Estrogeny. Co to za hormony?

Estrogeny – co to takiego? 

Estrogeny to grupa hormonów steroidowych, która odgrywa ważną rolę w rozwoju narządów rozrodczych i funkcji seksualnych u kobiet. Mężczyźni także produkują te hormony, ale w mniejszych ilościach.  

Wyróżniamy trzy typy estrogenów: 

• estradiol – jego najwyższe stężenie występuje u kobiet w wieku rozrodczym; 
• estriol – jest to główny estrogen produkowany w trakcie ciąży; 
• estron – jedyny estrogen produkowany po menopauzie. 

Estrogeny są produkowane głównie przez jajniki. Również tkanka tłuszczowa i nadnercza wydzielają ich niewielką ilość.  

Estrogeny – za co odpowiadają?

Estrogeny są odpowiedzialne za rozwój różnych tkanek w kobiecym organizmie.  

Przede wszystkim wpływają na: 

• rozwój piersi – estrogeny są odpowiedzialne za rozrost gruczołu sutkowego oraz zmian miąższowych i zrębowych w tkance piersi podczas okresu dojrzewania; odpowiadają także za rozwój przewodów mlecznych w trakcie ciąży; 
• macicę – w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego (folikularnej) odpowiadają za rozrost i pogrubienie endometrium, czyli błony śluzowej jamy macicy; 
• pochwę – odpowiednie stężenie estrogenów wspomaga podziały komórek nabłonka pochwy i sromu; dzięki temu pochwa utrzymuje odpowiednie nawilżenie i sprężystość; obniżone stężenie estrogenów przejawia się suchością i może doprowadzić do zaniku błon pochwy i sromu; 
• kości – podczas okresu dojrzewania estrogeny wspierają rozwój kości; chronią je także przed osteoporozą; 
• układ sercowo-naczyniowy – odpowiedni poziom estrogenów wpływa na lipidy (zwiększa poziom „dobrego” cholesterolu HDL oraz obniża poziom „złego” cholesterolu LDL i cholesterolu całkowitego); dzięki temu zmniejsza się ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. 

U mężczyzn estrogeny (głównie estradiol) odpowiadają za ruchliwość plemników, co przekłada się na jakość nasienia i płodność. 

Estrogeny w trakcie cyklu miesiączkowego 

Estrogeny odgrywają ważną rolę w regulowaniu płodności. Ich stężenie ulega zmianie w zależności od momentu cyklu miesiączkowego.

W pierwszej fazie cyklu poziom estrogenów wzrasta. Prowadzi to do zwiększenia krzepliwości krwi i zahamowania krwawienia miesiączkowego. W dalszej kolejności wpływają one na rozrost endometrium i jego ukrwienia w macicy. Estrogeny pobudzają gruczoły do wydzielania śluzu. W tej fazie odpowiadają za stworzenie idealnego środowiska do zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej. Wysoki poziom estrogenów jest sygnałem dla przysadki mózgowej, która wydziela lutropinę (LH), czyli hormon odpowiedzialny za wzrost pęcherzyka Graafa. Po jego uwolnieniu komórka przekształca się w ciałko żółte. Produkuje ono progesteron, który dominuje w drugiej fazie cyklu, a poziom estrogenów spada.  

Estrogeny – niedobór w organizmie 

Niedobór estrogenów stwierdzony w badaniu krwi może świadczyć o: 

• nieprawidłowej pracy jajników,  
• przedwczesnym wygaszeniu jajników,  
• niewydolności przysadki mózgowej,  
• spożywaniu zbyt małej liczby kalorii w ciągu dnia lub nadmiernym wysiłku fizycznym.  

Niskie estrogeny – objawy

Zbyt niski poziom estrogenów u kobiet objawia się: 

• nieregularnymi miesiączkami lub zanikiem miesiączki, 
• uderzeniami gorąca, 
• nocnymi potami, 
• problemami z zasypianiem, 
• suchością pochwy. 

U mężczyzn niedobór estrogenów może powodować obniżenie libido i odkładanie się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha.  

Estrogeny – nadmiar w organizmie 

Wysokie stężenie estrogenów we krwi fizjologicznie występuje podczas fazy okołoowulacyjnej cyklu. Jeśli jednak utrzymuje się ono, może to wskazywać na poważne choroby: marskość wątroby, nadczynność tarczycy czy nowotwory wytwarzające estrogeny (np. rak piersi, macicy). Nadmiar estrogenów może być także wywołany otyłością.  

Objawami wysokiego poziomu estrogenów u kobiet są: 

• przybieranie na wadze, odkładanie się tkanki tłuszczowej (głównie w okolicy brzucha, bioder), 
• skąpe lub obfite miesiączkowanie, 
• pogorszenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
• łagodne guzki w piersiach lub macicy, 
• wahania nastroju, 
• świąd i tkliwość piersi, 
• zmęczenie, 
• niskie libido. 

Wysoki poziom estrogenów może wystąpić także u mężczyzn, co objawia się:

• ginekomastią (przerost gruczołu piersiowego), 
• niepłodnością, 
• brakiem erekcji, 
• niskim libido, 
• przesuszeniem skóry. 

Estrogeny – normy we krwi 

U kobiet poziom estrogenów we krwi zmienia się wraz z fazą cyklu menstruacyjnego. Po menopauzie ich poziom utrzymuje się na niskim poziomie.  

Zazwyczaj lekarze zalecają badanie poziomu estradiolu we krwi.  

Jego normy w zależności od fazy cyklu: 

• faza folikularna – 30-120 ng/l (110-440 pmol/l), 
• owulacja – 130-370 ng/l (477-1358 pmol/l), 
• faza lutealna – 70-250 ng/l (257-917 pmol/l), 
• okres pomenopauzalny – poniżej 10 ng/l. 

Prawidłowe wartości estradiolu mogą różnić się w zależności od laboratorium wykonującego badanie.  

Estrogeny u mężczyzn – normy we krwi

Normy estradiolu we krwi u mężczyzn to 10-40 ng/l.  

Estrogeny – poziom w ciąży 

Poziom estrogenów rośnie w pierwszym trymestrze ciąży. Może zwiększyć się nawet 100-krotnie. W kolejnych trymestrach utrzymuje się na tym samym poziomie. Maleje dopiero przed porodem – jest to sygnał dla organizmu o rozpoczęciu akcji porodowej. 

Jak podwyższyć poziom estrogenów? 

Obniżony poziom estrogenów w szczególności dotyka kobiet po menopauzie. Pojawiają się wówczas objawy, które mogą pogorszyć jakość życia. Lekarz może zadecydować o wprowadzeniu hormonalnej terapii zastępczej. Polega ona na przyjmowaniu estrogenów lub połączenia estrogenów i progestagenów.  

Innym sposobem na zwiększenie poziomu estrogenów jest stosowanie fitoestrogenów. Są to naturalne substancje o budowie i właściwościach zbliżonych do estrogenów. Najbogatszymi źródłami fitoestrogenów są soja, tofu, ciecierzyca i fasola. Znajdziesz je także w suplementach diety.

Przeczytaj również:
Cykl miesiączkowy. Fazy, ile trwa, dni płodne, zaburzenia