Dna moczanowa – czynniki ryzyka, przebieg i leczenie

Czynniki ryzyka dny moczanowej

Do czynników ryzyka dny moczanowej zaliczamy:

• czynniki genetyczne,
• hiperurykemię – stan podwyższonego stężenia kwasu moczowego w osoczu >  7 mg/dl. Jest to najistotniejszy czynnik ryzyka rozwoju dny moczanowej, ponieważ im wyższe stężenie kwasu moczowego we krwi, a co za tym idzie również w płynie stawowym, tym większe prawdopodobieństwo wytrącania jego kryształów i napadów dny,
• przyjmowanie leków, takich jak:
  • kwas acetylosalicylowy w małych dawkach (poniżej 2 g na dobę),
  • diuretyki tiazydowe (np. hydrochlorotiazyd),
  • cyklosporyna stosowana np. po przeszczepach narządów,
• nadwaga, otyłość, zespół metaboliczny,
• nadciśnienie tętnicze,
• dieta bogata w mięso, podroby, buliony i owoce morza,
• spożywanie znacznej ilości soków owocowych,
• spożywanie alkoholu, szczególnie piwa,
• płeć męska,
• okres pomenopauzalny,
• zaawansowany wiek.

Przebieg naturalny dny moczanowej

Tradycyjnie przebieg dny moczanowej dzieli się na 4 okresy.

• Bezobjawowa hiperurykemia – występuje podwyższone stężenie kwasu moczowego, jednak nie obserwuje się objawów klinicznych. Hiperurykemia sama w sobie nie jest chorobą, a większość osób, u których się ją obserwuje, nigdy nie zachoruje na dnę moczanową.
• Napady zapalenia stawów – napad występuje często nad ranem, może być prowokowany przez czynniki, takie jak spożycie dużej ilości mięsa lub alkoholu, znaczny wysiłek fizyczny lub przebyty zabieg operacyjny. W trakcie napadu pacjent odczuwa bardzo silny ból zajętego stawu, skóra nad stawem jest zaczerwieniona, napięta i gorąca, szybko dochodzi do złuszczania się naskórka w tym obszarze. Bez leczenia napad trwa od 4 do 10 dni. Podczas jego trwania podwyższone są wykładniki stanu zapalnego we krwi, natomiast stężenie kwasu moczowego może być obniżone. Najczęściej dna moczanowa atakuje pierwszy staw śródstopno-paliczkowy, czyli staw palucha (dużego palca stopy). Zwana jest wtedy podagrą. Może zajmować również inne stawy stopy, staw kolanowy, barkowy, stawy dłoni oraz nadgarstek lub staw łokciowy.
• Okresy międzynapadowe – nie obserwuje się objawów dny moczanowej.
• Dna przewlekła (guzkowa) – rozwija się po 5 – 10 latach. Na tym etapie choroby występują trwałe zmiany w stawach, obecny jest ich stały ból o umiarkowanym nasileniu oraz liczne guzki dnawe (guzki podskórne z wytrąconych kryształów kwasu moczowego) w okolicach stawów, małżowin usznych, ścięgna Achillesa czy opuszków palców. Zmiany w nerkach prowadzą do ich niewydolności oraz wtórnego nadciśnienia tętniczego. Często występuje kamica nerkowa z napadami kolki nerkowej.

Przeczytaj również:
Profilaktyka dny moczanowej

Diagnostyka i leczenie dny moczanowej

Diagnostykę podejmuje się u osób, które przebyły minimum jeden napad dny moczanowej. Najlepszą metodą uznawaną za „złoty standard” jest pobranie płynu stawowego z zajętego stawu lub materiału z guzka dnawego albo kaletki maziowej objętej zapaleniem i wykazanie obecności w nim kryształów moczanu sodu. Jeżeli nie wykonano takiego badania lub nie udało się udowodnić obecności kryształów, stosuje się kryteria kliniczne ustalane przez towarzystwa reumatologiczne. Biorą one pod uwagę charakterystyczne objawy oraz wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych.

W leczeniu farmakologicznym napadu dny moczanowej stosuje się kolchicynę, niesteroidowe leki przeciwzapalne i glikokortykosteroidy, zależnie od indywidualnych wskazań i przeciwwskazań występujących u pacjenta.

W leczeniu przewlekłym podaje się allopurinol i febuksostat, leki moczopędne lub peglotykazę. Lekarz ustala najstosowniejszy schemat leczenia zależnie od nasilenia choroby i indywidualnych przeciwwskazań występujących u pacjenta.

Duże znaczenie w leczeniu dny moczanowej ma styl życia pacjenta. Wskazane są:

• redukcja masy ciała,
• regularna, umiarkowana aktywność fizyczna,
• unikanie picia alkoholu, zwłaszcza piwa,
• unikanie palenia tytoniu,
• kontrola i leczenie chorób towarzyszących – cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, przewlekłej choroby nerek,
• właściwa dieta polegająca na unikaniu:
• podrobów,
  • • ryb i ich przetworów (np. sardynek, śledzi) oraz owoców morza,
    • gęsiny, indyka,
    • mięs (mogą być spożywane w niewielkich ilościach, preferowany jest kurczak),
    • galaretek mięsnych,
    • wywarów i bulionów mięsnych,
    • soków owocowych,
    • miodu,
    • napojów słodzonych.

Zalecane jest za to spożywanie mleka i przetworów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu, ponieważ pomagają one obniżyć stężenie kwasu moczowego we krwi.

Przeczytaj również:
Dieta w dnie moczanowej

Źródła:

• I. Zimmermann-Górska, Dna Moczanowa, w: Interna Szczeklika 2017, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017,
• M. Majdan, Zapalenia Stawów Wywołane Przez Kryształy, w: Wielka Interna: Reumatologia, Medical Tribune Polska.