Kurkuma. Zdrowy dodatek nie tylko do potraw

Kurkuma – co warto o niej wiedzieć?

Kurkuma (inaczej ostryż długi lub szafran indyjski) to roślina pochodząca z rodziny imbirowatych. Powszechnie uprawia się ją w południowo-wschodniej Azji, zwłaszcza w Indiach i Chinach, które są jej największymi producentami na całym świecie. 

Kurkuma zawdzięcza swój żółto-pomarańczowy kolor kurkuminie. Używa się ją do barwienia żywności, kosmetyków i tkanin. Oprócz tego kurkuma jest przyprawą orientalną i wchodzi w skład mieszanek przypraw, np. curry lub garam masala.

Surowcem farmaceutycznym kurkumy jest kłącze (korzeń). Zawiera ono wiele cennych związków. 

Należą do nich:

• kurkuminoidy (głównie kurkumina i kwas ferulowy),
• olejki eteryczne (bisabolen, guajan, α-, β-turmeron, zingiberen, arkurkumen),
• polisacharydy (arabinogalaktan, skrobia).

Czym jest kurkumina? 

Kurkumina jest bioaktywnym związkiem pochodzenia roślinnego, który naturalnie występuje w kłączu kurkumy. Jest ona związkiem polifenolowym – kurkuminoidem. To substancja zaliczana do grupy dietetycznych antyoksydantów o szerokich właściwościach korzystnych dla zdrowia.

Właściwości lecznicze kurkuminy znane są od tysięcy lat. Stosuje się ją w medycynie ajurwedyjskiej w leczeniu różnych chorób o podłożu zapalnym, np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Znalazła ona zastosowanie również w tradycyjnej medycynie chińskiej jako środek łagodzący stres i poprawiający nastrój. 

Kurkuma – właściwości

Dzięki obecności kurkuminy kurkuma wykazuje wiele cennych właściwości. Przypisuje się jej działania przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne i przeciwnowotworowe. 

Ze względu na silne właściwości antyoksydacyjne pomaga zwalczyć wolne rodniki. To właśnie one sprzyjają wystąpieniu przewlekłego stresu oksydacyjnego, który może przyczynić się do rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, układu krążenia czy nowotworów. Spożywanie kurkuminy zmniejsza zatem ryzyko zachorowania. 

Dodatkowo kurkumina odpowiada za wzrost poziomu glutationu (związku o właściwościach przeciwutleniających) i hamowanie rozwoju procesu zapalnego w organizmie. Z tego względu znajduje zastosowanie w chorobach zwyrodnieniowych stawów.

Działanie przeciwnowotworowe kurkuminy opiera się między innymi na hamowaniu aktywacji czynnika rakotwórczego i zdolności nowotworu do przerzutów. Może ona poprawiać skuteczność wybranych leków chemioterapeutycznych. 

Kurkuma działa spazmolitycznie (rozkurczająco) na mięśnie gładkie znajdujące się w drogach żółciowych. Skutkiem tego jest wzmożone wydzielanie żółci i ułatwienie jej swobodnego przepływu. Dodatkowo przywraca ona prawidłową kurczliwość pęcherzyka żółciowego. Zapobiega to powstawaniu kamieni żółciowych, a nawet może przyczynić się do stopniowego rozpuszczania obecnych kamieni (głównie cholesterolowych).

Poza pobudzaniem dróg żółciowych kurkuma wzmaga także wydzielanie soku trzustkowego i żołądkowego. W obrębie dróg żółciowych i przewodu pokarmowego działa przeciwzapalnie i bakteriobójczo. Przyczynia się także do spadku LDL (tzw. złego cholesterolu) i podwyższenia tzw. dobrego cholesterolu HDL.

Kurkumina ma także duży wpływ na zaburzenia metaboliczne. Wspomaga ona redukcję masy ciała u osób z nadwagą i otyłością. Suplementacja kurkuminą może spowodować wzrost poziomu adiponektyny – hormonu odpowiedzialnego za procesy metaboliczne, np. przemianę glukozy i kwasów tłuszczowych oraz wrażliwość na insulinę. Zwiększenie poziomu adiponektyny notuje się podczas spadku masy ciała przy nadwadze czy otyłości (u osób z nadmierną masą ciała poziom tego hormonu jest zaniżony), dlatego suplementacja kurkuminą podczas stosowania diety redukcyjnej może wzmocnić efekty.

Ponadto kurkumina wpływa na funkcję bariery jelitowej. Stan mikrobioty jelitowej będzie odzwierciedlał się nie tylko w kondycji układu pokarmowego, lecz całego organizmu. 

Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym kurkuma to także jeden ze składników złotego mleka. Jest to rozgrzewająca mieszanka łagodząca ból gardła, kaszel czy ból głowy, a więc objawy towarzyszące grypie lub przeziębieniu.

Kurkuma – na co pomaga?

Ze względu na liczne właściwości kurkumy może ona wspomóc leczenie takich chorób jak:

• nowotwory, 
• cukrzyca i insulinooporność, 
• zespół metaboliczny, 
• astma,  
• reumatoidalne zapalenie stawów,  
• choroba zwyrodnieniowa stawów, 
• choroby układu sercowo-naczyniowego,  
• choroby neurodegeneracyjne, 
• stwardnienie rozsiane, 
• depresja, 
• zaburzenia lękowe, 
• zespół jelita drażliwego, 
• nieswoiste choroby zapalne jelit. 

Kurkumina a wrzodziejące zapalenie jelita grubego 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) jest jedną z najczęstszych nieswoistych chorób zapalnych jelit. Najczęściej objawia się krwistą biegunką, której mogą towarzyszyć bóle brzucha tuż przed wypróżnieniem, gorączka, nocne wypróżnienia czy uczucie silnego parcia na stolec. Nasilone objawy choroby w okresie zaostrzenia poważnie wpływają na jakość życia chorych i mogą nawet prowadzić do niedożywienia, wyniszczenia oraz odwodnienia organizmu.  

Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym kurkumina może wesprzeć leczenie WZJG. Korzystne jest przyjmowanie kurkuminy w ramach terapii uzupełniającej do mesalazyny, czyli podstawowego leku przeciwzapalnego u pacjentów z WZJG. Według wyników badań zmniejsza ona uporczywe dolegliwości jelitowe u chorych na WZJG, pomaga osiągnąć remisję kliniczną (brak jakichkolwiek objawów, chociaż nie oznacza to końca choroby) i zapobiega nawrotom schorzenia. Co ważne, kurkumina była dobrze tolerowana przez badanych i nie powodowała żadnych poważnych działań niepożądanych. 

Kurkumina – czy warto ją suplementować? 

W kurkumie znajduje się zaledwie 3-5% aktywnej kurkuminy, która odpowiada za jej właściwości prozdrowotne. Co więcej, kurkumina jest związkiem o niewielkiej biodostępności z żywności (w niewielkim stopniu przyswaja się z jedzenia) i słabej rozpuszczalności w wodzie. Korzystne efekty związane z jej spożyciem zależą nie tylko od składu diety i suplementacji, ale także indywidualnych zdolności organizmu do jej metabolizowania czy składu mikrobioty jelitowej.

Za bezpieczną uznaje się dawkę 8 g kurkuminy na dobę.

Kurkumina z piperyną i tłuszczem – dlaczego warto je łączyć?

Aby poprawić wchłanianie się kurkuminy, warto przyjmować ją z tłuszczem i z czarnym pieprzem. Zawarta w pieprzu piperyna zwiększa biodostępność kurkuminy nawet o 2000%!

Podczas wyboru preparatu z kurkuminą kieruj się jego wysoką jakością i formą. Jeśli wybierzesz kurkuminę micelarną, obecność tłuszczu i pieprzu nie będzie już potrzebna, ponieważ nośnik substancji aktywnej zapewni właściwą biodostępność. 

Kurkuma – przeciwwskazania i skutki uboczne

Kurkumy nie powinny stosować osoby:

• uczulone na ten składnik,
• z nadkwasotą,
• z niedrożnością dróg żółciowych,  
• z chorobą wrzodową żołądka.

W przypadku kamicy żółciowej skonsultuj się z lekarzem. Jeśli jesteś w ciąży, również ogranicz spożycie kurkumy. W większych dawkach może nasilić skurcze macicy i negatywnie wpłynąć na rozwój płodu.

Kurkumina w większych dawkach może powodować:

• nudności,
• bóle głowy,
• wysypkę.

Kurkuma w kosmetykach

Cenne właściwości kurkumy znalazły zastosowanie również w kosmetykach. Ze względu na antyoksydacyjne działanie kurkuminy jest ona obecna w kremach przeciwzmarszczkowych. Substancja ta opóźnia starzenie się skóry, działa przeciwzapalnie i łagodząco. Ponadto rozjaśnia cerę i ujednolica jej koloryt. 

Przeczytaj również:
Złote mleko. Czy warto je pić?