Czy wiek wpływa na naszą odporność?

Jakie czynniki wpływają na nasz układ odpornościowy? 

Każdy organizm podlega starzeniu, a proces ten wiąże się z wieloma niekorzystnymi zdarzeniami. Sama świadomość upływającego czasu nie napawa optymizmem. Z każdym rokiem nasz układ odpornościowy zmaga się z niekorzystnymi czynnikami. Jedne sprawiają, że stajemy się silniejsi, inne osłabiają naszą odporność. Na nasz układ immunologiczny wpływają m.in. 

• częste infekcje,  
• złe odżywianie,  
• stres,  
• nieodpowiedni styl życia,  
• narażenie na środki chemiczne. 

Przeczytaj również:
Stres a odporność

Niestety wraz z wiekiem tracimy siłę i wigor. Pogarsza się nasz metabolizm i apetyt, częściej zapadamy na choroby przewlekłe takie jak: 

• cukrzyca,  
• niewydolności narządów,  
• niedożywienie,  
• liczne zakażenia,  
• nowotwory,  
• choroby autoimmunologiczne.  

Prowadzimy siedzący tryb życia, nie dbamy także o jakość posiłków czy odpowiednią ilość dostarczanych płynów. W końcu pojawia się otyłość, a z roku na rok rośnie liczba przyjmowanych leków.  

Przeczytaj również:
Odporność a choroby autoimmunologiczne

Wiek a odporność 

Przyjrzyjmy się procesowi starzenia. Z upływem lat, zarówno w pojedynczej komórce, jak i w całym organizmie następuje wiele zmian biochemicznych i molekularnych. Starzenie więc odzwierciedla sumę tych zmian, które z upływem czasu mają swój skutek w postaci osłabienia funkcji i występowania procesów patologicznych. Z tego powodu nie dziwi nas, że np. wraz z wiekiem wzrasta śmiertelność.  

Wykazano, że aż 80-90% przypadków śmiertelnych spowodowanych przez wirus grypy dotyczy osób w wieku 65 i starszych.   

Tę zależność możemy odnieść również do trwającej pandemii. Zmiany związane z wiekiem mają swoje odzwierciedlenie w układzie immunologicznym. Przecież organizm to całość.  

Pojawiające się choroby zawsze pogarszają działanie i wyczerpują układ immunologiczny. Odporność znamiennie pogarsza się w przebiegu nowotworów, np. szpiczaka. Jest on objawem zaburzeń odporności i zajmując narządy, może prowadzić do ich niewydolności oraz zaburzeń ich funkcji. Utrata białek w zespole nerczycowym prowadzi do niedoborów immunoglobulin, natomiast niewydolność nerek czy cukrzyca pogarszają skuteczność komórek odpornościowych, powodują niedobór cynku i magnezu, upośledzają odporność komórkową, w tym wydzielanie cytokin. Wiemy także, że długotrwały stres silnie hamuje układ immunologiczny.  

Z wiekiem obserwujemy występowanie przewlekłego stanu zapalnego. W piątej i szóstej dekadzie życia zaczyna zanikać grasica, co znacząco wpływa na komórki odpornościowe – limfocyty. Dodatkowo wiek pogarsza komunikację międzykomórkową, skracają się telomery, reglamentacji podlegają podziały komórkowe. Nie można zapominać o: 

• narastającej z wiekiem dysfunkcji niezwykle ważnych dla życia mitochondriów,  
• zmianie struktur białek,  
• zaburzeniach odżywczych,  
• dużej liczbie wolnych rodników,  
• naturalnym starzeniu się komórek.   

Starość prawie zawsze wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym opierającym się głównie na produkcji cytokin prozapalnych. Nieznane są przyczyny tej produkcji. Uznaje się, że dużą rolę mogą odgrywać toksyny flory bakteryjnej człowieka. Wykazano, że z wiekiem dochodzi do akumulacji bakterii w przewodzie pokarmowym oraz układzie oddechowym. Układ fagocytarny wątroby nie radzi sobie dobrze z usuwaniem produktów ich rozpadu. Wynikiem nieprawidłowego działania układu fagocytarnego wątroby może być rozsiew toksyn bakteryjnych do krążenia, które mogą stymulować komórki do produkcji cytokin prozapalnych. To z kolei może prowadzić do rozwoju miażdżycy, chorób neurodegeneracyjnych czy cukrzycy typu 2.  Niezwykle ważny jest więc skład flory przewodu pokarmowego i sprawność barier odpornościowych, które również zmieniają się z wiekiem. Zazwyczaj ekosystem jelitowy ulega zmianie, zmniejsza się integralność komórek jelit (zwiększona przepuszczalność) czy komórek naczyń.  

