Czy choroba Heinego-Medina (polio) jest nadal niebezpieczna?

Czym jest polio? 

Poliomyelitis (polio) zwane jest także nagminnym porażeniem dziecięcym lub porażeniem rdzeniowym. Choć historia polio sięga starożytności, jej pierwszą charakterystykę przedstawili lekarze: Jakob Heine i Karl Oskar Medin. Od tego czasu poliomyelitis jest powszechnie nazywane chorobą Heinego-Medina.  

Choroba ma zazwyczaj charakterystyczny przebieg: 

1. Najpierw dochodzi do ostrego zakażenia wirusem polio, którego skutkiem są niedowłady i porażenie mięśni.  
2. Następnie pojawia się okres częściowego powrotu funkcji porażonych mięśni i stabilizacja neurologiczna. 
3. Po 20-40 latach może wystąpić tzw. zespół post-polio, który jest okresem późnych skutków choroby Heinego-Medina. Zespół post-polio to faza znana dopiero od lat 80. ubiegłego wieku i nadal pozostaje nie w pełni wyjaśniona.   

Wirus polio – jak dochodzi do zakażenia? 

Do zakażenia wirusem dochodzi głównie poprzez: 

• bezpośredni kontakt z osobą zarażoną, 
• drogę kropelkową,  
• kontakt z zainfekowanymi przedmiotami, 
• zjedzenie pokarmu skażonego wirusem,  
• brak zasad higieny.  

Niestety zakażenie wirusem polio związane jest z niekorzystnymi rokowaniami. Statystycznie aż u 1 na 200 pacjentów dochodzi do nieodwracalnych zmian porażennych, a śmiertelność spowodowana uszkodzeniami mięśni oddechowych szacowana jest nawet na 10%.  

Choroba Heinego-Medina – objawy 

Większość przypadków polio notuje się u dzieci około 5. roku życia. Pierwsze symptomy choroby rozpoznawane są zwykle 7-14 dni po kontakcie z patogenem. Ogromnym niebezpieczeństwem jest fakt, że chorzy mogą zarażać już kilka dni przed pojawieniem się objawów, a poliowirus może być wydalany wraz z kałem nawet do 6 tygodni od zakażenia. 

Objawy zarażenia wirusem polio to: 

• ból głowy,  
• ogólne osłabienie i zmęczenie, 
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, 
• nieżyt nosa i gorączka, 
• zapalenie gardła, 
• bóle mięśniowe, łącznie z uczuciem sztywności karku i pleców, 
• w późniejszym okresie: występują niedowłady wiotkie (głównie mięśni nóg), porażenie nerwu twarzowego lub poprzeczne porażenie rdzenia. Może wystąpić mowa nosowa, porażenie połykania i zaburzenia oddychania.  

Wirus polio – postaci choroby 

Postać nieporażenna polio: dotyczy większości pacjentów. Może obejmować bezobjawową formę subkliniczną (90-95% przypadków) lub formę poronną ze współistniejącą gorączką i bólami głowy (4-8% przypadków); 

Postać porażenna polio: dotyczy 1-2% wszystkich przypadków. Jest związana z ciężkim przebiegiem choroby w formie: 

• rdzeniowej: występuje u większości pacjentów. Następuje niesymetryczne porażenie wiotkie mięśni szkieletowych rąk i nóg, a często również mięśni tułowia, z jednoczesnym zniesieniem lub osłabieniem odruchów; 
• opuszkowej (postać mózgowa): obejmuje około 2% przypadków, u których diagnozowane jest uszkodzenie ośrodków neurowegetatywnych i porażenie mięśni oddechowych. Ma charakter bardzo ciężkiej postaci klinicznej i w przeszłości wymagała stosowania tzw. żelaznych płuc.  

Choroba Heinego-Medina – rozpoznanie i leczenie

Rozpoznanie zarażenia poliowirusem polega m.in. na: 

• wykorzystaniu metod genetycznych, 
• izolacji wirusa z gardła i jelit,  
• stosowaniu technik immunohistochemicznych do wykrycia antygenów wirusa w neuronach.  

Nie istnieje skuteczny lek na polio. W przypadku potwierdzenia zarażenia stosuje się leczenie objawowe. Najbardziej skutecznym sposobem uniknięcia choroby Heinego-Medina jest stosowanie szczepień ochronnych.  

Czy wirus polio jest nadal niebezpieczny?  

Opracowanie szczepionki przeciwko poliowirusom umożliwiło ochronę milionów osób na całym świecie. Od 1988 roku prowadzony jest Światowy Program Eradykacji Poliomyelitis. To kompleksowe działanie przyniosło kilkanaście lat później efekty w postaci ograniczenia liczby przypadków choroby Heinego-Medina aż do 99%.  

Mimo podjęcia międzynarodowych działań mających na celu zwalczenie wirusa, nadal istnieje ryzyko szerzenia wirusa w krajach słabo rozwiniętych, głównie w Pakistanie i Afganistanie, gdzie w 2018 roku odnotowano łącznie 33 przypadki polio. 

Warto zaznaczyć, że w Polsce ostatni przypadek odnotowano ponad 40 lat temu. W naszym kraju szczepienie przeciwko wirusowi polio jest obowiązkowe i zgodnie z kalendarzem szczepień powinno być podane w 3-4., 5-6. oraz 16-18. miesiącu życia dziecka. Czwartą dawkę przypominającą dziecko otrzymuje w 6. roku życia.  

Przeczytaj również:
Czym jest zespół post-polio?