FUO – gorączka o nieznanej przyczynie

Jakie mogą być przyczyny FUO? 

Szacuje się, że FUO może być spowodowana przez ponad 200 różnych przyczyn, w tym zakaźnych, reumatycznych i nowotworowych.  

Najczęstszym powodem gorączki o nieustalonej przyczynie są infekcje, stanowiące od 25 do 50% wszystkich przypadków FUO.  

Infekcje te mogą być zarówno pochodzenia bakteryjnego, jak i wirusowego, grzybiczego oraz pasożytniczego. Przyczyniają się do nich często nietypowe drobnoustroje. Gorączka może wystąpić nie tylko w czasie powszechnych infekcji, ale także m.in. w przebiegu: 

• gruźlicy,  
• toksoplazmozy,  
• cytomegalii,  
• mononukleozy,  
• HIV, 
• ropni w obrębie jamy brzusznej, miednicy lub czaszki.  

FUO może być także symptomem takich chorób jak: 

• infekcyjne zapalenie wsierdzia, 
• choroby tropikalne i odzwierzęce: 
• chlamydioza,  
• riketsjoza,  
• choroba kociego pazura,  
• gorączka Q, 
• bartoneloza.  

Kolejną pod względem częstości przyczyną są choroby o podłożu autoimmunologicznym, stanowiące od 15 do 40% przypadków. Najczęstszą przyczyną FUO należącą do tej grupy jest choroba Stilla, jednak gorączka może być powodowana także przez inne schorzenia z autoagresji. Należą do nich między innymi: 

• RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów,  
• toczeń rumieniowaty układowy (SLE),  
• sarkoidoza,  
• zespół antyfosfolipidowy (APS),  
• polimialgia reumatyczna, 
• zapalenia naczyń, w tym guzkowe zapalenie tętnic, olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnicy skroniowej, mikroskopowe zapalenie naczyń i choroba Tkayasu.  

FUO może być powodowana również przez nowotwory. Najczęstszą przyczyną gorączki wśród chorób rozrostowych są nowotwory układu krwiotwórczego, takie jak: 

• chłoniaki,  
• białaczki,  
• szpiczak, 
• zespoły mielodysplastyczne.  

Często gorączkują również chorzy z nowotworami nerek, płuc, wątroby, trzustki, przewodu pokarmowego, jajnika czy piersi.  

FUO może mieć także inne przyczyny, nienależące do żadnej z powyższych grup. Wśród nich wyróżnia się między innymi: 

• gorączkę indukowaną lekami,  
• zakrzepicę żył głębokich,  
• rodzinną gorączkę śródziemnomorską, 
• zaburzenia czynności podwzgórza. 

Jak diagnozuje się FUO? 

Podstawowym postępowaniem w diagnostyce FUO jest dokładny wywiad, pozwalający na wstępne wykluczenie lub potwierdzenie najbardziej prawdopodobnych przyczyn gorączki. Istotne mogą okazać się nawet pozornie mało ważne informacje, np. dotyczące: 

• posiadanych zwierząt,  
• ukąszeń owadów,  
• przebytych w przeszłości chorób,  
• szczepień i przetoczeń krwi,  
• podróży,  
• przyjmowanych leków,  
• rodzinnie występujących schorzeń,  
• zmian masy ciała,   
• stosowanych używek.  

Istotne jest również odnotowanie, w jaki sposób przebiega gorączka: 

• Czy wzrosty temperatury występują codziennie, czy co kilka dni?  
• Ile razy i z jaką częstotliwością pojawiają się w ciągu dnia?  
• Jak wysoka jest temperatura ciała i jak szybko się obniża?  

Te informacje przybliżą lekarzowi najbardziej prawdopodobne rozpoznania i pozwolą zmniejszyć liczbę zalecanych do wykonania badań.  

Ponadto konieczne jest pełne i dokładne badanie fizykalne, gdyż wykryte w nim odchylenia mogą dostarczyć cennych informacji i przybliżyć diagnozę. Przykładowo szmer nad sercem może wskazywać na infekcyjne zapalenie wsierdzia, powiększenie śledziony, mononukleozę zakaźną lub cytomegalię, a tkliwość stawów – na choroby o podłożu reumatycznym. Istotne mogą być także zmiany skórne, ślady po ukąszeniach owadów lub ugryzieniach zwierząt i owrzodzenia w jamie ustnej. Wskazówką może być również asymetryczne tętno, będące objawem choroby naczyń oraz powiększenie węzłów chłonnych, nasuwające podejrzenie chorób autoimmunologicznych lub infekcyjnych. 

Sam wywiad i badanie fizykalne zwykle nie wystarczają do zdiagnozowania przyczyny FUO. Konieczne są badania dodatkowe, których rodzaj zależy od podejrzewanej przyczyny gorączki. Należą do nich m.in.  

• morfologia,  
• OB,  
• posiewy krwi,  
• badanie moczu,  
• ocena parametrów nerek i wątroby,  
• markery nowotworowe,  
• czynnik reumatoidalny, 
• przeciwciała przeciwjądrowe.  

Ponadto cennych informacji mogą dostarczyć także badania obrazowe: 

• USG jamy brzusznej oraz USG Doppler,  
• echokardiografia,  
• RTG klatki piersiowej,  
• tomografia komputerowa,  
• rezonans magnetyczny, 
• PET.  

Niekiedy zachodzi także konieczność wykonania badań inwazyjnych, np. biopsji węzłów chłonnych, skóry, wątroby, szpiku kostnego czy tętnicy skroniowej lub punkcji lędźwiowej z pobraniem próbki płynu mózgowo-rdzeniowego.  

Na czym polega leczenie FUO? 

Leczenie FUO w dużej mierze zależy od tego, czy została zdiagnozowana jej przyczyna. Rodzaj stosowanej terapii jest bowiem dobierany na podstawie choroby, która wywołała gorączkę.  

• W przypadku infekcji stosowane jest leczenie przeciwdrobnoustrojowe. 
• Choroby autoimmunologiczne wymagają często leczenia immunomodulującego. 
• W przypadku nowotworów konieczna jest chemio- lub radioterapia oraz leczenie operacyjne. 

U części pacjentów mimo dogłębnej diagnostyki nie udaje się ustalić przyczyny dolegliwości. W tym przypadku zastosowanie znajduje leczenie objawowe preparatami z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 

Gorączka o nieznanej przyczynie może powstawać na podłożu wielu różnych chorób, zarówno tych stosunkowo łagodnych, jak i potencjalnie groźnych dla zdrowia i życia. Dlatego ważna jest jej dokładna diagnostyka, ustalenie etiologii dolegliwości i wdrożenie przyczynowego leczenia choroby podstawowej. 

Źródła: 

• Fever of Unknown Origin (FUO); Ilona Brown, Nancy A. Finnigan. 
• Clinical profile of classical Fever of unknown origin (FUO); Tanveer Mir, Gulam Nabi Dhobi, Ajaz Nabi Koul and Tajamul Saleh; Caspian J Intern Med. 2014 Winter; 5(1): 35–39. 
• Interna Szczeklika 2019; Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; wyd. 10; Kraków 2019.