Przeczytaj również:
Jak poprawić odporność organizmu?

Nieprawidłowe odżywianie, niedobory składników odżywczych i brak ruchu zwiększają masę tkanki tłuszczowej. Tkanka tłuszczowa również odgrywa bardzo ważną rolę w regulacji stanu zapalnego. Adiponektyna działa przeciwzapalnie, a leptyna powoduje ogólnoustrojowy stan zapalny.  

Liczba, a w szczególności funkcje komórek układu immunologicznego zmieniają się z wiekiem. Na te zmiany wpływa np. poziom mikroelementów, witamin, zawartość lipidów w błonach komórek, to zaś moduluje funkcjonowanie receptorów i sygnały informacyjne.  

W przypadku komórek NK pełniących funkcje cytotoksyczne i immunoregualatorowe ich liczba z wiekiem wzrasta. Jednak jednocześnie dochodzi także do obniżenia ich cytotoksyczności.  

Wykazano, ze zmiany w komórkach NK pojawiające się z wiekiem mogą być przynajmniej częściowo spowodowane przez zaburzenie homeostazy cynku, dlatego tez podawanie tego mikroelementu może poprawiać funkcjonowanie tych komórek.  

Liczba i aktywność komórek NK stanowią ważne parametry procesu zdrowego starzenia. Badania wykazały, że także ilość limfocytów T zmniejsza się drastycznie z wiekiem, a u osób po 70 roku życia ich liczba jest bardzo mała. Związane jest to zanikaniem grasicy. Badania wykazały, że na opóźnienie procesu starzenia układu odpornościowego głównie w zakresie limfocytów T pozytywnie wpływa ograniczenie spożywania kalorii. Skutkiem takiej diety jest redukcja wydzielania cytokin prozapalnych.  

Z wiekiem dochodzi również do zmniejszenia komórek B w szpiku, jednak we krwi obwodowej ich liczba pozostaje niezmieniona. Co prawda limfocyty zachowują zdolność do produkcji przeciwciał, jednak charakteryzują się one mniejszym powinowactwem do antygenów oraz mają osłabioną zdolność przełączania klas immunoglobulin w porównaniu z osobnikami młodszymi.  

Dowiedziono, że w przypadku przeszczepu szpiku kostnego, którego dawcą jest osoba w podeszłym wieku, dochodzi do osłabienia jego zdolności do przywracania prawidłowej funkcji układu odpornościowego u biorcy.  

Starzenie się jest często łączone z utratą fizjologicznego rytmu, np. sen/czuwanie, zmniejszenie okołodobowej amplitudy temperatury ciała czy ciśnienia tętniczego krwi oraz zmiany w wydzielaniu hormonów, co prowadzi do dezorganizacji procesów fizjologicznych. Zaburzona jest również oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Z wiekiem: 

• zaciera się rytm wytwarzania niektórych hormonów takich jak melatonina, hormon wzrostu, prolaktyna, testosteron, kortyzol czy aldosteron,  
• obniża się wytwarzanie estradiolu, testosteronu, DHEA, hormonu wzrostu, melatoniny, a zwiększa wydzielanie FSH, LH.  

Obniżonej amplitudzie rytmu wydzielania melatoniny w podeszłym wieku towarzyszy upośledzenie wielu innych rytmów fizjologicznych. Rytmiczność okołodobowa wielu ważnych czynności fizjologicznych odgrywa ważną rolę w utrzymaniu właściwej funkcji organizmu jako całości.  

Czy wiesz, że aż 40-70% osób w wieku podeszłym cierpi na przewlekłe zaburzenia snu? 

