Garbniki – jakie mają właściwości?

Czym są garbniki? 

Garbniki są grupą związków zarówno organicznych, jak i nieorganicznych, występujących naturalnie bądź stworzonych syntetycznie, których właściwości pozwalają na garbowanie skóry. Sam proces garbowania składa się z wielu etapów, w których surowy produkt ulega finalnie przemianie w rzemień. W procesie garbowania cząsteczki garbników łączą się w sposób trwały z białkami skóry, przez co skóra nie może wiązać wody.  

Jak się okazuje, garbniki są obecne w wielu roślinach i dzięki swym właściwościom leczniczym zostały wykorzystane szerzej niż tylko do samego procesu garbowania.  

Garbniki roślinne są to związki organiczne o zróżnicowanej budowie chemicznej, których masa cząsteczkowa waha się od 500 do 3000 jednostek. Są rozpuszczalne w wodzie, mają lekko kwaśny odczyn. W połączeniu z białkami tworzą nierozpuszczalne związki, co prowadzi np. do aglutynacji krwinek czerwonych. Ich smak jest cierpki, gorzki, ściągający.  

Garbniki – podział 

Ze względu na swoje właściwości fizykochemiczne garbniki dzieli się na hydrolizujące (tanoidy) oraz niehydrolizujące (garbniki katechinowe).  

Do najważniejszych garbników hydrolizujących zalicza się:  

• kwas galusowy,  
• kwas elagowy, 
• kwas oligogalusowy,  
• kwas m-trigalusowy.  

Z kolei wśród garbników katechinowych najbardziej znane są: 

• epikatechina,  
• katechina,  
• galokatechina,  
• flawon-3-ol,  
• leukoantocyjanidyny.  

Garbniki – właściwości 

Garbniki wykazują wiele właściwości leczniczych. Są to związki o działaniu: 

• ściągającym – są powszechnie stosowane w stanach zapalnych skóry, błony śluzowej, drobnych krwawieniach (przyspieszają tworzenie się skrzepów poprzez aglutynację krwinek czerwonych), są wykorzystywane w odmrożeniach, oparzeniach, podrażnieniach, owrzodzeniach podudzi, do płukania jamy ustnej, 
• bakteriostatycznym – hamują wzrost bakterii, głównie bakterii G(-), 
• odtruwającym – np. w przypadku zatrucia metalami ciężkimi takimi jak ołów czy żelazo; mogą być także stosowane w przypadku nieżytów jelit, biegunek, zatruć pokarmowych; spekuluje się o ich działaniu przeciwbiegunkowym, 
• ochronnym – tworzą warstwę ochronną na powierzchni skóry (dochodzi do koagulacji białka), 
• lekko przeciwzapalnym, antyoksydacyjnym (hamują działanie wolnych rodników).  

Najbardziej znanymi surowcami farmaceutycznymi, których działanie zawdzięczamy obecności garbników, są: 

• kłącze rdestu wężownika, 
• kora dębu,  
• kłącze pięciornika,  
• owoc borówki czernicy, 
• liść borówki brusznicy, 
• liść herbaty,  
• liść oraz kora oczaru wirginijskiego.  

Garbniki – zastosowanie 

Oprócz wyżej wymienionych działań surowce garbnikowe można stosować dodatkowo w: nadmiernej potliwości stóp i dłoni, w stanach zapalnych ulokowanych w obrębie narządów płciowych i odbytu. W mniejszym stopniu także w krwawieniach z przewodu pokarmowego, niewydolności żylnej, żylakach kończyn.  

Są obecne w wielu preparatach dostępnych w aptekach np. w maściach, żelach, kremach, herbatkach do zaparzania, pastach do zębów, suplementach diety i innych.