Co oznaczają białe plamy na paznokciach?

Ocena wyglądu paznokci stanowi istotny element diagnostyczny. Zmiany w wyglądzie to często pierwszy sygnał dotyczący stanu zdrowia, występowania chorób, zatruć czy nadmiaru lub niedoboru mikro- i makroelementów oraz witamin. Przebarwień, zgrubień czy nadmiernego rozdwajania paznokci nie należy bagatelizować, dlatego każdą niepokojącą zmianę w obrębie paznokcia warto skonsultować z lekarzem. 

Najczęstszą zmianą występującą na płytkach paznokci są białe plamki. Stanowią one nie tylko defekt estetyczny, ale mogą również świadczyć o poważniejszym problemie zdrowotnym. Mogą występować na jednym paznokciu lub kilku naraz, mieć postać pojedynczych punktów lub skupisk. Warto wiedzieć, co stanowi przyczynę ich występowania.

Jak zbudowany jest paznokieć? 

Paznokcie są wytworem warstwy rogowej naskórka. Głównym składnikiem budulcowym blaszki paznokciowej jest keratyna – białko proste o włókienkowatym charakterze, składające się z kilkunastu rodzajów aminokwasów, gdzie najważniejsze to cysteina i melatonina.

Innymi składnikami budującymi paznokieć są:  

• woda,  
• lipidy,  
• siarka,  
• wapń,  
• żelazo,  
• cynk,  
• fosfor,  
• inne makro- i mikroelementy w mniejszej ilości. 

Wielkość, kształt i grubość paznokcia różnią się osobniczo. Paznokcie rosną średnio około 3-4 mm na miesiąc. Do uzupełnienia nowej płytki paznokciowej u rąk potrzeba ok. 5 miesięcy (szybciej na ręce dominującej), a u stóp, na których paznokcie rosną wolniej, ok. 12-18 miesięcy. Na szybkość przyrostu płytek paznokciowych mają wpływ:  

• tryb życia,  
• wiek,  
• dieta, 
• pora roku.  

Choroby przebiegające z zaburzeniem proliferacji naskórka (łuszczyca) przyspieszają wzrost paznokcia, natomiast ciężkie choroby układowe oraz stany ze zmniejszonym ukrwieniem spowalniają ten proces. 

Płytka paznokcia jest przezroczysta, a bladoróżowa barwa wynika z obecności naczyń krwionośnych umiejscowionych pod blaszką paznokcia. 

Paznokieć zbudowany jest z: 

• płytki paznokciowej (korzeń, trzon, wolny brzeg paznokcia), 
• łożyska paznokcia, 
• macierzy, 
• obłączka paznokcia, 
• wału, 
• obrąbku naskórkowego. 

Płytka paznokciowa 

Płytka paznokciowa obejmuje część od korzenia paznokcia, poprzez trzon, do wolnego brzegu paznokcia. Trzon płytki paznokcia nie posiada naczyń krwionośnych i nerwów, spoczywa na łożysku. Korzeń jest miejscem wzrostu paznokcia, znajduje się pod naskórkiem i zaczyna od macierzy. Wolny brzeg paznokcia stanowi część płytki paznokciowej, która wystaje ponad opuszkę palca. Ma biały lub szarawy kolor. 

Płytka paznokciowa składa się ze 100-150 warstw korneocytów paznokciowych, które są nieregularnie rozmieszczone i ułożone dachówkowato, jedne na drugich. Jej grubość wynosi od 0,5 do 0,7 mm.  Zbudowana jest z trzech warstw:  

• grzbietowej (zrogowaciałe komórki ściśle przylegające do siebie),  
• pośredniej (bardziej miękka, komórki luźniej przylegają do siebie), 
• wewnętrznej (wytworzona przez cienką warstwę nabłonka). 

Łożysko paznokcia 

Łożysko jest umiejscowione poniżej płytki paznokciowej i jest bardzo dobrze unaczynione i unerwione. Część łożyska, która jest silnie unaczyniona i unerwiona, stanowi macierz.  

Macierz 

Jest to najważniejszy i najwrażliwszy element paznokci. Jej uszkodzenie powoduje widoczny defekt paznokcia. Na macierzy zaczyna się wzrost paznokcia. 

Obłączek paznokcia 

Obłączek to przejście pomiędzy macierzą a płytką paznokciową. Zazwyczaj nie występuje na najmniejszym palcu, największy jest na kciuku. Jest słabiej ukrwiony, miękki, bardzo wrażliwy. 

Wał paznokciowy 

Wyróżniamy wał paznokciowy boczny i tylny, które są utworzone ze skóry właściwej pokrytej naskórkiem. 

Obrąbek naskórkowy 

Obrąbek naskórkowy stanowi niewidoczną część tyłu wału paznokciowego i rozchodzi się pod skórą paznokcia. Jest to naturalny fałd skórny, który jest przyłączony do grzbietu płytki paznokciowej. Jest widoczny jako bezbarwny, złuszczający się naskórek.  Powinien być równy, dobrze przylegać i mocno obramowywać obłączek. Zabezpiecza paznokieć przed zanieczyszczeniem bakteriami i mikroorganizmami. 

Co oznaczają białe zmiany na paznokciach? 

Białe plamki na paznokciach fachowo określane są terminem leukonychia (nazwa pochodzi od greckiego leuko – biały i onyx – paznokieć), czyli bielactwem paznokci. Mogą świadczyć o wielu chorobach, niedoborach składników odżywczych i mineralnych, ale również o uszkodzeniu mechanicznym płytki (np. w wyniku uderzenia lub nieprawidłowo wykonanego manicure). 

Bielactwo może być wrodzone lub nabyte. 

Rodzaje leukonychii 

Leukonychia może pojawiać się na jednym lub kilku paznokciach, a w zależności od wielkości zajęcia płytki paznokcia można podzielić ją na: 

• ograniczoną leukonychię – obejmuje część paznokcia; 
• leukonychię punktową – występuje pod postacią małych białych kropek i jest najczęstszą postacią tej dolegliwości; przyczyną są różnego rodzaju uszkodzenia mechaniczne paznokcia; 
• leukonychia typu paskowego – ma postać białych pasków, które mogą rozwinąć się z białych kropek; może występować po zatruciu arszenikiem lub talem; 
• całkowita leukonychia – obejmuje całą płytkę paznokcia; przyczyną może być upośledzenie funkcji nerek i wątroby, infekcje grzybicze.                                                                         

Przyczyny białych plam na paznokciach 

Ze względu na bezpośrednią przyczynę przebarwień można wyróżnić: 

• leukonychię prawdziwą, 
• leukonychię pozorną, 
• pseudoleukonychię. 

Leukonychia prawdziwa powstaje na skutek uszkodzenia łożyska paznokcia. Najczęściej świadczy o niedoborach składników mineralnych i odżywczych lub nadmiarze wapnia w organizmie (hiperkalcemii). Może być również spowodowana zatruciem metalami ciężkimi, a także chorobami, takimi jak:  

• rumień wielopostaciowy,  
• łuszczyca,  
• łysienie plackowate,  
• ziarnica złośliwa,  
• niektóre postacie anemii,  
• choroba wrzodowa,  
• kamica żółciowa,  
• niedoczynność przytarczyc. 

Leukonychia pozorna powstaje na skutek uszkodzeń tkanki pod paznokciem. Takie zmiany mogą towarzyszyć poważnym chorobom nerek, marskości wątroby czy anemii. 

Pseudoleukonychia występuje, gdy bezpośrednią przyczyną powstawania białych plam na płytce są urazy mechaniczne (uderzenie, ściśnięcie) lub nieprawidłowo wykonywane zabiegi kosmetyczne czy stosowanie preparatów niskiej jakości. Uszkodzenia płytki pojawiające się w łuszczycy oraz grzybicy również zalicza się do pseudoleukonychii. 

Białe plamki w wyniku mikrourazów 

Najczęściej białe plamki są niegroźne i stanowią tylko defekt kosmetyczny. Powstają na skutek mikrourazów w wyniku uderzenia lub zgniecenia lub źle wykonanych zabiegów kosmetycznych, takich jak zbyt głębokie wycinanie skórek, piłowanie słabej jakości pilniczkiem, stosowanie niskiej jakości produktów (zawierających toluen lub formaldehyd), nieumiejętne wykonywanie manicure czy nadużywanie zmywacza do paznokci. 

Białe plamki a niedobory w diecie 

Jedną z przyczyn powstawania białych plamek na paznokciach jest nieprawidłowa dieta. Zmiany te mogą wynikać z niedoboru składników odżywczych i mineralnych, takich jak: 

• wapń – zarówno w przypadku niedoboru, jak i nadmiaru, 
• cynk, 
• żelazo, 
• potas, 
• magnez, 
• krzem, 
• witaminy (A, E, C i witamin z grupy B), 
• białko. 

