Wskaźnik HOMA. Jak go obliczyć?

Kilka słów o insulinooporności 

Insulinoopornością nazywamy upośledzoną wrażliwość tkanek na działanie insuliny mimo jej prawidłowego stężenia we krwi. Objawy tego schorzenia nie są charakterystyczne i mogą wskazywać również na inne dolegliwości. W związku z tym insulinooporność często pozostaje nierozpoznana. Bywa także diagnozowana u pacjentów, którzy w rzeczywistości cierpią na inne schorzenie. 

Insulinooporność może przebiegać w sposób utajony lub ujawniać się w postaci następujących chorób:  

• nadciśnienie tętnicze,  
• cukrzyca typu 2,  
• upośledzona tolerancja glukozy,  
• hipercholesterolemia,  
• hipertriglicerydemia,  
• hiperurykemia,  
• otyłość.  

Wykrycie insulinooporności jest kluczowe w walce o zdrowie, gdyż zwiększa ona ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym m.in. zawału serca.

Czym jest wskaźnik HOMA?

Wskaźnik HOMA to inaczej HOMA-IR (homeostasis model assessment – insulin resistance). Ocenia on ryzyko obciążenia insulinoopornością. Aby go obliczyć, musimy wziąć pod uwagę wartości stężeń glukozy i insuliny we krwi na czczo. 

Wiele laboratoriów oferuje pakiety, które oprócz badania glukozy i insuliny zawierają także wskaźnik HOMA. Ułatwia to pacjentom interpretację uzyskanych pomiarów.  

Możemy również skorzystać ze specjalnego kalkulatora dostępnego w internecie, który wyliczy wartość wskaźnika.    

Jak obliczyć wskaźnik HOMA?

Wskaźnik HOMA możemy obliczyć za pomocą następującego wzoru: 

Prawidłowe stężenie insuliny we krwi na czczo wynosi od 3 do 17 mU/l. 

Norma dla stężenia glukozy mieści się w zakresie 3,4-5,5 mmol/l.  

Dzięki temu, że do obliczenia wskaźnika HOMA potrzebujemy jedynie dwóch parametrów, ta metoda jest prosta i użyteczna. Musimy jednak mieć na uwadze, że w warunkach fizjologicznych wyrzut insuliny do krwi ma charakter pulsacyjny. 

Możemy otrzymać różne wyniki stężenia insuliny w kilku niezależnych badaniach. W związku z tym powinniśmy poddać się badaniom (glukoza i insulina na czczo) nawet czterokrotnie i podstawić do wzoru wartość uśrednioną.

Wskaźnik HOMA – normy 

Możemy przyjąć, że wynik powyżej 1 wskazuje na insulinooporność, choć konkretne wartości referencyjne nie zostały do tej pory sprecyzowane.  

Mimo wszystko wynik powyżej tej wartości powinien skłonić nas do dalszej diagnostyki.

Dodatkowo wskaźnik HOMA może wskazywać na ryzyko rozwinięcia zespołu metabolicznego. Badania naukowe pokazują, że wynik 2,5 w większości przypadków będzie oznaczał obciążenie zespołem metabolicznym.  

Im wyższa masa ciała pacjenta, tym wyższy wskaźnik HOMA.

Co ciekawe, dotyczy to również dzieci niezależnie od płci. Jest to istotne, ponieważ coraz więcej dzieci i młodzieży zmaga się z otyłością.

Zalety wskaźnika HOMA-IR

Wskaźnik HOMA jest cennym parametrem. Może wskazać Ci, że musisz zacząć działać, jeszcze zanim wystąpią zaburzenia gospodarki węglowodanowej.  

Obok wskaźnika HOMA na ryzyko insulinooporności wskazują:  

• nieprawidłowości w obrazie ultrasonograficznym wątroby,  
• obturacyjny bezdech senny,  
• wzrost aminotransferazy alaninowej (ALAT), 
• wysokie BMI, 
• obwód talii powyżej normy.

Jeśli zauważysz u siebie powyższe nieprawidłowości i wysoki wskaźnik HOMA, podejmij odpowiednie leczenie.

Terapia może uchronić Cię przed rozwinięciem groźnych powikłań, w tym schorzeń układu krążenia.  

Co robić, gdy wskaźnik HOMA jest za wysoki?

Gdy wskaźnik HOMA wskazuje wartość 1 lub więcej, możesz zmagać się z insulinoopornością. W takiej sytuacji skonsultuj się z lekarzem i dietetykiem.   Zdiagnozowanie insulinooporności będzie wymagało od Ciebie wprowadzenia pewnych zmian: 

• Stosuj odpowiednią dietę. 
• Wprowadź aktywność fizyczną kilka razy w tygodniu.  
• Rzuć palenie.  

Dodatkowo lekarz rozważy wdrożenie farmakoterapii. Uzupełnieniem leczenia niefarmakologicznego jest metformina. Jest ona skutecznym i bezpiecznym lekiem w terapii zaburzeń węglowodanowych. 

Ograniczenia wskaźnika HOMA 

Aby obliczyć wskaźnik HOMA, musisz zbadać poziom insuliny i glukozy na czczo. Wskaźnik HOMA zakłada, że stężenie insuliny na czczo odpowiada całkowitej insulinooporności, co jest pewnym ograniczeniem tej metody. Nie odzwierciedla to rzeczywistych procesów zachodzących w naszym organizmie. Wskaźnik HOMA nie obrazuje działania insuliny w tkankach wrażliwych na insulinę (takich jak mięśnie) w okresie poposiłkowym.

Wskaźnik HOMA powinien służyć jedynie do orientacyjnej oceny wrażliwości na insulinę. Przewidywanie insulinooporności tą metodą u pewnej grupy pacjentów nie jest dostatecznie dokładne.  

Przykładowo u osób starszych upośledzona tolerancja glukozy jest częstym zjawiskiem, dlatego wskaźnik HOMA nie sprawdzi się w procesie diagnostycznym.

W takich przypadkach możemy zastosować inne dokładniejsze metody oceny ryzyka insulinooporności, m.in.:  

• doustny test obciążenia glukozą (OGGT), 
• hiperinsulinowo-euglikemiczną klamrę metaboliczną, która jest bardzo precyzyjną, lecz inwazyjną i rzadko wykorzystywaną metodą.

Przeczytaj również:
Insulinooporność a dieta – jak komponować jadłospis?