Erlichioza monocytarna – niebezpieczna choroba odkleszczowa

Charakterystyka erlichiozy monocytarnej

Jest to choroba wywoływana przez riketsje Ehrlichia canis, E. risticii oraz E. chaffeensis, stanowiące bakterie chorobotwórcze Gram-ujemne przenoszone m.in. przez kleszcze.

Choć erlichioza występuje głównie u psów i zwierzyny płowej, na przestrzeni lat odkryto, że E. chaffeensis może zarazić się również człowiek, co prowadzi do wystąpienia ludzkiej odmiany erlichiozy (HME, ang. Human Monocytic Ehrlichiosis).

Erlichioza po raz pierwszy została opisana u psów w 1935 roku w Algierii. Na tej podstawie zauważono ją w:

• Szwajcarii,
• USA,
• Japonii,
• Turcji,
• Anglii,
• Szwecji,
• Izraelu,
• Kanadzie,
• Zimbabwe,
• Kostaryce.

Pierwszy potwierdzony przypadek erlichiozy monocytarnej u człowieka udokumentowano w 1991 roku. Obecnie większość zakażeń bakterią Ehrlichia  u ludzi odnotowywanych jest w Stanach Zjednoczonych. Z kolei w Polsce przypadki zachorowania są sporadyczne, co potwierdzają statystyki prowadzone przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH).

Jak dochodzi do zakażenia u ludzi?

Wśród ludzi bakterie Ehrlichia przenoszą kleszcze, szczególnie gatunki Rhipicephalus sanguineus oraz Amblyomma americanum. Głównym żywicielem i ich rezerwuarem w przyrodzie są psy. Schemat powstawania infekcji jest dość prosty: w pierwszym etapie kleszcz wypija krew psa zarażonego bakterią, następnie ten sam kleszcz atakuje człowieka i po ukąszeniu, wprowadza do organizmu niebezpieczny patogen. Ehrlichia osadza się w monocytach, stanowiących rodzaj komórek immunologicznych człowieka, co w efekcie powoduje wystąpienie choroby zwanej erlichiozą monocytarną.

Problemy z prawidłową klasyfikacją erlichiozy

Osoby szukające w opracowaniach naukowych informacji dotyczących erlichiozy, mogą czuć się nieco zdezorientowane ze względu na zmiany, które nastąpiły w nazewnictwie i klasyfikacji chorobotwórczych bakterii. Jeszcze kilka lat temu nazwa erlichioza obejmowała zarówno infekcję patogenem występującą w granulocytach, jak i w monocytach. Obecnie mówi się o:

1. erlichiozie monocytarnej wywołanej przez:

• Ehrlichia canis,
• E. risticii,
• E. chaffeensis oraz

2. anaplazmozie granulocytarnej, zwanej niegdyś erlichiozą granulocytarną, którą powoduje Anaplasma phagocytophilum (do niedawna nazywaną Ehrlichią phagocytopilum).

Jak rozpoznać i leczyć erlichiozę?

Okrs wylęgania erlichiozy wynosi około 7 dni. Trudności z rozpoznaniem, diagnostyką i leczeniem choroby są związane z mało charakterystycznymi objawami erlichiozy oraz zróżnicowanym przebiegiem choroby. Opisywane są zarówno bezobjawowe formy erlichiozy, jak i przypadki zakończone śmiercią. Nasilenie objawów po zakażeniu bakterią Ehrlichia związane jest z ogólnym stanem zdrowia pacjenta, działaniem jego układu immunologicznego, innymi towarzyszącymi chorobami odkleszczowymi, zakażeniami wirusowymi, np. HIV oraz z wiekiem. Warto zaznaczyć, że objawy erlichiozy monocytarnej oraz anaplazmozy granulocytarnej są niezwykle podobne.

