: 

  • nadwrażliwość na substancję czynną, 
  • ciężka niewydolność nerek lub wątroby, 
  • niedobory odporności, 
  • ciężkie zakażenia, np. gruźlica, HIV, 
  • alkoholizm, 
  • ciąża i karmienie piersią. 

Należy pamiętać, że za każdym razem przed rozpoczęciem stosowania leku lekarz indywidualnie porównuje przeciwwskazania i ryzyko zdrowotne z korzyściami wynikającymi z zażywaniem leku przez pacjenta. 

Metotreksat – skutki uboczne 

Wcześnie rozpoznane działania niepożądane są w większości odwracalne. Z reguły ich pojawienie wiąże się z dużymi dawkami metotreksatu podczas chemioterapii, rzadziej występują przy stosowaniu mniejszych dawek w chorobach autoimmunologicznych.  

Najczęstsze skutki uboczne to: 

  • zmniejszona odporność na zakażenia, 
  • leukopenia, niedokrwistość, 
  • nudności, wymioty, biegunka, jadłowstręt, 
  • bóle i zawroty głowy, senność, 
  • nieostre widzenie, 
  • zapalenie naczyń krwionośnych, skłonności do krwawień, 
  • wysypka, świąd skóry. 

O wszystkich niepokojących objawach, nawet pozornie niezwiązanych ze stosowaniem leku, należy poinformować lekarza. 

Metotreksat – środki ostrożności 

Podczas stosowania metotreksatu należy mieć na uwadze poniższe sytuacje: 

  • możliwość uaktywnienia przewlekłych zakażeń, np. gruźlicy, półpaśca, zapalenia wątroby typu B lub C; 
  • odwodnienie organizmu, np. w wyniku ostrej / przewlekłej biegunki lub wymiotów, może prowadzić do zwiększenia stężenia metotreksatu we krwi i spowodować jego działanie toksyczne; 
  • możliwe jest zaostrzenie zmian łuszczycowych pod wpływem działania światła UV; 
  • zapalenie błony śluzowej jamy ustnej jest ważnym objawem toksycznego działania na układ pokarmowy i niekiedy stanowi wskazanie do konieczności przerwania leczenia; 
  • stosowanie w szczególnie wrażliwych grupach – u dzieci i osób starszych, z chorobami przewlekłymi, może szczególnie zwiększać ryzyko toksyczności; 
  • ze względu na działanie genotoksyczne należy stosować skuteczną metodę antykoncepcji, zarówno w trakcie, jak i przez co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu terapii; 
  • wystąpienie kaszlu i/lub duszności może wiązać się z tzw. postacią płucną reumatoidalnego zapalenia stawów; 
  • lek może osłabiać odpowiedź układu odpornościowego (np. poszczepienną) i wpływać na wyniki badań immunologicznych; 
  • skuteczność leku może być zmniejszona w wyniku reakcji z metyloksantynami znajdującymi się w napojach zawierających teofilinę i kofeinę (kawa, czarna herbata), dlatego należy unikać nadmiernego spożywania takich napojów; 
  • w istotne interakcje wchodzą m.in. leki uspokajające, antykoncepcyjne, niektóre antybiotyki; 
  • skuteczność leczenia mogą zmniejszyć preparaty wielowitaminowe ze względu na zawartość kwasu foliowego. 

Alkohol nasila toksyczne działanie metotreksatu. 

Metotreksat, mimo wielu potencjalnych działań niepożądanych i wymogu ścisłego przestrzegania schematu dawkowania, wykazuje wiele korzyści jako lek przeciwnowotworowy i immunosupresyjny. Niekiedy jest wręcz środkiem ratującym życie. Przy pełnej współpracy pacjenta z lekarzem stosunek korzyści do ryzyka działań niepożądanych jest zdecydowanie warty podjęcia leczenia metotreksatem. 

Przeczytaj również:
Czym jest i jak działa zolpidem?


Źródła
Zwiń
Rozwiń
  • Howard S.C., McCormick J., Ching-Hon P., Buddington R.K., Harvey R.D., Preventing and Managing Toxicities of High-Dose Methotrexate, Oncologist. 2016 Dec;21(12):1471-1482. 
  • Puig L., Methotrexate: new therapeutic approaches. Actas Dermosifiliogr, Jul-Aug 2014;105(6):583-9. 
  • Tian H., Cronstein B.N., Understanding the mechanisms of action of methotrexate: implications for the treatment of rheumatoid arthritis, Bull NYU Hosp Jt Dis. 2007;65(3):168-73. 
  • Shah R.A., Nwannunu C.E., Limmer A.L., Patel R.R., Uyen Ngoc M., Tyring S.K., Brief Update on Dermatologic Uses of Methotrexate, Skin Therapy Lett. 2019 Nov;24(6):5-8. 
  • Bianchi G., Caporali R., Todoerti M., Mattana P., Methotrexate and Rheumatoid Arthritis: Current Evidence Regarding Subcutaneous Versus Oral Routes of Administration, Adv Ther. 2016 Mar;33(3):369-78. 
Daj nam znać, co myślisz o tym artykule

Wpisz swój komentarz...
Imię

  1. 27 lutego 2023, 17:44
    Izabela

    Przerażająca perspektywa stosowania metroksetratu

    1. 29 czerwca 2023, 08:25
      Joanna

      Methotrexat jest cennym lekiem w reumatologii. Ma udowodnione działanie powstrzymujące destrukcję stawów w RZS, stosowany jest z dobrym, bardzo dobrym efektem w wielu zapalnych chorobach reumatycznych. Przyjmowanie go nie jest przerażające. Zawsze wszystkie wątpliwości i obawy należy przedyskutować z lekarzem prowadzącym.

  2. 3 lipca 2023, 23:01
    włodzimrz

    może jest i dobrym lekiem tylko nie dla każdego .Ja przyjmuje go od dwóch lat i za każdym razem jest coraz gorzej. w dniu którym wziąłem zastrzyk ,,15” po 12 godzinach zaczynają się trdne chwile nudności zawroty głowy itp. obojętność na otoczenie zalegam i wszystko mi jedno. W pierwszym dniu po zastrzyku kontynuje dzień pierwszy .Dla mnie tydzień od dwóch lat ma ,,5” dni . Jedyna pociecha to to że stawy są spokojne .Do lekarza reumatologa chodzę już 5 lat mam wspaniałą panią doktór imienia i nazwiska nie napiszę bo nie mam Jej zgody.nie wiem jak długo to będę znosić ale czasami mam dość.Pozdrawiam wszystkich

    1. 13 lipca 2023, 19:04
      seba

      św. prawda

    2. 10 września 2023, 20:08
      Mariusz

      Czysta prawda

  3. 30 października 2023, 11:08
    Bogusław

    Choruję na RZS od kilkunastu lat, byłem bardzo dobrze zdiagnozowany od samego początku, Od paru lat przyjmuję Metratroksat, dobrze go toleruję. Jak jadłem go w tabletkach to czasmi miałem lekkie nudnosci wieczorem w dniu przyjmowania. Od kilku miesięcy biorę go juz tylko w zastrzykach i nie mam żadnych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Biorę teraz max. dawki 30 mg na tydzień, bo miałem okresowe nawroty . Czuję się dobrze i żyję normalnie, jestem aktywny (narty, rower, góry). RZS to nie wyrok, da sie z tym żyć , życzę wszystkim powodzenia w terapii

Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę