Arnika górska – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Arnika górska – charakterystyka 

Arnika górska (łac. Arnica montana), nazywana również kupalnikiem górskim czy pomornikiem, to wieloletnia, osiągająca od 20 do 60 cm wysokości roślina z rodziny astrowatych. Charakteryzuje ją grube, słabo rozgałęzione kłącze, z którego wychodzą liczne korzenie przybyszowe. Wyrasta z niego także przyziemna rozeta odwrotnie jajowatych liści odziomkowych oraz słabo rozgałęziona, odlegle ulistniona, omszona łodyga. Okres kwitnienia arniki przypada od czerwca do sierpnia – wtedy to na końcu rozgałęzień łodygi zobaczyć można koszyczki kwiatowe składające się z kilkunastu kwiatów języczkowych i kilkudziesięciu kwiatów rurkowatych. Koszyczki te charakteryzują się złoto-żółtą barwą oraz przyjemnym i aromatycznym zapachem. Owoce arniki to owłosione niełupki.

Arnika górska – występowanie 

Arnika górska naturalnie rośnie w Europie Zachodniej, Azji Środkowej i Ameryce Północnej. Jak sama nazwa wskazuje, występuje na górskich i przyleśnych łąkach oraz halach, a także na torfowiskach, zrębach i brzegach lasów. W Polsce rośnie dość rzadko. Można ją spotkać m.in. w Karpatach, Sudetach, na Mazurach czy Suwalszczyźnie. Jest ona objęta ścisłą ochroną gatunkową – trzeba więc pamiętać, że zbieranie dziko rosnącej arniki jest zabronione. W lecznictwie wykorzystywana jest arnika górska pozyskiwana ze specjalnie prowadzonych upraw. 

Arnika górska – właściwości i działanie 

Podstawowym surowcem wykorzystywanym w zielarstwie są kwiaty arniki zbierane na początku kwitnienia. Są one prawdziwą skarbnicą substancji takich jak: 

• laktony seskwiterpenowe (m.in. helenalina), 
• flawonoidy, 
• olejek eteryczny, 
• triterpeny, 
• kwasy organiczne, 
• aminy, 
• fitosterole, 
• karotenoidy, 
• gorycze, 
• garbniki,  
• saponiny, 
• sole mineralne. 

Tej dużej grupie związków czynnych arnika zawdzięcza popularność i szerokie zastosowanie. To właśnie dzięki ich obecności wykazuje ona działanie antyseptyczne, antybakteryjne i przeciwzapalne oraz zmniejsza obrzęk i jego bolesność.  Arnika górska doceniana jest także za pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Wzmacnianie ściany naczyń włosowatych, zapobieganie tworzeniu się zakrzepów żylnych, poprawa wydolności mięśnia sercowego objawiająca się podwyższeniem przepływu krwi przez naczynia wieńcowe oraz zwiększeniem objętości wyrzutowej serca, a także lepsze krążenie w kończynach i mózgu to jedynie część z wykazanych w badaniach działań na układ krwionośny.  

Co więcej, podawane doustnie wyciągi z jej kwiatów nieznacznie stymulują wytwarzanie soku żołądkowego oraz żółci, zwiększają ilość wydalanego moczu, a także działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg moczowych.  

Arnika górska – zastosowanie wewnętrzne 

Właściwości arniki sprawiają, że znajduje ona zastosowanie w leczeniu wielu dolegliwości, takich jak: 

• zaburzenia wieńcowego i mózgowego krążenia krwi, 
• postępujące osłabienie mięśnia sercowego na tle miażdżycowym, 
• bolesna parestezja, 
• żylaki odbytu, 
• zespół pozakrzepowy, 
• krwawienia po porodzie i na tle klimakterium, 
• stany zapalne i zakrzepowe naczyń krwionośnych w kończynach dolnych. 

Arnika górska – zastosowanie zewnętrzne 

Arnika górska, chociaż znajduje dość szerokie zastosowanie wewnętrzne, znacznie częściej używana jest miejscowo w postaci okładów, nacierań i maści. Wykorzystywana jest jako środek przeciwzapalny, przeciwobrzękowy oraz łagodzący ból w takich sytuacjach jak: 

• krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, 
• uderzenia i złamania, 
• czyraki i wrzody, 
• oparzenia I i II stopnia, 
• owrzodzenia, 
• wylewy podskórne, 
• bóle artretyczne, 
• jako środek łagodzący ból w zakrzepowym lub zarostowym zapaleniu żył, 
• bóle pooperacyjne, 
• zapalenie ścięgien, stawów i nerwów, 
• ból barków, 
• owrzodzenie żylakowe, 
• ukąszenia owadów, 
• zapalenie i owrzodzenie jamy ustnej i dziąseł. 

Arnika górska – zastosowanie w kosmetykach 

Wyciągi z arniki znajdują zastosowanie również w kosmetykach. Można je spotkać w produktach do pielęgnacji cery naczyniowej. Dzięki swoim właściwościom wykorzystywane są też w preparatach dedykowanych do skóry borykającej się trądzikiem różowatym oraz teleangiektazjami, potocznie zwanymi pajączkami naczyniowymi. Poprawa mikrokrążenia w naczyniach włosowatych, działanie przeciwzapalne oraz zdolność redukowania zastojów limfatycznych sprawia, że wyciąg z arniki znaleźć można również w kosmetykach antycellulitowych. Preparaty z arniką sprawdzą się w walce z każdą formą cellulitu, a najlepiej u osób zmagających się z nasilonym obrzękiem.  

Arnika górska – przeciwwskazania 

Podobnie jak w przypadku innych ziół, tak i w przypadku arniki możliwe są działania niepożądane. Przy stosowaniu wewnętrznym przyjęcie zbyt dużych dawek może się objawiać: 

• bólami głowy i brzucha,  
• biegunką,  
• wymiotami,  
• osłabieniem oddechu i pracy serca, 
• zwężeniem źrenic. 

Nie należy spożywać preparatów z arniki w przypadku: 

• stanu pozawałowego, 
• zapalenia żołądka lub jelit,  
• występowania krwawienia w przewodzie pokarmowym, 
• leczenia glikozydami naparstnicowymi lub strodantyną.  

Zewnętrznie nie należy stosować preparatów z arniki na: 

• otwarte rany,  
• rozległe obtarcia naskórka,  
• oparzenia III stopnia, 
• ostre stany zapalne skóry. 

Niezastosowanie się do tych przeciwwskazań może skutkować wystąpieniem silnego podrażnienia tkanek, podwyższeniem temperatury ciała, a nawet ropieniem ran.