Leki na kaszel suchy. Jakie wybrać?

Kaszel – jakie są jego rodzaje?

Kaszel to fizjologiczny odruch obronny organizmu, który ma na celu udrożnienie dróg oddechowych.

Ze względu na czas trwania kaszel dzielimy na:

• Kaszel ostry – trwa do 3 tygodni. Rozpoczyna się nagle i najczęściej związany jest z działaniem drobnoustrojów chorobotwórczych, powodujących infekcje dróg oddechowych, lub narażeniem na alergeny i substancje drażniące. Może wynikać z obecności ciała obcego w oskrzelach.
• Kaszel podostry – trwa od 3 do 8 tygodni; najczęściej występuje po przebytej infekcji wirusowej.
• Kaszel przewlekły – utrzymuje się ponad 8 tygodni. Jest jednym z głównych objawów astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i przewlekłych chorób układu krążenia. Może towarzyszyć przewlekłym chorobom błony śluzowej jamy nosowej i zatok, podczas których powstaje w wyniku spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Obserwujemy go również w refluksie żołądkowo-przełykowym, w którym zarzucana kwaśna treść dostaje się do krtani i powoduje uszkodzenia chemiczne. Leki z grupy ACEI, stosowane w schorzeniach układu krążenia, również mogą wywoływać przewlekły suchy kaszel. To także jeden z podstawowych objawów raka płuc.

Ze względu na charakter wyróżniamy:

• Kaszel suchy – często męczący, napadowy. Nie towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny. Obserwuje się go w astmie oskrzelowej, zakażeniach wirusowych czy jako działanie niepożądane leków.
• Kaszel mokry – kaszel produktywny z towarzyszącym mu odkrztuszaniem wydzieliny. Jej charakter może świadczyć o przyczynach kaszlu. Ropna, zielonkawa lub żółta wydzielina sugeruje obecność patogenu chorobotwórczego. Śluzowa i lepka może towarzyszyć przewlekłym schorzeniom, np. astmie oskrzelowej. Podbarwiona krwiście wydzielina świadczy o wystąpieniu krwioplucia i jest podstawą do pilnej diagnostyki.

Suchy kaszel – jakie mogą być jego przyczyny?

Zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych

Najczęstszą przyczyną kaszlu jest przeziębienie. Jest to wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych o łagodnym przebiegu. Najczęściej wywołują je rinowirusy, koronawirusy, wirus grypy, paragrypy i adenowirusy, którymi bardzo łatwo się zarazić od osoby zakażonej. Poza kaszlem występują też: katar, ból głowy, podwyższona temperatura ciała, ból gardła, chrypka oraz złe samopoczucie. Objawy zwykle mijają po 7-10 dniach, jednak w wyniku powikłań może dojść do zapalenia zatok, ucha środkowego, krtani, oskrzeli, płuc i mięśnia sercowego.

Ostre zapalenie oskrzeli

Najczęściej występuje w okresie jesienno-zimowym wśród dzieci w wieku szkolnym. Przyczynami choroby są przede wszystkim wirusy (grypy, paragrypy, RSV i MPV), ale także bakterie (np. wywołujące krztusiec czy parakrztusiec). Głównym objawem jest kaszel (suchy lub mokry), utrzymujący się do 3 tygodni lub dłużej. Kaszel suchy wskazuje na wirusowe lub atypowe pochodzenie zapalenia oskrzeli. Natomiast przewlekły, suchy i napadowy kaszel może być głównym objawem krztuśca, a więc choroby pochodzenia bakteryjnego.

Leczenie inhibitorami konwertazy angiotensyny

Są to popularne leki stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego (np. kaptopryl, lizynopryl, enalapryl). W wyniku ich działania dochodzi do zahamowania rozkładu bradykininy, która przyczynia się do powstania kaszlu. Rozwiązaniem tej przypadłości jest zamiana leku na inną substancję obniżającą ciśnienie krwi. Decyzja należy jednak do lekarza i pacjent nie może odstawić leków bez konsultacji ze specjalistą.

