Bostonka (choroba bostońska). Co to jest, jak zaraża i jak długo trwa?

Co to jest bostonka?

Choroba bostońska i bostonka to potoczne określenia powszechnej choroby wirusowej wieku dziecięcego. Jej właściwa nazwa to choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD – Hand, Foot and Mouth Disease). Zwykle chorują na nią niemowlęta i dzieci poniżej 5. roku życia przebywające w dużych skupiskach, np. żłobkach i przedszkolach.

Jaki wirus wywołuje bostonkę?

W większości przypadków bostonkę wywołuje wirus Coxsackie. Czasami chorobę mogą powodować inne enterowirusy, które bardzo łatwo i szybko się rozprzestrzeniają.

Bostonka – objawy

Pierwsze objawy bostonki u dzieci nie są charakterystyczne. Okres wylęgania choroby zazwyczaj trwa 3-5 dni i nie towarzyszą mu żadne objawy. Po tym czasie pojawiają się charakterystyczne symptomy, które trwają ok. 7 dni.

Bostonka u dzieci objawia się:

• pogorszeniem samopoczucia,
• zmniejszeniem apetytu,
• bólem gardła.

Dziecko może także zmagać się z gorączką, która zwykle nie przekracza 39°C i ustępuje samoistnie w ciągu 48 godzin.

Po 1-2 dniach gorączki dziecko może skarżyć się na ból gardła i zmiany na łukach podniebiennych w postaci pęcherzyków otoczonych czerwoną obwódką. Pęcherzyki mogą być wypełnione przezroczystym lub mlecznym płynem. Dosyć szybko pękają i pozostają po nich nadżerki, czyli drobne ranki przypominające afty. Na podstawie tych objawów można rozpoznać herpanginę (ostre zapalenie gardła). Często z powodu silnego bólu samo przełykanie śliny sprawia problem, a dzieci odmawiają jedzenia i picia.

Wysypka skórna na dłoniach i podeszwach stóp rozwija się w ciągu 1-2 dni w postaci płaskich, czerwonych plam, czasem z pęcherzami.

Wysypka może również pojawić się na:

• kolanach,
• łokciach,
• pośladkach,
• w okolicy narządów płciowych.

Zdarza się, że pęcherzyki pękają, przekształcając się w wyjątkowo bolesne owrzodzenia. Mogą występować także łagodne objawy ze strony układu pokarmowego lub oddechowego.

Po ustąpieniu zmian skórnych czasem u dzieci łuszczy się skóra na dłoniach i stopach, w cięższych przypadkach skóra może odchodzić dużymi płatami. Po zakończeniu choroby zdarzają się także zmiany na paznokciach w postaci białych linii/bruzd na płytkach paznokciowych, a także łuszczenie i odwarstwianie całych płytek paznokciowych. Zmiany te pojawiają się zwykle późno, bo średnio 1,5 miesiąca po przebyciu choroby.

Bostonka u dorosłych

Mimo że bostonka to choroba dotykająca głównie dzieci, dorośli również mogą na nią zachorować. Zapadają na nią przede wszystkim osoby z obniżoną odpornością, zwłaszcza jeśli opiekują się chorymi maluchami. 

Objawy bostonki u dorosłych są zazwyczaj mało charakterystyczne, dlatego chorobę trudno rozpoznać. 

Dorośli często mylą objawy bostonki z wysypką alergiczną. Zmiany skórne pojawiają się często na pośladkach i w okolicach narządów płciowych. W porównaniu do tych dziecięcych są większe, bardziej zaczerwienione i mają podłużny kształt. Zmiany u dorosłych są mniej dokuczliwe i swędzące, ale mogą utrzymywać się dłużej. 

Bostonka u dorosłych znacznie częściej wiąże się z długotrwałymi powikłaniami, zwłaszcza kardiologicznymi i neurologicznymi.

Jak można zarazić się bostonką?

Chorobą możesz zarazić się przez bezpośredni kontakt z wydzielinami lub wydalinami (choroba brudnych rąk).

Zakażenie rozwija się poprzez:

• nieumyte ręce,
• powierzchnie zanieczyszczone wirusem (np. zabawki, blaty, klamki),
• ślinę,
• plwocinę,
• śluz z nosa,
• płyn z pęcherzyków wysypki,
• kał (kontakt może nastąpić np. przy zmianie pieluszki),
• drogę kropelkową (podczas kaszlu lub kichania), 
• bliski kontakt z osobą chorą, np. przytulanie.

Bostonka u dorosłych – jak długo zaraża?

Chorzy, zarówno dorośli, jak i dzieci, mogą zarażać inne osoby nawet przez kilka tygodni po ustąpieniu objawów. Wirus najdłużej utrzymuje się w kale i ślinie. 

Bostonka w ciąży

Na bostonkę mogą zachorować kobiety w ciąży, zwłaszcza te, które opiekują się małymi dziećmi.

Samo zakażenie wirusem nie jest niebezpieczne dla matki i dziecka, ale ciężki przebieg choroby już tak.

Wysoka temperatura, która może pojawić się w trakcie bostonki, może wpłynąć na rozwój płodu w 1. trymestrze ciąży. W skrajnych przypadkach może być nawet przyczyną poronienia. Z kolei w 3. trymestrze gorączka może wywołać przedwczesny poród. Leczenie bostonki w ciąży opiera się na odpowiednim nawadnianiu. W przypadku bólu i gorączki kobieta może zastosować leki z paracetamolem. Dodatkowo powinno się unikać wysiłku fizycznego i odpoczywać. Wcześniejsze przechorowanie bostonki nie zapewnia odporności, ale może wpłynąć na lżejszy przebieg choroby. 

