Zwyrodnienie kręgosłupa. Kto może być na nie narażony?

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów? 

To choroba o złożonym podłożu. Dotyka ona wszystkich stawów, w tym stawów kręgosłupa. Częstość jej występowania rośnie wraz z wiekiem pacjenta. W badaniu histopatologicznym zmiany charakterystyczne dla tego schorzenia można wykryć w tkankach stawów wszystkich osób po 55. roku życia. Nie oznacza to jednak występowania objawów ani obecności zmian, które można wykryć w badaniach obrazowych.  

Objawy schorzenia ujawniają się najczęściej między 40. a 60. rokiem życia. 

Przyczyną choroby zwyrodnieniowej stawów jest zaburzenie procesów tworzenia i niszczenie chrząstki stawowej oraz podchrzęstnej tkanki kostnej. Zachwianie ich równowagi prowadzi do rozwoju ubytków chrząstki stawowej, zmiany struktury kości podchrzęstnej z jej twardnieniem i zagęszczeniem. Powstają również torbielki podchrzęstne oraz nieprawidłowe wyrośla kostne – osteofity. 

Zmianom może towarzyszyć wtórny, miejscowy stan zapalny. Obejmuje on błonę maziową, torebkę stawową, a nawet struktury okołostawowe. 

Jakie są postaci choroby zwyrodnieniowej stawów? 

Wyróżniamy dwie postaci choroby zwyrodnieniowej stawów: 

1. pierwotną – najczęstszą. Jej przyczyna jest nieznana;
2. wtórną – wywołaną przez następujące czynniki:

• miejscowe uszkodzenia struktur stawu, np. po urazach;  
• wady budowy stawu, np. w dysplazjach lub w przypadku różnicy długości kończyn;
• choroby miejscowe dotyczące stawu;
• choroby metaboliczne;
• choroby endokrynologiczne;  
• inne choroby stawów; 
• choroby ogólnoustrojowe. 

Co zwiększa ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów? 

Na większe ryzyko zmian zwyrodnieniowych wpływają: 

• zaawansowany wiek, 
• płeć żeńska, 
• nadwaga i otyłość, 
• zaburzenia genetyczne powodujące zaburzenie struktury kolagenu, 
• przebyte urazy, 
• praca polegająca na powtarzalnych ruchach z nadmiernym obciążaniem stawu/ stawów, 
• osłabienie mięśni okołostawowych, 
• zaburzenia czucia głębokiego, 
• wyczynowe uprawianie sportu lub intensywne uprawianie sportu rekreacyjnego w przeszłości, 
• siedzący tryb życia, 
• nieprawidłowa gęstość mineralna kości. 

Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa – co obejmuje? 

Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa (spondyloartroza) może występować samodzielnie (jako postać zlokalizowana). Może też współwystępować ze zmianami zwyrodnieniowymi innych stawów (jako element choroby uogólnionej). 

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa mogą się pojawić w obrębie: 

• stawów międzykręgowych, 
• stawów unkowertebralnych w odcinku szyjnym kręgosłupa, 
• stawów żebrowo-poprzecznych w odcinku piersiowym kręgosłupa, 
• krążka międzykręgowego, 
• więzadeł kręgosłupa. 

Wyróżnia się także tzw. osteofitoza trzonów kręgów. 

Jakie są objawy zwyrodnienia kręgosłupa? 

Głównym objawem choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa jest ból. Występuje on najczęściej w okolicy przykręgosłupowej. Nasila się zwykle podczas wykonywania ruchów. 

Przy zmianach w odcinku szyjnym kręgosłupa na skutek drażnienia struktur nerwowych mogą występować: 

• bóle głowy, 
• zawroty głowy, 
• zaburzenia równowagi, 
• szumy uszne, 
• oczopląs. 

W przypadku choroby Forestiera dochodzi do wapnienia i kostnienia więzadeł i przyczepów ścięgnistych, a co za tym idzie – hiperostozy kręgosłupa. Prowadzi to do znacznego ograniczenia jego ruchomości. Ból jest zwykle tępy, o mniejszym nasileniu, zmiennym w czasie. 

Jak rozpoznać zwyrodnienie kręgosłupa? 

Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa opieramy na obrazie klinicznym, charakterystycznym wywiadzie i wyniku badania fizykalnego. Dodatkowo stosujemy klasyczną radiografię (RTG). Jednak wynik badania wskazujący na zmiany zwyrodnieniowe przy braku objawów uniemożliwia postawienie rozpoznania.   

W przypadku podejrzenia ucisku na struktury nerwowe wykonujemy rezonans magnetyczny (MRI). 

Jak leczyć zwyrodnienie kręgosłupa?

Leczenie farmakologiczne nie ma istotnego wpływu na przebieg choroby.

Podstawą w terapii i zapobieganiu zwyrodnieniu kręgosłupa jest: 

• zbilansowana dieta; 
• redukcja masy ciała u osób z nadwagą i otyłością; 
• regularna aktywność fizyczna (min. 5×30 minut tygodniowo), z uwzględnieniem ćwiczeń równowagi i wzmacniających mięśnie oraz ćwiczeń pozwalających zachować zakres ruchomości w stawach; 
• kinezyterapia – dobrane przez fizjoterapeutę ćwiczenia czynne i bierne. Pozwalają one utrzymać zakres ruchów, odpowiednią siłę mięśniową i zmniejszyć ból. 

Ponadto w terapii przeciwbólowej stosujemy: 

• niesteroidowe leki przeciwzapalne,  
• paracetamol,  
• tramadol,  
• koanalgetyki,  
• niekiedy silne opioidy. 

W postępowaniu farmakologicznym różnych postaci choroby zwyrodnieniowej stawów stosujemy też SYSADOA. Są to wolnodziałające leki objawowe (siarczan chondroityny, glukozamina, diacereina, piaskledyna) i substancje (kurkumina, wyciąg z hakorośli rozesłanej, imbiru, żywice kadzidłowca.