Astma

To choroba związana z przewlekłym stanem zapalnym dróg oddechowych. Objawia się nie tylko kaszlem (choć w przypadku dzieci może to być jedyny objaw – tzw. wariant kaszlowy astmy), ale również świstami oddechowymi, dusznościami i uczuciem ucisku w klatce piersiowej.

Wyróżniamy kilka typów astmy:

• alergiczną (nadmierna odpowiedź organizmu na małe dawki alergenów);
• niealergiczną (o nieokreślonym czynniku sprawczym, najczęściej pierwszy napad duszności pojawia się po przebytym wirusowym lub bakteryjnym zapaleniu dróg oddechowych);
• o późnym początku;
• wysiłkową (skurcz oskrzeli pojawia się w trakcie wysiłku fizycznego);
• z utrwaloną obturacją (dochodzi w niej do utrwalonych zmian w ścianach oskrzeli);
• oskrzelową u otyłych (otyłość nasila objawy oddechowe).

Do suchego kaszlu mogą przyczynić się również:

• odruch obronny z odkrztuszaniem (np. zalegającej wydzieliny bądź ciała obcego),
• reakcja na czynniki drażniące,
• alergia,
• refluks żołądkowo-przełykowy (w wyniku podrażnienia gardła przez cofającą się treść żołądka).

Co na suchy kaszel? 

Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym 

Leki działające obwodowo hamują czynności zakończeń nerwowych, których pobudzenie powoduje suchy kaszel. Lekiem z tej grupy jest lewodropropizyna.

Przeciwwskazaniami do jej stosowania są: 

• nadwrażliwość na lek, 
• występowanie obfitej wydzieliny oskrzelowej, 
• zaburzenia czynności rzęsek nabłonka oskrzelowego, 
• ciąża i okres laktacji. 

Działania niepożądane związane ze stosowaniem preparatów z lewodropropizyną występują bardzo rzadko, dlatego uważa się ją za lek bezpieczny.

Poza lewodropropizyną przy kaszlu suchym można sięgnąć po preparaty o ziołowym składzie.

 Zawierają one substancje śluzowe takie jak: 

• korzeń i liść prawoślazu, 
• liść podbiału, 
• kwiat dziewanny, 
• liść babki lancetowatej. 

Substancje te działają osłaniająco na błonę śluzową dróg oddechowych i również uważane są za bezpieczne. 

Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym 

Leki o działaniu ośrodkowym hamują czynność ośrodka kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Hamują także inne struktury nerwowe, co wywołuje działania niepożądane.

Należą one do dwóch grup:

• leki nieopioidowe, np. pentoksyweryna, butamirat. 
• leki opioidowe, np. kodeina, dihydrokodeina, morfina, oksykodon, dekstrometorfan; 

Butamirat na suchy kaszel

Butamirat to nieopioidowy lek na ostry i suchy kaszel. Nie powinny stosować go osoby nadwrażliwe na substancję czynną i kobiety w pierwszym trymestrze ciąży. W drugim oraz trzecim trymestrze, a także podczas karmienia piersią lek stosuje się jedynie, gdy to konieczne, pod kontrolą lekarza.

Ze względu na nieopioidowe działanie butamirat nie uzależnia, a jego działania niepożądane są zdecydowanie mniej dotkliwe.

Występują rzadko i mogą mieć postać:

• wysypki,
• zawrotów głowy,
• nudności,
• biegunki. 

Kodeina na suchy kaszel

Kodeina jako opioidowy lek przeciwkaszlowy powinna być stosowana krótkotrwale ze względu na działanie uzależniające. Po jej przedawkowaniu pacjent może czuć euforię lub senność. Leków z kodeiną nie mogą stosować dzieci do 12. roku życia, kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Podczas stosowania preparatu nie powinno się prowadzić pojazdów. 

Najczęstsze działania niepożądane: 

• reakcje nadwrażliwości, 
• senność, 
• skurcz oskrzeli, 
• spadek ciśnienia tętniczego wraz z omdleniami, 
• bóle głowy, 
• zmniejszone łaknienie, 
• nadmierna potliwość, 
• omamy, zaburzenia wzroku i słuchu. 