W przypadku gdy nasza dieta jest zbilansowana, warto przed wprowadzeniem suplementacji wykonać badania krwi (szczególnie w przypadku wapnia, gdyż zarówno jego niedobór, jak i nadmiar objawiają się na płytce w ten sam sposób). Czasami przyczyną niedoborów składników mineralnych i odżywczych mogą być pasożyty jelitowe. 

Białe plamki w chorobach 

Białe plamy na paznokciach rzadziej są spowodowane chorobą, mogą być również sygnałem, że organizm ma obniżoną odporność na infekcje oraz świadczyć o zatruciu metalami ciężkimi. Mogą oznaczać anemię, choroby żołądka i jelit, niewydolność nerek, a nawet gruźlicę. Towarzyszą takim chorobom jak: 

• bielactwo prążkowane paznokci – ma postać szerokich, rozległych białych prążków, bardzo często brakuje skórki paznokcia; 
• wewnątrzpłytkowa grzybica paznokci – plamy są tutaj spowodowane przez grzyby, które mają zdolność do rozkładania keratyny; płytka paznokcia ma białe, plamiste zabarwienie, powstające na skutek zagęszczenia wydrążonych przez grzyb tuneli; w powiększonym obrazie widoczne jako siatka poprzeczna, która jest charakterystyczna dla grzybicy dermatofitowej paznokci; 
• biała powierzchowna grzybica paznokci – występuje jedynie na paznokciach u stóp pod postacią zlewających się ze sobą białych plam (pod lupą nie dają obrazu siatki); 
• pleśnica paznokci – wywoływana przez grzyb pleśniowy (Scopulariopsiosis s. brevicaulis), atakuje głównie duże palce u stóp; najczęściej występuje u osób w podeszłym wieku i przyjmuje postać białożółtych, podłużnych pasm, przeświecających przez nienaruszoną płytkę; charakteryzuje się jednoczesną obecnością kruchych mas rogowych pod paznokciem; 
• Paznokcie Meuhrackiego – powstają na skutek hipoalbuminemii, czyli zmniejszenia poziomu albumin w osoczu; białe plamy mają postać równoległych pasm, które nie przesuwają się ku górze w miarę wzrostu paznokcia; mogą pojawiać się także na skutek chemioterapii. 

Białe plamy na paznokciach – jak się ich pozbyć? 

Najlepszym sposobem na pozbycie się białych plamek jest znalezienie przyczyny tego defektu. Przede wszystkim należy zadbać o zdrową, zróżnicowaną dietę, która zawiera niezbędne składniki odżywcze. Nie powinno w niej zabraknąć: 