Melatonina jest jednym z najbardziej aktywnych hormonów związanym ze snem, ale jest także zmiataczem wolnych rodników. Stres oksydacyjny ma istotne znaczenie w procesie starzenia oraz w chorobach związanych z wiekiem. Melatonina odgrywa więc ogromną rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej.  

Zaburzenia w wydzielaniu hormonu wzrostu mogą powodować wiele dolegliwości:  

• depresję,  
• zaburzenia osobowości,  
• niestabilność emocjonalną,  
• drażliwość,  
• zaburzenia snu,  
• poczucie izolacji społecznej,  
• obniżoną energię,  
• pogorszenie pamięci i koncentracji,  
• obniżone poczucie własnej wartości,  
• zmniejszoną satysfakcję z życia płciowego,  
• obniżenie odporności,  
• zmniejszenie masy mięśniowej,  
• osteopenię,  
• osteoporozę,  
• zwiększone odkładanie tkanki tłuszczowej czy też rozwój miażdżycy,  
• suchość skóry, 
• zmniejszone wydzielanie gruczołów. 

Prawie nikt nie myśli o stanie swojej odporności do momentu, gdy nie zachoruje. Wychodzimy z założenia, że wszystko działa dobrze, bo nie chorujemy. Należy jednak pamiętać, że kiedy pojawi się choroba, taki stan może być niebezpieczny dla życia. Często lekceważymy lub nie zauważamy objawów związanych z nieprawidłowo działającą odpornością. Wiedząc jednak, że u każdego z nas układ odpornościowy starzeje się, obserwując wokół siebie przypadki różnych chorób, warto zastanowić się, w jakim stanie jest nasza odporność.  

Przeczytaj również:
10 kroków do wzmocnienia odporności – przepis na sukces!

To, z czym mam największy problem w mojej praktyce lekarskiej, to brak badań porównawczych z okresu poprzedzającego chorobę. Jeżeli zaczniemy badać pewnie parametry okresowo, najlepiej już od dzieciństwa, zobaczymy, w jaki sposób zmienia się nasz układ immunologiczny. W prezencie otrzymamy czas na jego modulację i zapobieganie chorobom. Dosyć często u moich młodych pacjentów odkrywam różnego rodzaju niedobory w odżywieniu, jak i nieprawidłowe wyniki badań immunologicznych. Należy pamiętać, że młodość nie daje wszystkim przepustki do zdrowia. 

Podstawą zdrowego starzenia się jest plastyczność układu immunologicznego i zdolność jego przebudowy w celu dostosowywania się do zmieniających się warunków. W zachowaniu tej plastyczności dużą rolę odgrywają cynk, selen, witaminy, ubikwinon-10 i wiele innych. Plastyczność układu odpornościowego koreluje z parametrami stresu oksydacyjnego, ochroną antyoksydacyjną i stanem zapalnym. Trzeba dodać, że dokładne poznanie zmian zachodzących z wiekiem w układzie odpornościowym może przyczynić się do rozwoju terapii prowadzących do odmładzania systemu immunologicznego, a co za tym idzie do poprawy jakości życia w wieku starszym.  

Obecnie medycyna daje nam możliwość oceny układu immunologicznego, wykonując: 

• podstawowe badania: 
• CRP,  
• morfologię,  
• rozmaz krwi, 
• bardziej szczegółowe badania:  
• cytokin,  
• elektroforezy białek surowicy,  
• immunoglobulin,  
• pomiaru zdolności proliferacji limfocytów,  
• składników dopełniacza,  
• subpopulacji limfocytów, 
• stanu odżywienia organizmu.  

Niezwykle pomocna jest w tym ocena stanu biologicznego organizmu. Pamiętajmy, że o ile wiele rzeczy możemy w życiu zmienić, to proces starzenia i wiek biologiczny dotyczą każdego z nas. Tylko od nas zależy, co z tym zrobimy.

Dowiedz się więcej z naszego materiału 

Przeczytaj również:
Dieta na odporność. Co jeść, aby wzmocnić odporność?
10 produktów żywnościowych, które wzmocnią Twoją odporność
Witamina D – sprzymierzeniec naszej odporności