Rak jajnika. Kto najczęściej na niego choruje?

Czym jest rak jajnika? 

Rak jajnika to określenie na grupę nowotworów złośliwych znajdujących się w obrębie jajnika. Jajnik cechuje się skomplikowaną budową mikroskopową, ponieważ zawiera wiele różnych typów komórek.  

Z tego względu wyróżniamy:  

• nowotwory wywodzące się z komórek nabłonkowych; 
• nowotwory powstające z komórek sznurów płciowych i podścieliska – należą do nich m.in. guzy z komórek Sertolego i Leydiga, ziarniszczaki i otoczkowiaki; 
• nowotwory z komórek zarodkowych (rozrodczych) – w tej grupie wyróżniamy m.in. potworniaki, raki zarodkowe, guzy pęcherzyka żółtkowego czy rozrodczaki. 

Rak jest najczęstszym typem nowotworu złośliwego w obrębie jajnika.  

Dzielimy go na kilka podtypów: 

• rak śluzowy, 
• rak surowiczy (odpowiada za ok. 90% przypadków raka), 
• rak endometrialny, 
• rak jasnokomórkowy, 
• guz Brennera, 
• rak niezróżnicowany. 

Raka jajnika można sklasyfikować także ze względu na sposób wzrostu guza, towarzyszące mu zaburzenia molekularne oraz ogólne rokowanie.  

Biorąc pod uwagę te czynniki, wyróżniamy: 

• Rak jajnika typu I – rak o niskim stopniu złośliwości. Stanowi około 25% rozpoznawanych tego typu nowotworów. Często powstaje z guzów o granicznej złośliwości (tzw. guzy borderline). Charakteryzuje się powolnym wzrostem (przez co jest wykrywany w niższych stopniach zaawansowania) i lepszym rokowaniem. Rzadziej daje przerzuty do jamy brzusznej.  
• Rak jajnika typu II – rozwija się od razu jako guzy złośliwe. Ma tendencje do szybkiego wzrostu i wczesnych przerzutów do innych narządów, przez co cechuje się gorszym rokowaniem. Nie tworzy typowego guza w obrębie jajnika, lecz rozprzestrzenia się w sposób ciągły. 

Aby określić stopień zaawansowania raka jajnika, stosujemy klasyfikację FIGO (Międzynarodowej Federacji Zrzeszającej Ginekologów). Na jej podstawie lekarz może ustalić sposób leczenia.  

Wyróżnia się w niej 4 główne stopnie zaawansowania raka jajnika: 

• I – nowotwór ograniczony do jajników lub jajowodów;  
• II – nowotwór jajnika/jajowodów z zajęciem struktur miednicy mniejszej (np. powierzchni macicy); 
• III – nowotwór jajnika/jajowodów z zajęciem otrzewnej i/lub węzłów chłonnych zaotrzewnowych;  
• IV – nowotwór jajnika z przerzutami do odległych narządów. 

Rak jajnika – przyczyny 

Za rozwój raka jajnika odpowiadają pewne mutacje genetyczne. Sprawiają one, że komórki w jajniku dzielą się w sposób niekontrolowany. Prowadzi to do pojawienia się guza nowotworowego. Do tej pory naukowcy nie poznali bezpośrednich przyczyn, które odpowiadają za powstanie tego nowotworu. Znane są jednak czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania.  

Do najważniejszych należą: 

• wiek – na raka jajnika chorują głównie starsze kobiety (zwykle w wieku 60-70 lat); 
• nadwaga i otyłość; 
• endometrioza; 
• wczesny początek miesiączkowania; 
• późna menopauza; 
• brak potomstwa; 
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ); 
• przypadki raka jajnika w rodzinie; 
• odziedziczenie po rodzicach niektórych mutacji genetycznych, zwłaszcza genów BRCA1 i BRCA2 – mutacje powyższych genów zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi oraz jajnika; 
• chorowanie na zespół Lyncha – jest to jedna z chorób genetycznych, które zwiększają ryzyko zachorowania na różne nowotwory, w tym raka jajnika. 