• wapnia – duża ilość tego pierwiastka występuje w mleku i jego przetworach, żółtym serze, zielonych warzywach liściastych (najwięcej w jarmużu oraz boćwinie, kapuście włoskiej, natce pietruszki, szczypiorku), soi i jej przetworach, suchych nasiona roślin strączkowych, awokado, maku, suszonych figach, migdałach, orzechach laskowych i morelach, nasionach lnu, słonecznika i sezamu, płatkach owsianych i otrębach pszennych oraz szprotkach i sardynkach; 
• cynku – jego bogatym źródłem są pomidory, otręby pszenne, warzywa kapustne, kakao, warzywa strączkowe, quinoa, tofu, dziki ryż, sezam łuskany i niełuskany, zarodki pszenne, pestki dyni, fasola adzuki, sałaty (endywia i radicchio), suszone grzyby shiitake, kurki, pieczarki i boczniaki;
•  żelaza  –  najbogatsze źródła żelaza to mięso (przede wszystkim wołowina), kasza gryczana i jaglana, orzechy (piniowe, laskowe, pistacje, migdały, włoskie, macadamia i nerkowca), buraki, groch, ziarna maku, sezamu, lnu i słonecznika, kasza quinoa i jęczmienna, mąki pełnoziarniste (żytnia, owsiana, orkiszowa i pszenna), kakao, pestki dyni, zielone warzywa liściaste (boćwina, liście rzepy, natka pietruszki i jarmuż), brukselka i brokuły, nasiona fasoli (białej, kidney, lima, czarnej, navy, pinto, black-eyed pea), ciecierzyca, soczewica czerwona, soja oraz tofu; 
• potasu – znajdziemy go w pomidorach, kalarepie, gotowanym grochu, fasoli, soi i soczewicy, pasternaku, brukselce, fenkule, boczniakach, komosie białej, jarmużu, kurkach, pędach bambusa, natce pietruszki i szpinaku, koperku oraz liściach buraka; 
• magnezu – duża ilość występuje w: melasie, awokado, orzechach włoskich, brazylijskich, nerkowca, pinii, migdałach, bananach, soczewicy, fasoli białej, bobie, ciecierzycy, soi, brązowym ryżu, komosie ryżowej, gorzkiej czekoladzie, jarmużu, botwinie, rukoli, szpinaku, szczawiu, natce pietruszki i koperku, mąkach pełnoziarnistych, nasionach słonecznika, lnu, sezamu i nasionach chia, otrębach owsianych, kiełkach pszenicy, pestkach dyni oraz kaszy gryczanej, a także w większych lub mniejszych ilościach we wszystkich owocach i warzywach oraz zmineralizowanych wodach; 
• krzemu – można go znaleźć przede wszystkim w ziołach, takich jak skrzyp polny czy pokrzywa oraz zbożach (owies, jęczmień, pszenica, żyto i ryż), a także w nasionach soczewicy, fasoli i kukurydzy, burakach, bananach, mango, morelach, rodzynkach oraz chrzanie; 
• witamin z grupy B – najbogatsze źródła tych witamin to orzechy i pestki słonecznika, dyni, lnu i konopi, nasiona fasoli, jajka i nabiał, mleko sojowe, drób, wątróbka, ryby (sardynka, makrela i łosoś), szpinak, płatki owsiane, drożdże i owoce; 
• witaminy A – dostarczana do organizmu w dwóch postaciach: w produktach odzwierzęcych oraz jako beta-karoten w warzywach i owocach (przetwarzany w organizmie w witaminę A); najlepsze źródła roślinne to arbuz, fasola szparagowa, szparagi, pieprz czerwony, papryka słodka, pomidory, papryka czerwona, papaja, sałaty (endywia, roszponka, czerwona, rzymska i masłowa), kapusta pak-choi, jarmuż, szpinak,  boćwina i liście buraka, brokuły, koperek i natka pietruszki, grejpfrut czerwony, wiśnie, świeże morele, owoc kaki, melon kantalupa, dynia, bataty oraz marchew; 
• witaminy E – duża ilość znajduje się w olejach – rzepakowym, z pestek winogron, z otrębów ryżowych, z migdałów, słonecznikowym, z orzechów laskowych, z kiełków pszennych, w oliwie z oliwek, w mniejszych ilościach znajdziemy ją w przyprawach (suszonym oregano, curry, słodkiej papryce) oraz pomidorach, dyni, malinach, jagodach, jeżynach, morwie, czarnej porzeczce, marchwi, brokułach, kiwi, orzechach laskowych, migdałach, ziarnach słonecznika, szparagach, jarmużu, szpinaku, cykorii, botwinie, czerwonej papryce, zarodkach pszennych; 
• witaminy C – najlepsze źródła to cytryna, pomidory, grejpfrut, mandarynka, mango, truskawki, kiwi, czarna porzeczka, papaja, pomarańcza, gotowany brokuł, jarmuż i brukselka, gotowana biała kapusta, papryka oraz kiszonki. 

Podsumowując, odpowiednio zbilansowana dieta ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu, a także na kondycję skóry, włosów i paznokci. Zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych witamin, makro- i mikroelementów mogą w znaczący sposób wpływać na degradację płytki paznokciowej, a nawet choroby całego organizmu. Warto zatem obserwować wygląd i stan naszych paznokci, bo to właśnie na nich bardzo często widać niepokojące sygnały dotyczące stanu naszego zdrowia.  Białe plamy na paznokciach to jedna z najczęstszych takich zmian. Aby się ich pozbyć, czasami wystarczy zmiana diety i/lub suplementacja. Jeśli ta metoda nie przynosi pożądanego efektu, przebarwienia pojawiają się często, zajmują dużą część paznokcia lub zaobserwujemy u siebie ogólne pogorszenie stanu zdrowia, należy zgłosić się do lekarza, który oceni, czy zmiany są poważne i ewentualnie zleci dalsze badania (morfologię, badania nerek, wątroby), żeby wykluczyć poważniejsze choroby. 

Źródła: 

• Surma A.W., Nockowski P., Wpływ stanu zdrowia oraz stylu życia na wygląd paznokci. 
• Chrzanowska D., Krasowska D., Wybrane zmiany płytek paznokciowych. 
• Piraccini B.M., Choroby paznokci. Praktyczny poradnik- diagnostyka i leczenie.
• Gregoriou S., Argyriou G., Larios G., Rigopoulos D., Schorzenia paznokci a choroby układowe – o czym mówi nam wygląd paznokci?