Poza hamowaniem kaszlu kodeina działa przeciwbólowo. Ze względu na swoje właściwości znajduje się w wielu preparatach na grypę i przeziębienie. 

Dekstrometorfan na suchy kaszel 

Dekstrometorfan  to lek przeciwkaszlowy, który nie działa przeciwbólowo. Działanie znoszące odruch kaszlu jest porównywalne z kodeiną.

Przeciwwskazaniami do jego stosowania są: 

• nadwrażliwość na lek, 
• niewydolność oddechowa, 
• astma oskrzelowa, 
• ciąża (brak wiarygodnych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania preparatów), 
• okres karmienia piersią (nie wiadomo, czy lek przenika do mleka matki). 

Główne działania niepożądane preparatów z dekstrometorfanem to: 

• senność, 
• zawroty głowy, 
• biegunki,
• wymioty.

Ponieważ kodeina i dekstrometorfan działają uzależniająco, nie stosuj przewlekle preparatów zawierających te substancje. Pamiętaj o prawidłowym dawkowaniu – zgodnym z ulotką lub zaleceniem lekarza albo farmaceuty. 

Inne leki na suchy kaszel

• Leki rozszerzające oskrzela – przyjmowane w postaci wziewnej, np. salbutamol, fenoterol, salmeterol. Ich stosowaniu mogą towarzyszyć działania niepożądane takie jak przyspieszenie akcji serca, hiperglikemia czy spadek ciśnienia krwi.
• Glikokortykosteroidy (GKS) wziewne (np. budezonid) – są to substancje o działaniu przeciwzapalnym, podawane w formie inhalacji lub nebulizacji. Dzięki temu można ograniczyć działania niepożądane w stosunku do preparatów podawanych doustnie, ponieważ lek działa głównie w obrębie dróg oddechowych. Należy jednak pamiętać o możliwości rozwoju zakażeń grzybiczych jamy ustnej i gardła. Aby temu zapobiec, po inhalacji przepłucz usta wodą lub umyj zęby.
• Antybiotyki – jeśli pojawią się objawy zakażenia bakteryjnego, lekarz może zadecydować o włączeniu do terapii antybiotyku;
• Leki przeciwhistaminowe – są stosowane głównie w leczeniu alergii, ale lekarz może zalecić je także w terapii kaszlu infekcyjnego. Rozszerzają oskrzela i zmniejszają częstotliwość napadów kaszlu.

Wspomagająco możesz zastosować również inhalacje na suchy kaszel przy użyciu soli fizjologicznej, która nawilży drogi oddechowe. Zadbaj też o odpowiednie nawilżenie powietrza w mieszkaniu, a w przypadku alergii czy astmy – wyeliminowanie czynników drażniących z otoczenia. Niezbędne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu (woda, napary owocowe i ziołowe).

Suchy kaszel – profilaktyka

Niestety nie jesteśmy w stanie wyeliminować wirusów i bakterii z naszego otoczenia. Możemy jednak wzmacniać odporność na różne sposoby.

• Zaszczep się przeciw grypie.
• Stosuj zbilansowaną dietę bogatą w warzywa i owoce.
• Suplementuj odpowiednie preparaty (witaminy, minerały, tran czy colostrum).
• Często przebywaj na świeżym powietrzu i pamiętaj o codziennej aktywności fizycznej.
• Unikaj używek.
• Zadbaj o odpowiednią ilość snu.

Jeśli przyczyną kaszlu jest alergia, ogranicz kontakt z alergenami i zminimalizuj ich ilość w najbliższym otoczeniu. W okresach pylenia zmieniaj ubrania po powrocie do domu, często wymieniaj pościel i stosuj oczyszczacze powietrza.

Kaszlu nie da się całkowicie uniknąć, a brak tego odruchu mógłby stanowić zagrożenie życia w przypadku zakrztuszenia. Jeśli jednak kaszel staje się męczący lub długotrwały, warto znaleźć przyczynę tego stanu i podjąć odpowiednie działania.

Przeczytaj również:
Leki wykrztuśne. Jak zwalczyć mokry kaszel?