Rozpoznanie erlichiozy powinno być poprzedzone szczegółowym wywiadem epidemiologicznym z pacjentem. W przypadku podejrzenia choroby należy zwrócić uwagę na następujące objawy:

• wysoka gorączka,
• bóle głowy i bóle stawowo-mięśniowe,
• utrata łaknienia i nudności,
• bóle brzucha i biegunka,
• zapalenie gardła,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• żółtaczka,
• zaburzenia pracy serca,
• zapalenie płuc.

Objawami towarzyszącymi są leukopenia (niedobór leukocytów we krwi) i trombocytopenia (niedobór płytek krwi), dlatego w diagnostyce ważne jest wykonanie badań krwi.

W celu zdiagnozowania choroby wykorzystuje się również inne narzędzia laboratoryjne:

• oznaczenie aktywności aminotransferaz,
• wykonanie rozmazu i barwienia krwi obwodowej w celu wykrycia wtrętów w monocytach,
• test immunoenzymatyczny ELISA (ang. Enzyme-linked Immunosorbent Assay),
• metody wykorzystujące immunofluorescencję (IFA),
• techniki genetyczne wykorzystujące reakcję łańcuchową polimerazy PCR (ang. Polymerase Chain Reaction),
• hodowla w kierunku wykrycia Ehrlichia chaffeensis z materiału pobranego od pacjenta.

W przypadku potwierdzenia występowania erlichiozy konieczne jest wprowadzenie antybiotyku w postaci tetracykliny lub doksycykliny. Niestety część osób nie przeżywa zakażenia bakterią Ehrlichia. Według dostępnych danych, śmiertelność w tej grupie chorych wynosi około 3%.

Jak uniknąć erlichiozy?

Choroba wykazuje dużą zmienność sezonową, która skorelowana jest z aktywnością kleszczy. Profilaktyka erlichiozy związana jest ze stosowaniem ogólnej ochrony przeciwkleszczowej. Najbardziej niebezpieczny okres przypada na kwiecień-październik, z nasileniem w lipcu i sierpniu. W tym czasie należy zachować szczególną ostrożność np. w trakcie i po spacerach w lesie. Warto sięgnąć po środki odstraszające kleszcze oraz stosować odpowiedni ubiór i nakrycie głowy. Po powrocie do domu dokładnie obejrzyj ciało i obserwuj, czy na skórze nie pojawia się charakterystyczny rumień. Wszelkie niepokojące objawy należy skonsultować z lekarzem, który w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby, zleci odpowiednie badania diagnostyczne i farmakoterapię.

Źródła:

• Adaszek, L., & Winiarczyk, S. (2007). Erlichioza u psow. Życie Weterynaryjne, 82(12), 991-993.
• Dahlgren, F. S., Mandel, E. J., Krebs, J. W., Massung, R. F., & McQuiston, J. H. (2011). Increasing incidence of Ehrlichia chaffeensis and Anaplasma phagocytophilum in the United States, 2000–2007. The American journal of tropical medicine and hygiene, 85(1), 124-131.
• Heitman, K. N., Dahlgren, F. S., Drexler, N. A., Massung, R. F., & Behravesh, C. B. (2016). Increasing incidence of ehrlichiosis in the United States: a summary of national surveillance of Ehrlichia chaffeensis and Ehrlichia ewingii infections in the United States, 2008–2012. The American journal of tropical medicine and hygiene, 94(1), 52-60.
• Kaplan, R. M., Swat, S. A., & Singer, B. D. (2016). Human monocytic ehrlichiosis complicated by hemophagocytic lymphohistiocytosis and multi-organ dysfunction syndrome. Diagnostic microbiology and infectious disease, 86(3), 327-328.
• Mikulska-Skupień, E., & Procajło, A. (2009). Erlichioza psów w świetle przypadku własnego. Medycyna Wet, 65(7), 480-483
• Płoneczka, K., Rypuła, K., Karczmarczyk, R., Szenborn, L., & Stańczak, J. (2006). Badania kleszczy w kierunku zakażenia Ehrlichia canis z zastosowaniem reakcji PCR. Medycyna Weterynaryjna, 62(5), 553-556.
• https://www.pzh.gov.pl/.