Bostonka a inne choroby

Bostonka a ospa wietrzna

Choroba bostońska może być mylona z ospą wietrzną. Jednak w przypadku ospy wietrznej zmiany skórne występują głównie w okolicy tułowia i kończyn, a także na dłoniach i podeszwach stóp, twarzy i owłosionej skórze głowy. Wysypka początkowo przyjmuje postać czerwonych plamek. Następnie przekształca się w pęcherzyki, które są okrągłe i jasne na rumieniowym podłożu. Często porównuje się je do kropli rosy na jednolitej powierzchni. Po pęknięciu zmiany szybko zasychają i tworzą strupki. Ospa wietrzna powoduje silny świąd skóry.  

Bostonka a szkarlatyna

Inną chorobą, która może być mylona z bostonką jest szkarlatyna (płonica). Wysypka w szkarlatynie pojawia się początkowo na tułowiu w okolicy szyi i obojczyków. Następnie rozszerza się na inne części ciała, ale nie pojawia się na dłoniach i podeszwach stóp. Zmiany mogą pojawić się na twarzy, omijają jednak tzw. trójkąt Fiłatowa (obszar między nosem, ustami i policzkami). Największe nasilenie zmian występuje w obszarze zgięcia kolan, łokci i pachwin. Kolejnym objawem, który różnicuje szkarlatynę od bostonki, jest malinowy język.  

Bostonka a wyprysk potnicowy

Bostonka może być mylona również z wypryskiem potnicowym. W przypadku wyprysku pęcherzyki są okrągłe, znajdują się zwłaszcza na palcach i wywołują silny świąd. Zmiany mogą lokalizować się także w jamie ustnej, co utrudnia diagnostykę. 

Jak diagnozuje się bostonkę?

Ze względu na specyfikę objawów rozpoznanie stawia lekarz. Specjalista przeprowadzi wywiad oraz obejrzy zmiany skórne i te w jamie ustnej. W przypadku gdy objawy nie wskazują jednoznacznie na chorobę bostońską, możliwe jest wykonanie badania krwi lub kału na obecność wirusów Coxackich.

Bostonka – leczenie

Bostonka jest wywoływana przez wirusy, dlatego nie ma na nią skutecznego leku. 

Podczas bostonki choremu nie podaje się antybiotyków.

Leczenie polega na łagodzeniu objawów choroby. Symptomy najczęściej są łagodne i ustępują samoistnie w ciągu 7-10 dni (nie licząc późniejszych objawów związanych z paznokciami).

W przypadku wystąpienia gorączki podaj dziecku leki na jej obniżenie. W początkowej fazie choroby bostońskiej, gdy nie masz pewności, czy dziecko choruje na bostonkę, czy na ospę, nie podawaj ibuprofenu. Przy ospie wietrznej substancja ta wielokrotnie zwiększa ryzyko groźnych powikłań.

W celu obniżenia gorączki u dziecka zastosuj paracetamol.

Aby złagodzić dolegliwości związane z bólem w jamie ustnej, podaj dziecku do picia schłodzoną wodę lub lody (nie mogą być kwaśne). Kontroluj ilość wody spożywanej przez dziecko, aby się nie odwodniło. Nie podawaj mu kwaśnych napojów i posiłków, gdyż nasilają dolegliwości.

Na uciążliwy świąd i pieczenie lekarz może zalecić leki o działaniu przeciwhistaminowym.

W przypadku nadkażeń bakteryjnych lekarz może zadecydować o zastosowaniu antybiotyków – miejscowo lub doustnie/dożylnie, w zależności od nasilenia zmian bakteryjnych.

Z jakimi powikłaniami wiąże się bostonka?

Najczęstszymi powikłaniami w przypadku bostonki są:

• odwodnienie (z powodu odmowy przyjmowania płynów, gorączki i czasem biegunki),
• nadkażenia bakteryjne – zdarzają się szczególnie u dzieci, które rozdrapują zmiany skórne z powodu nasilonego świądu (szczególnie u dzieci z atopowym zapaleniem skóry, u których objawy są bardziej nasilone),
• złuszczenie paznokci u dłoni i stóp – objaw ten może pojawić się nawet kilka tygodni po zachorowaniu; paznokcie w całości odrastają,
• wirusowe zapalenie opon mózgowych.

Bardzo rzadko choroba ta może wiązać się z powikłaniami neurologicznymi, m.in. z:

• zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapaleniem mózgu, 
• porażeniem wiotkim.

Jak uchronić się przed bostonką?

Aby uniknąć bostonki, pamiętaj o:

• higienie osobistej, myciu rąk wodą i mydłem,
• dezynfekcji miejsc, powierzchni i wspólnych przedmiotów,
• unikaniu kontaktu z osobami mającymi objawy choroby,
• izolacji dzieci w trakcie trwania objawów gorączki, bólu gardła i wysypki.

Bostonka to choroba zakaźna, która najczęściej występuje wśród małych dzieci. Objawia się zmianami skórnymi, bólem gardła i gorączką. Chorobę bostońską można leczyć jedynie objawowo, a ze względu na możliwe powikłania nie wolno jej lekceważyć.

Przeczytaj również:
Ospa wietrzna – leczenie, przebieg, ile trwa?