Rak jamy ustnej i wargi – czynniki ryzyka, objawy i leczenie

Szacuje się, że w 2020 roku na raka jamy ustnej i wargi zachorowało około 378 tysięcy osób, jednocześnie z tej przyczyny zmarło niemal 178 tysięcy chorych z całego świata. Średni wiek w momencie rozpoznania nowotworu wynosił 62 lata.

Rak jamy ustnej i wargi – czynniki ryzyka 

• Palenie wyrobów tytoniowych – palacze są wielokrotnie bardziej narażeni na rozwinięcie nowotworu jamy ustnej lub wargi. Ryzyko to zauważalnie wzrasta u osób, które wypalały 20 papierosów dziennie przez 20 lat; 
• Żucie wyrobów tytoniowych lub przetrzymywanie ich w jamie ustnej (tytoń, snus). 
• Picie alkoholu – uważa się, że spożywanie alkoholu odpowiada za około 75% raków płaskonabłonkowych jamy ustnej. Ryzyko rośnie wraz z ilością spożywanego alkoholu; 
• HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – powiązanie HPV z ryzykiem zachorowania na raka zostało udowodnione w przypadku nowotworów okolicy anogenitalnej, jednak od ostatnich dekad materiał wirusa wykrywany jest często w rakach płaskonabłonkowych jamy ustnej; 
• Płeć – mężczyźni chorują częściej, jednak zdaje się, że jest to spowodowane większym narażeniem na czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu i picie alkoholu; 
• Wiek – ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem; 
• Niedobory immunologiczne; 
• Zła higiena jamy ustnej; 
• Źle dobrane uzupełnienie protetyczne, które drażni tkanki w jamie ustnej. 

Rak jamy ustnej i wargi – objawy 

Objawy raka jamy ustnej i wargi są niespecyficzne. Oznacza to, że każdy z wymienionych poniżej stanów wymaga konsultacji specjalistycznej, natomiast w większości przypadków nie będą to zmiany nowotworowe. 

• Owrzodzenie, rana długo niegojąca się; 
• Ból, pieczenie, świąd fragmentu błony śluzowej wyściełającej jamę ustną i wargi; 
• Biała lub czerwona twardsza od pozostałych tkanek plamka – leukoplakia, zmiana przednowotworowa; 
• Zgrubienie błony śluzowej lub guzek; 
• Zmiana barwy głosu; 
• Utrata zębów; 
• Uczucie masy zalegającej w gardle; 
• Problemy z żuciem i przełykaniem pokarmu; 
• Obrzęk w okolicy głowy i szyi – węzły chłonne, do których wiodą naczynia limfatyczne z okolicy jamy ustnej są rozmieszczone również na szyi; 
• Utrata masy ciała. 

Rak jamy ustnej i wargi – leczenie i szanse przeżycia 

Leczenie raka jamy ustnej i wargi, podobnie jak pozostałych nowotworów, różni się zależnie od stopnia zaawansowania choroby. Terapię zwykle opiera się na chirurgicznym wycięciu zmiany, okolicznych tkanek oraz w przypadku przerzutów, również węzłów chłonnych szyjnych. W wielu przypadkach korzysta się również z radioterapii. Zaawansowana, rozsiana choroba nowotworowa wymaga leczenia systemowego, gdyż komórki nowotworowe mogą znajdować się w całym organizmie. W tych przypadkach stosuje się chemioterapię. 

Większość pacjentów zgłasza się z chorobą o niskim stopniu zaawansowania. W tym stadium leczenie chirurgiczne lub/i radioterapia dają ponad 84% skuteczności leczenia. Skuteczność mierzona jest ilością osób, które przeżyły 5 lat od leczenia. Leczenie choroby obejmującej lokalne węzły chłonne lub okoliczne tkanki wykazuje skuteczność około 66%. W przypadku raka jamy ustnej i wargi z przerzutami skuteczność leczenia wynosi około 39%.  

Powyższa statystyka została stworzona na podstawie populacji pacjentów Stanów Zjednoczonych Ameryki, w której dużą część stanowią przedstawiciele rasy czarnej. Śmiertelność z powodu raka wargi i jamy ustnej jest wyższa w populacji czarnoskórych Amerykanów.

Przeczytaj również:
Rak żołądka – objawy i rokowania