Odżywki białkowe – czy są zdrowe?

Białko w diecie – jakie ma znaczenie? 

Białko jest jednym z makroelementów niezbędnych w naszej codziennej diecie. Dobrze przyswajalne białko znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, jaja, ryby, mleko i jego przetwory. Jest ono obecne również w produktach pochodzenia roślinnego – nasionach roślin strączkowych (fasola, soja, groch, ciecierzyca, soczewica) i ich przetworach, a także w orzechach (migdały, pistacje, orzechy nerkowca) i nasionach (pestki dyni, pestki słonecznika, nasiona chia) oraz zbożach (otręby owsiane, makaron pełnoziarnisty, kasza gryczana). 

Białko odgrywa wiele różnych funkcji w organizmie. Zapotrzebowanie na ten makroskładnik u zdrowych osób dorosłych wynosi 0,8 g białka/kg, natomiast u sportowców, a także w przebiegu różnych chorób zapotrzebowanie to odpowiednio się zwiększa bądź zmniejsza. Zwiększone zapotrzebowanie na białko występuje m.in. u osób:  

• chorujących na nowotwory,  
• niedożywionych,  
• w czasie choroby,  
• po przebytych operacjach, 
• w trakcie rekonwalescencji,  
• po urazach i rozległych oparzeniach.  

Ponadto większą ilość białka w diecie potrzebują także osoby starsze oraz kobiety w ciąży i karmiące.  

Z kolei zmniejszenie ilości białka zaleca się np. osobom z przewlekłą niewydolnością nerek. 

Czym są odżywki białkowe?  

Odżywki białkowe (proteinowe) są preparatami, które uzupełniają podstawową dietę w białko. Na rynku dostępne są różnego rodzaju gotowe produkty (napoje, batony, przekąski, koncentraty w proszku bądź granulaty do samodzielnego przygotowania, a także tabletki, kapsułki, ampułki czy drażetki) przeznaczone dla różnych grup konsumentów. Preparaty te różnią się składem i sposobem podawania. Adresowane są głównie do osób uprawiających intensywną aktywność fizyczną, ale także do osób o zwiększonych potrzebach, np. seniorów lub pacjentów po przebytych chorobach.  

Podstawowe rodzaje odżywek białkowych  

Do głównych rodzajów odżywek białkowych zalicza się: 

• koncentraty białka serwatkowego (WPC) – zawierają do 80% białek oraz pewną ilość tłuszczu, cholesterolu i laktozy, 
• izolaty białka serwatkowego (WPI) – zawierają do 90% białka, są pozbawione cholesterolu, tłuszczu i laktozy, 
• hydrolizaty białka serwatkowego (WPH) – zawierają największą ilość białka, stanowią najlepsze źródło łatwo przyswajalnych form aminokwasów, pozbawione są cholesterolu, tłuszczu i laktozy. 

Korzyści związane ze stosowaniem odżywek białkowych 

• Są szybkim sposobem na zastąpienie posiłku, np. w podroży. 
• Wspomagają redukcję masy ciała. 
• Wspomagają wzrost tkanki mięśniowej. 
• Wzmacniają siłę i moc podczas ćwiczeń. 
• Są skuteczne w poprawie sprawności fizycznej i zdrowia kardiometabolicznego u osób otyłych. 
• U osób starszych chronią przed utratą mięśni (sarkopenia). 
• Mogą zmniejszyć opóźnioną bolesność mięśni po treningu. 

Zagrożenia związane ze stosowaniem odżywek białkowych  

Długotrwałe i nadmierne stosowanie odżywek białkowych może prowadzić do: 

• zaburzenia homeostazy kości i wapnia,  
• zaburzenia czynności nerek,  
• zwiększonego ryzyka tworzenia się kamieni nerkowych,  
•  
• zaburzeń pracy wątroby, 
• postępu choroby wieńcowej, 
• zwiększonej częstości występowania trądziku pospolitego, 
• rozwoju otyłości, zwłaszcza jeśli dana osoba prowadzi siedzący tryb życia i spożywa odżywki białkowe w nadmiarze.  

Suplementacja odżywkami białkowymi w dużych ilościach nie jest zalecana, ponieważ ogranicza spożycie naturalnej żywności, która oprócz białka dostarcza też innych niezbędnych składników odżywczych do organizmu.  

Jak widać, korzystanie z odżywek białkowych może przynosić zarówno sporo korzyści, jak i pewne zagrożenia. Odżywki białkowe nie są niezbędnym elementem diety, za to mogą być jej świetnym uzupełnieniem wówczas, gdy nie jesteśmy w stanie pokryć zapotrzebowania na białko wyłącznie z pożywienia. Zagrożenia wynikające z nadmiaru białka w diecie mogą pojawić się przy nadmiernym i długotrwałym stosowaniu odżywek białkowych. Kluczową kwestią jest dostosowane dawki i rodzaju preparatu do swoich indywidualnych potrzeb. 

Przeczytaj również:
Suplementy dla sportowców – czym są WPC, WPI, WPH i czym się od siebie różnią?
Białko w diecie – co nam daje i dlaczego jest takie istotne?