Słód jęczmienny i laktacja – co je łączy?

Co to są galaktogogi? 

Galaktogogi to substancje pochodzenia naturalnego lub środki farmaceutyczne pobudzające laktację. Większość z nich wpływa na zwiększenie produkcji prolaktyny – hormonu odpowiedzialnego za produkcję mleka. Niektóre kobiety pragnące karmić naturalnie zmagają się z różnymi problemami. Jednym z nich może być niedobór pokarmu. Najczęstszym jego powodem jest stres, negatywne nastawienie emocjonalne i niewłaściwa technika przystawiania dziecka do piersi. Trudności z utrzymaniem laktacji statystycznie częściej dotykają mam wcześniaków. Mimo że istnieje kilka leków, które zwiększają stężenie prolaktyny w organizmie (domperidon, metoklopramid), ich zastosowanie u kobiet karmiących jest niewskazane ze względu na możliwe działania niepożądane. Brak skutecznego, a zarazem w pełni bezpiecznego leczenia farmakologicznego stymulującego laktację sprawia, że kobiety najczęściej sięgają po suplementację ziołową. 

Suplementy na laktację 

W sprzedaży dostępnych jest wiele mieszanek ziołowych na poprawę laktacji. Mechanizmem działania większości substancji zawartych w ziołach jest blokowanie receptorów dopaminy, co zwiększa wydzielanie prolaktyny przez przysadkę. Przypuszcza się też, że niektóre substancje mogą stymulować namnażanie komórek gruczołu piersiowego, dzięki czemu produkcja mleka może zachodzić wydajniej. W składzie herbatek na laktację najczęściej pojawia się: 

• kozieradka, 
• koper włoski, 
• drapacz lekarski, 
• rutwica lekarska, 
• ostropest plamisty, 
• biedrzeniec anyż, 
• szparag dziki, 
• czarnuszka, 
• mniszek lekarski, 
• pokrzywa, 
• kminek, 
• melisa, 
• dzika róża, 
• lipa.

Wiele z nich nie posiada udokumentowanego działania laktogennego, ale wpływa pozytywnie na organizm matki karmiącej w sposób pośredni, np. poprzez działanie uspokajające (m.in. melisa, lipa), przeciwbólowe (anyż), poprawiające czynność układu trawiennego (m.in. koper włoski, ostropest) i wydalniczego (pokrzywa). Wciąż mało jest badań naukowych przeprowadzanych na ludziach, które w rzetelny sposób oceniałyby faktyczny wpływ mieszanek ziołowych na przebieg laktacji. W badaniach na zwierzętach obiecujące wyniki przyniósł mniszek lekarski, który cieszy się coraz większą popularnością. Krowy, które regularnie otrzymywały wyciąg z mniszka zawierający substancję czynną – silimarynę, dawały o 5-6 litrów mleka więcej w ciągu doby. Późniejsze doświadczenia z udziałem kobiet potwierdziły skuteczność suplementacji mniszka lekarskiego w stymulowaniu laktacji. Oprócz zwiększania ilości produkowanego mleka silimaryna korzystnie oddziałuje na procesy regeneracyjne wątroby.  

Korzystając ze wspomagających właściwości ziół, należy jednak pamiętać, że przy nadmiernym spożyciu mogą wykazywać działania uboczne i tym samym negatywnie wpływać na przebieg ciąży i laktację. Przykładowo przedawkowanie kozieradki grozi wystąpieniem skurczy macicy, a koper włoski, ostropest i drapacz lekarski w nadmiarze powodują nudności, wymioty oraz biegunkę. Pity w nadmiarze napar z rutwicy lekarskiej może wywołać bóle głowy i nerwowość. Substancje czynne zawarte w ziołach mogą również wchodzić w interakcje z zażywanymi lekami. W stosowaniu naturalnej suplementacji najważniejsza jest systematyczność i wytrwałość, a nie wielkość dawki, dlatego należy zachować umiar. 

Słód jęczmienny na laktację 

Już w latach 80 XX wieku udowodniono, że po spożyciu piwa w organizmie wzrasta poziom prolaktyny odpowiedzialnej m.in. za proces laktacji. Zależność tą wykorzystywały niektóre kobiety karmiące, pijąc piwo pozbawione alkoholu. Szczegółowe badania wykazały, że pojawienie się efektu laktogennego nie jest zależne od procesu fermentacji, a samego słodowania ziaren jęczmienia. Podczas tego procesu uaktywniają się enzymy, które rozkładają zmagazynowaną w ziarnie zapasową skrobię oraz białka. Powstające wówczas polisacharydy mają zdolność zwiększania syntezy prolaktyny.  

Słód jęczmienny jest jedynym środkiem stymulującym laktację, którego działanie zostało potwierdzone na poziomie molekularnym w wielu badaniach. 