Rak jajnika – objawy 

Rak jajnika przez długi czas może nie wywoływać objawów. Wynika to z jego powolnego wzrostu i naciekania sąsiednich tkanek. Prowadzi to do stopniowego ucisku na różne narządy, co ostatecznie wywołuje dolegliwości.  

Najczęstszymi objawami towarzyszącymi rakowi jajnika są: 

• bóle brzucha, 
• wzdęcia, 
• wrażenie pełności jamy brzusznej, 
• odbijanie się, 
• zaparcia, 
• powiększenie się obwodu brzucha, 
• spadek apetytu, 
• nagła potrzeba oddania moczu, 
• konieczność częstego oddawania moczu (częstomocz), 
• krwawienie z dróg rodnych niezwiązane z miesiączką. 

Rak jajnika – diagnostyka 

Diagnostyką i leczeniem raka jajnika zajmują się ginekolodzy i onkolodzy. Duże znaczenie w rozpoznawaniu tego nowotworu mają badania obrazowe. Zwykle pierwszym z nich jest USG, ponieważ jest szybkie w wykonaniu i stosunkowo łatwo dostępne.  

Lekarz wykonuje je na dwa sposoby: 

• przez pochwę, 
• przez powłoki jamy brzusznej. 

W badaniu widoczny jest guz, który może przyjąć formę torbieli, oraz obecność płynu. 

Aby dokładniej ocenić zauważoną zmianę i wykryć ewentualne przerzuty, lekarz może zlecić inne badania radiologiczne: 

• tomografia komputerowa (TK) miednicy i jamy brzusznej, 
• rezonans magnetyczny (MRI) miednicy i jamy brzusznej. 

We wstępnej diagnostyce raka jajnika pomocne są pewne markery, które wykrywa się we krwi. Są to białka, które mogą być produkowane przez nowotwór.  

Należą do nich: 

• antygen HE-4, 
• antygen CA-125.  

Pamiętajmy jednak, że stężenia powyższych białek mogą rosnąć także w innych sytuacjach, np. przy endometriozie czy w przypadku mięśniaków macicy. 

Oznaczenie poziomów powyższych marketów oraz badanie USG pomogą lekarzowi oszacować prawdopodobieństwo raka jajnika za pomocą specjalnych algorytmów: 

• RMI – uwzględnia przy ocenie stężenie antygenu CA-125, stan menopauzalny kobiety (czy już przeszła menopauzę, czy też nie) oraz zmiany jajnika zaobserwowane w USG; 
• ROMA – bierze się w nim pod uwagę stan menopauzalny kobiety oraz stężenia antygenów CA-125 i HE-4. 

Pewność co do rozpoznania raka jajnika zyskujemy jednak dopiero po histopatologicznym zbadaniu usuniętego guza w czasie operacji. 

Rak jajnika – leczenie 

W terapii raka jajnika stosujemy różne sposoby leczenia. Podstawowym jest zabieg operacyjny, który polega na usunięciu jajnika z guzem oraz okolicznych tkanek.  

Zakres zabiegu zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i struktur anatomicznych, które znajdują się w okolicy. Przy większych guzach stosuje się tzw. leczenie cytoredukcyjne polegające na usunięciu jak największej części nowotworu. Taka operacja zazwyczaj nie prowadzi jednak do całkowitego usunięcia raka – jest to niemożliwe przez jego zaawansowanie. 

Oprócz leczenia chirurgicznego duże znaczenie ma chemioterapia, w której stosuje się leki onkologiczne.

Może być użyta przed lub po operacji, w zależności od zaawansowania nowotworu. Zazwyczaj leczenie składa się z 3-6 cykli chemioterapii podawanej w odstępach czasowych. Stosuje się różne leki – głównie paklitaksel w połączeniu z cisplatyną lub karboplatyną. 

Rak jajnika jest niebezpiecznym nowotworem złośliwym żeńskiego układu rozrodczego. Przez długi czas może nie wywoływać objawów, co często opóźnia postawienie rozpoznania. Wczesna diagnoza i agresywne leczenie są niezbędne, aby mieć nadzieję na wyzdrowienie. 

Przeczytaj również:
Rak szyjki macicy. Przyczyny, objawy i profilaktyka