Słoniowacizna. Niebezpieczne obrzęki

Słoniowacizna – przyczyny 

Sprawne działanie organizmu opiera się na pracy wielu układów. Jednym z nich jest układ limfatyczny (chłonny). Krążąca w nim limfa (chłonka) zawiera m.in. elementy odpornościowe, w tym limfocyty. Gdy dojdzie do zaburzenia krążenia limfy, gromadzi się ona w niektórych częściach ciała, szczególnie na nogach. Taką sytuację nazywamy obrzękiem limfatycznym.

Wyróżnia się kilka stopni tego schorzenia. Ostatnie stadium to słoniowacizna, która rozwija się, gdy obrzęk występuje od dłuższego czasu i nie jest odpowiednio leczony. W jej przebiegu dochodzi do zdeformowania kończyny, zapalenia skóry i owrzodzeń.   

Przyczyny rozwoju obrzęku limfatycznego możemy podzielić na dwa rodzaje – pierwotne i wtórne. Pierwszy z nich występuje zdecydowanie rzadziej i wiąże się z wrodzonymi nieprawidłowościami w budowie lub pracy naczyń chłonnych. 

Wtórne przyczyny obrzęków limfatycznych to: 

• długotrwała niewydolność żylna, 
• zapalenie skóry, tkanki podskórnej i węzłów chłonnych spowodowane zwykle przez bakterie, 
• zajęcie węzłów chłonnych przez nowotwór lub jego przerzut, 
• radioterapia (naświetlania) stosowana w leczeniu chorób onkologicznych, 
• powikłanie operacji, np. pomostowania aortalno-wieńcowego (tzw. by-passy), 
• filarioza (choroba tropikalna), 
• urazy, 
• choroby tkanki łącznej, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).   

Zdarza się, że obrzęk limfatyczny powiększa się u kobiet w ciąży. Jednak po porodzie zwykle się zmniejsza. 

Słoniowacizna – objawy 

Na początku obrzęki chłonne nie występują przez cały czas. Pojawiają się głównie po aktywności fizycznej. Charakterystyczne jest ich znikanie po nocy i w przypadku uniesienia kończyn do góry. Nie osiągają również znacznych rozmiarów, są miękkie i „ciastowate” (po uciśnięciu palcem tylko na pewien czas pozostaje w nich dołek). 

Wraz z rozwojem choroby obrzęki stają się coraz większe i twardnieją, a uciśnięcie ich palcem sprawia, że nie powstaje wgłębienie. Jeżeli obrzęki limfatyczne rozwijają się w obrębie nóg, dochodzi do takiego stwardnienia grzbietu stopy, że nie można złapać na nim skóry. 

Końcowym etapem obrzęków chłonnych, zwłaszcza nieleczonych i obecnych przez długi czas, jest właśnie słoniowacizna.  

W tej sytuacji: 

• obrzęk jest już zwykle bardzo duży,  
• kończyna jest zdeformowana, 
• występuje duże ryzyko zakażeń i owrzodzeń, 
• skóra jest stwardniała oraz pojawiają się na niej przebarwienia. 

Pacjenci z obrzękami limfatycznymi często skarżą się także na uczucie ciężkości nóg czy rąk.  

Rzadko występującym, ale niebezpiecznym powikłaniem tej choroby może być nowotwór złośliwy (naczyniakomięsak limfatyczny).  

Słoniowacizna – leczenie 

W trakcie diagnostyki niezwykle istotne jest rozpoznanie choroby leżącej u podstaw. Dzięki temu można zastosować leczenie przyczynowe, czyli np. antybiotyki na zakażenia lub terapię onkologiczną w przypadku nowotworów. 

Leczenie słoniowacizny opiera się na fizjoterapii i obejmuje: 

• profesjonalne masaże (drenaż limfatyczny), 
• zakładanie na kończyny bandaży, pończoch lub rękawów uciskających, 
• kompresję pneumatyczną (uciskanie kończyn za pomocą specjalnego urządzenia), 
• odpowiednio dobrane ćwiczenia.

W niektórych przypadkach wykonuje się zabieg operacyjny, który polega na wycięciu zmienionej tkanki. Po kilku latach objawy niestety mogą powrócić. Czasami dobrym rozwiązaniem, szczególnie u kobiet z obrzękiem rozwijającym się po leczeniu raka piersi, są drobne zabiegi. Polegają one na stworzeniu nowych połączeń limfatycznych i żylnych, usprawniających odpływ chłonki. Jeśli postępowanie chirurgiczne nie jest możliwe, można u części chorych zastosować liposukcję (odsysanie tłuszczu).   

W walce z obrzękami limfatycznymi nie stosuje się leków. W przypadku mało zaawansowanych zmian pomocne mogą być preparaty z rutozydem i diosminą.  

Słoniowacizna to końcowy etap zaawansowania obrzęków limfatycznych. Jeżeli zauważysz u siebie objawy mogące wskazywać na ich rozwój, zwłaszcza te nagłe, koniecznie zgłoś się do lekarza.

Przeczytaj również:
Domowe sposoby na żylaki. Czy są skuteczne?