β-glukany i pektyny będące składnikami ścian komórkowych jęczmienia, które obecne są w słodzie, regulują ekspresję genu prolaktyny. Dochodzi do tego dzięki aktywacji tzw. czynników transkrypcyjnych, co zwiększa produkcję tego hormonu. Na uwagę zasługuje zwłaszcza β-glukan, który oprócz wspierania procesu laktacji wykazuje działanie immunomodulujące. Biologicznie czynne cząsteczki β-glukanu nie ulegają trawieniu. Mogą one łączyć się ze specyficznymi receptorami znajdującymi się na niektórych komórkach układu immunologicznego, mobilizując go do działania. W efekcie u osób suplementujących β-glukan obserwuje się wzmożoną aktywność makrofagów, co przekłada się na zauważalnie mniejszą częstość infekcji i ich lżejszy przebieg. β-glukan jest składnikiem suplementów na poprawę odporności, przeznaczonych dla osób zmagających się z częstymi infekcjami oraz cierpiących na chroniczne przemęczenie i stres. Dieta bogata w ten składnik obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi, reguluje pracę jelit i zapobiega otyłości. 

Słód jęczmienny – bezpieczeństwo stosowania 

W przeciwieństwie do ziół słód jęczmienny nie wykazuje żadnych skutków ubocznych. 

Jedynym przeciwwskazaniem do spożycia słodu jęczmiennego jest celiakia, czyli nietolerancja glutenu zawartego w ziarnie jęczmienia. Bezpieczeństwo przyjmowania słodu jęczmiennego przez kobiety karmiące potwierdzają liczne badania naukowe.  

Zalety stosowania słodu jęczmiennego to: 

• bezpieczeństwo – brak udokumentowanych skutków ubocznych, 
• dobrze poznany mechanizm działania, 
• skuteczne podwyższenie poziomu prolaktyny, 
• pozytywny wpływ na pracę układu immunologicznego i profil lipidowy. 

Co wybrać – suplement czy piwo bezalkoholowe? 

W procesie produkcji piwa czas słodowania jest na tyle długi, że w wyniku działania enzymów amylolitycznych (rozkładających skrobię) zawartość β-glukanu w końcowym produkcie znacznie się obniża. Słód jęczmienny produkowany jako suplement na laktację jest celowo krótko słodowany, dzięki czemu ilość aktywnego β-glukanu jest o wiele wyższa niż w tradycyjnym piwie. Oznacza to, że efekt laktogenny po spożyciu suplementu będzie mocniejszy.  

Ponadto istnieją badania przeprowadzone na grupie kobiet karmiących, które potwierdzają skuteczność stosowania suplementów słodowych, których brakuje w odniesieniu do piw bezalkoholowych. Napoje bezalkoholowe na bazie słodu jęczmiennego mogą w pewnym stopniu pobudzać wydzielanie prolaktyny, jednak należy pamiętać, że oprócz słabego działania mlekopędnego są źródłem pustych kalorii, pobudzają apetyt i charakteryzują się wysokim indeksem glikemicznym. Jeszcze gorszym wyborem są piwa smakowe, aromatyzowane słodkimi syropami i sokami. Wszystko to sprawia, że pite w nadmiarze mogą przyczynić się do tycia. Piwo bezalkoholowe dla kobiet karmiących nie będzie szkodliwe, jeśli będzie spożywane wyłącznie okazjonalnie. Warto się jednak upewnić, że konkretny, wybrany przez nas napój faktycznie nie zawiera żadnych ilości etanolu (0,0%). W niektórych piwach dopuszczonych do obrotu jako bezalkoholowe stężenie alkoholu może sięgać do poziomu 0,5%.  

Pamiętajmy, że nie ustalono bezpiecznej dawki alkoholu dla kobiet w ciąży ani karmiących, dlatego należy bezwzględnie unikać jego spożycia. 

Co ciekawe, pewne ilości słodu jęczmiennego znajdziemy także w: 

• pieczywie i wyrobach cukierniczych, 
• kawie zbożowej, 
• płatkach kukurydzianych, 
• lodach i słodyczach, 
• krakersach i paluszkach. 

W większości z tych produktów pełni on funkcję substancji słodzącej i nadającej kolor. Nie mają one jednak większego znaczenia w diecie matki karmiącej, która powinna być zdrowa i dobrze zbilansowana. Jeśli naszym celem jest efektywne wparcie procesu laktacji, najlepszym wyborem będą sprawdzone preparaty na bazie słodu jęczmiennego. 

Aby utrzymać laktację i poprawić wydajność produkcji mleka, można skorzystać z pomocy różnego rodzaju suplementów. Obecnie najlepiej poznanym galaktogogiem o udokumentowanej badaniami klinicznymi skuteczności jest słód jęczmienny. Chociaż jest on podstawowym składnikiem piwa, w aptekach znajdziemy gotowe preparaty słodowe przeznaczone specjalnie dla kobiet karmiących, które zawierają znacznie wyższe stężenia aktywnego β-glukanu stymulującego laktację. 

Przeczytaj również:
Zioła i produkty wspierające laktację
Zalecenia żywieniowe w okresie laktacji
Okiem położnej – jak pobudzić laktację po porodzie?
Najczęstsze problemy w karmieniu piersią