Jakie składniki kosmetyków są najbardziej szkodliwe?

Formaldehyd i jego pochodne  

Formaldehyd jest gazem o charakterystycznym, drażniącym zapachu. W niewielkich ilościach występuje w przyrodzie jako zanieczyszczenie powietrza związanego ze spalinami samochodowymi, kotłowymi i utylizacją odpadów komunalnych. W wyniku reakcji z wodą, formaldehyd przekształca się w formalinę, czasem dodawaną do kosmetyków. Zarówno formalina, jak i formaldehyd działają silnie toksycznie.

Formaldehyd był dodawany m.in. do lakierów do paznokci. Obecnie w Polsce jest zakazany. Uznano, że związek ten działa rakotwórczo, mutagennie i negatywnie na rozrodczość. Może również uczulać i powodować podrażnienia skóry. 

Na etykietach produktów kosmetycznych możemy znaleźć tzw. donory, czyli substancje uwalniające formaldehyd, tj.: Diazolidinyl Urea, DMDM Hydantoin, Quaternium-15, Imidazolidinyl Urea, Methenamine, Bronopol.

Formaldehyd może uwalniać się pod wpływem różnych czynników, np. podczas przechowywania kosmetyku w ciepłym i/lub wilgotnym miejscu.

Akrylamid  

Akrylamid jest uznawany za substancję rakotwórczą. W przemyśle kosmetycznym nie stosuje się go bezpośrednio, ale producenci wykorzystują poliakrylamid powstający z cząsteczek akrylamidu. Pełni on funkcję zagęstnika, stabilizatora emulsji i składnika tworzącego film na skórze lub włosach, dzięki czemu kosmetyk ma np. lepszą konsystencję.

Niestety w poliakrylamidzie mogą pozostawać śladowe ilości akrylamidu, który jest zanieczyszczeniem powstającym w procesie produkcji. Z tego powodu jego stosowanie w kosmetykach jest ściśle regulowane, a zawartość wolnego akrylamidu musi być minimalna. 

Aluminium 

Aluminium (glin) to lekki metal. W produktach kosmetycznych znajdziemy w większości sole glinu i związki kompleksowe, np. chlorek glinu, chlorowodorotlenek glinu.

Glin wykorzystywany jest między innymi przy produkcji:

• dezodorantów,
• kremów do opalania z filtrem UV,
• kosmetyków przeciwłojotokowych.

Jego zadaniem jest hamowanie wydzielającego się potu. Niestety poza zatykaniem porów, związek ten może powodować reakcje alergiczne, przesuszenie skóry i wysypki. 

Ftalany 

Ftalany to sole lub estry kwasu ftalowego, odporne na działanie czynników zewnętrznych, np. wilgoci, zmian temperatury.

Są dodawane do takich produktów jak:  

• lakiery do włosów,  
• lakiery do paznokci,  
• balsamy do ciała,  
• perfumy.  

Ftalany znajdziemy pod nazwami: Phthalates, Dibutyl phthalate, Diethyl phthalate, Dimethyl phthalate. Związki te kumulują się w organizmie, oddziałując na nerki, wątrobę, układ rozrodczy i niektóre hormony.

Ftalany zwiększają możliwość wystąpienia astmy i alergii. W Polsce zabronione jest dodawanie do kosmetyków następujących ftalanów: Dibutyl phthalate, bis(2-Ethylhexyl) phthalate, bis(2-Methoxyethyl) phthalate, n-pentyl-isopentylphtalate, di-n-pentyl phtalate, diisopentylphtalate, Benzyl butyl phtalate.

Najlepiej przebadaną formą ftalanów dodawanych do produktów kosmetycznych jest DEP Diethyl phthalate.  

Triclosan i triclocarban

Triclosan i triclocarban to związki o działaniu przeciwbakteryjnym, stosowane głównie jako konserwanty w kosmetykach. Triclosan znalazł zastosowanie m.in. w produktach do higieny jamy ustnej, a triclocarban w mydłach i dezodorantach. 

Stosowanie triclosanu jest możliwe jedynie w konkretnym stężeniu: 0,3% m.in. w pastach do zębów, mydłach do rąk, żelach pod prysznic, dezodorantach (nie w sprayu), pudrach do twarzy i korektorach, a także do 0,2% w płynach do płukania jamy ustnej. Na opakowaniach past do zębów dla dzieci musi znajdować się oznaczenie: „Nie stosować u dzieci poniżej 3. roku życia”.

Triclocarban, jako składnik o działaniu przeciwbakteryjnym, może mieć stężenie do 1,5%, ale tylko w produktach spłukiwanych, takich jak mydła, żele pod prysznic.

Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) 2024/996, począwszy od 1 listopada 2025 r. nie udostępnia się na rynku UE produktów zawierających triclosan i triclocarban, które nie spełniają tych wymogów.

Toluen  

To substancja pochodzenia petrochemicznego, m.in. z destylacji smoły węglowej, wykorzystywana głównie jako rozpuszczalnik. W trakcie wdychania tego związku jesteśmy narażeni na bóle głowy, nudności czy wymioty. Szczególnie powinny go unikać kobiety w ciąży i dzieci.

Występuje m.in. w lakierach i odżywkach do paznokci, farbach do włosów, pod nazwami: Toluol, Toluene, Phenylmethane, Methylbenzene.