Płukanie żołądka – kiedy jest konieczne?

Kiedy wykonuje się płukanie żołądka?

Płukanie żołądka jest procedurą stosowaną w przypadku zatruć drogą doustną. Wykonuje się je w przypadku zatruć substancjami stałymi w znacznej ilości, np. w przypadku przyjęcia wielu tabletek leku czy w zatruciu grzybami [1].

Według zasad płukanie żołądka należy wykonać w ciągu jednej godziny od przyjęcia szkodliwej substancji. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły. W przypadku leków o przedłużonym uwalnianiu czas, w którym płukanie żołądka jest skuteczne wydłuża się do 4 godzin, a w przypadku leków z grupy salicylanów również jest dłuższy, ze względu na fakt, że substancje te tworzą złogi w świetle żołądka, co spowalnia ich pasaż do dalszych części przewodu pokarmowego. Istotnym wyjątkiem jest również zatrucie muchomorem sromotnikowym, w którym procedurę można przeprowadzić do kilkunastu godzin od spożycia trującego grzyba [1, 3]. 

Płukanie żołądka nie jest jednak procedurą wykonywaną rutynowo i u każdej osoby, która przyjęła substancję szkodliwą drogą doustną. Jej przeprowadzenie ograniczone jest przeciwwskazaniami. 

Płukanie żołądka – przeciwwskazania 

• Zatrucie substancjami: żrącymi (płukanie żołądka w takiej sytuacji grozi perforacją, czyli przedziurawieniem przewodu pokarmowego), detergentami, węglowodorami, substancjami lotnymi; 
• Wysokie ryzyko wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego u pacjenta;
• Znaczne pobudzenie psychoruchowe pacjenta stwarzające ryzyko urazu i wysokie prawdopodobieństwo powikłań w czasie wykonywania procedury;
• U pacjenta nieprzytomnego przed wykonaniem płukania żołądka konieczne jest zabezpieczenie dróg oddechowych poprzez intubację dotchawiczą, aby uniknąć zachłyśnięcia [1, 2]. 

Każdorazowo wskazania i przeciwwskazania do wykonania płukania żołądka ocenia indywidualnie lekarz podejmujący decyzję o przeprowadzeniu procedury. Konieczne jest wzięcie pod uwagę potencjalnego ryzyka zarówno jej wykonania, jak i odstąpienia od jej przeprowadzenia. 

Płukanie żołądka – jak przebiega? 

Przed rozpoczęciem płukania żołądka należy odpowiednio przygotować pacjenta. Pozycja, w jakiej wykonuje się płukanie żołądka zależy od stanu chorego. W przypadku pacjentów z zaburzeniami świadomości lub utrudnionym kontaktem wykonuje się je w pozycji leżącej na boku. U osób w pełni przytomnych można wykonać płukanie żołądka w pozycji leżącej na lewym boku z ugiętymi nogami lub w pozycji siedzącej. 

Pierwszym krokiem jest wprowadzenie do żołądka zgłębnika, czyli sondy nosowo-żołądkowej (wprowadzanej przez nos) lub ustno-żołądkowej (wprowadzanej przez usta). Zgłębnik smaruje się żelem zawierającym lignokainę, czyli substancję o właściwościach miejscowo znieczulających, co ułatwia jego wprowadzenie. 

Do płukania żołądka u osób dorosłych wykorzystuje się wodę w temperaturze ciała, u dzieci zaś 0,45% roztwór soli fizjologicznej o temperaturze 37°C. Płyn podaje się przez sondę do żołądka, u dzieci za pomocą strzykawki w objętości 10 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka, u dorosłych zaś przez lejek uniesiony ponad poziom żołądka w objętości około 250 ml jednorazowo. Następnie końcówkę zgłębnika, do której podawano płyn, opuszcza się poniżej wysokości żołądka i wypływającą treść zbiera do pojemnika na popłuczyny.  

U dorosłych procedurę tę należy powtarzać do czasu uzyskania czystych popłuczyn. U dziecka zalecana łączna objętość płynów podanych do żołądka nie powinna przekraczać 50 ml na kilogram masy ciała [1, 2]. 

W zatruciach niektórymi substancjami w ciągu godziny od ich przyjęcia korzystne może być dodanie do ostatniej porcji płynu węgla aktywowanego – substancji, która wiąże i absorbuje wiele trucizn. Takie postępowanie stosuje się w zatruciach m.in. lekami z grupy beta-blokerów i blokerów kanałów wapniowych, wieloma lekami przeciwpadaczkowymi, przeciwdepresyjnymi, lekami z grupy glikozydów naparstnicy stosowanymi w kardiologii, paracetamolem. Węgla aktywowanego nie podaje się natomiast w zatruciach metalami i alkoholami [1]. 

Płukanie żołądka – powikłania 

Jak w przypadku każdej procedury medycznej, w czasie płukania żołądka mogą wystąpić powikłania. Należą do nich: 

• zachłyśnięcie treścią żołądkową i zachłystowe zapalenie płuc, 
• perforacja (przedziurawienie przewodu pokarmowego lub ściany gardła wymagające interwencji chirurgicznej), 
• krwawienie z przewodu pokarmowego w wyniku uszkodzenia jego ściany, 
• zaburzenia wodno-elektrolitowe, 
• przejściowy spadek natleniania krwi, 
• zaburzenia rytmu serca [1]. 

Płukanie żołądka jest procedurą medyczną wykonywaną przez przeszkolony personel w przypadku doustnego zatrucia niektórymi substancjami. Wykonuje się je zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Przed jego przeprowadzeniem ważne jest dokładne poinformowanie lekarza o historii medycznej pacjenta, rodzaju i ilości przyjętej substancji szkodliwej oraz przyjmowanych przez niego lekach stałych. Pozwoli to na podjęcie decyzji o wykonaniu procedury w sposób jak najbezpieczniejszy dla pacjenta.

Przeczytaj również:
Zatrucie grzybami – na które grzyby należy uważać?