Lizaty bakteryjne, czyli szczepionki uodparniające dla dzieci

Dlaczego chorujemy? 

Zakażenia dróg oddechowych są najczęstszą przyczyną wizyt lekarskich, w szczególności u dzieci. O nawracających zakażeniach mówimy w przypadku dzieci w wieku od 2 do 4 lat, które chorują więcej niż 6 do 8 razy w roku. Większość dzieci w ciągu pierwszych 4 lat życia przechodzi nawet 20-30 infekcji. Nie jest to jednak powodem do niepokoju i nie stanowi podstaw do podejrzeń zaburzeń odporności. Jest to naturalny proces dojrzewania układu immunologicznego. Organizm uczy się walczyć z zagrożeniem dzięki kontaktowi z antygenami. Zakażenia w okresie dziecięcym są niezwykle częste ze względu na ilość krążących drobnoustrojów, jak i nasilone kontakty rówieśnicze w żłobkach, przedszkolach i szkołach. U starszych dzieci za nawracające uważa się 6 lub więcej infekcji w ciągu roku.

Wyróżnia się szereg czynników mogących wpływać na częste występowanie infekcji. Mogą być to: 

• czynniki środowiskowe (ekspozycja na smog),  
• alergie,  
• rzadziej poważne zaburzenia odporności, o które tak często niepotrzebnie obawiają się rodzice, 
• mała aktywność fizyczna,  
• nieprawidłowa higiena snu,  
• stres, 
• złe nawyki żywieniowe.  

Za nawracające infekcje odpowiadać może również nadmierne i często nieuzasadnione używanie antybiotyków. Pomijanym czynnikiem jest także palenie tytoniu przez rodziców bądź opiekunów, które ma bardzo duży wpływ na częstość zachorowań. 

Jak działają szczepienia odpornościowe? 

Szczepionki są preparatami biologicznymi podawanymi w celu rozwinięcia odporności na niektóre drobnoustroje chorobotwórcze. Antygeny zawarte w szczepionkach, wprowadzone do organizmu, mają symulować naturalną infekcję i pobudzić organizm do rozwoju odporności analogicznej do tej, którą wytworzyłby na drodze kontaktu z drobnoustrojem. Pozwala to na produkcję przeciwciał i utworzenie pamięci immunologicznej, co przekłada się na zdecydowanie łagodniejszy przebieg choroby powstałej na skutek wzmocnionej odpowiedzi układu odpornościowego przy ponownym kontakcie z antygenem. 

W dobie coraz większego problemu z nadużywaniem antybiotyków poszukuje się nowych metod walki z infekcjami. Jedną z nich jest podawanie doustnych, nieswoistych szczepionek nazywanych lizatami bakteryjnymi. Lizaty bakteryjne to zabite, poddane chemicznej lub enzymatycznej lizie komórki bakterii lub ich fragmenty. W przeciwieństwie do większości klasycznych, swoistych szczepionek, wprowadzane są do organizmu drogą doustną. Zawierają one mieszanki różnych gatunków bakterii najczęściej odpowiedzialnych za zakażenia dróg oddechowych, m.in.: 

• Streptococcus pneumoniae,  
• Streptococcus pyogenes, 
• Staphylococcus aureus,  
• Moraxella catarrhalis, 
• Neisseria cararrhalis, 
• Klebsiella pneumoniae, 
• Haemophilus influenzae. 

Działanie szczepionek na odporność polega na stymulowaniu naturalnych mechanizmów obronnych organizmu. Na skutek kontaktu z antygenem wzrasta poziom naturalnych immunoglobulin, głównie klasy IgA, chroniących śluzówki m.in. układu oddechowego. Jest to element odporności swoistej – walka z antygenami bakterii zawartych w lizacie. 

 W badaniach dowiedziono, że lizaty charakteryzują się zdolnością do ograniczania zakażeń wywołanych zarówno przez bakterie, jak i wirusy także inne niż te, które są składnikami preparatu.  

Sama obecność różnych antygenów pobudza mechanizmy odporności nieswoistej, stąd zdolność do zwalczania m.in. wirusów. Działanie lizatów jest więc zarówno specyficzne (głównie poprzez granulocyty, mastocyty i komórki NK), jak i niespecyficzne (przez limfocyty T oraz limfocyty B).  Po takiej stymulacji obserwuje się intensywną syntezę immunoglobulin: IgA, IgE, IgG, IgM oraz cytokin. Dzięki działaniu nieswoistemu lizaty mogą zapewnić lepszą odpowiedź immunologiczną na różne patogeny, także te, z którymi organizm nie miał kontaktu w przeszłości, co przekłada się na efektywniejszą ochronę w przypadku różnego typu infekcji. 

Szczepionka uodparniająca – dla kogo? 

W licznych badaniach naukowych udowodniono, że lizaty pomagają zmniejszyć częstość sezonowych zakażeń w układzie oddechowym, ale również obniżyć spożycie antybiotyków. 

W badaniach klinicznych wykazano, że lizaty bakterii mogą zmniejszyć częstość zakażeń u dzieci i dorosłych nawet o 30-40%. 

Szczepionki doustne uodparniające dla dzieci mogą stanowić element profilaktyki często nawracających chorób dróg oddechowych, tj. zapalenia gardła, krtani, migdałków czy anginy, a także zapalenia oskrzeli, zatok i ucha wewnętrznego. Niektóre szczepionki doustne w badaniach wykazują zarówno efektywność w profilaktyce, ale też w terapii – działają więc dwukierunkowo. 

Szczepionki nieswoiste występują w formie tabletek, kapsułek, granulatów oraz aerozoli. Niektóre z nich można podawać dzieciom od 2 roku życia, większość jednak dopiero od 3 roku życia. Szczepionki uodparniające są produktami, których nie należy stosować bez nadzoru lekarza, dlatego też dostępne są jedynie na receptę. Włącza się je po wykluczeniu nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu układu oddechowego. 

Podsumowując, stymulowanie układu odpornościowego organizmu przy pomocy lizatów bakteryjnych jest bardzo skuteczną metodą zapobiegania zakażeniom dróg oddechowych, zarówno o podłożu bakteryjnym, jak i wirusowym. Bezpieczeństwo ich stosowania zostało potwierdzone wieloma badaniami naukowymi. Nabywanie odporności na skutek szczepień doustnych jest procesem długotrwałym, trwającym niekiedy kilka miesięcy, gdyż dochodzi do stopniowego pobudzania mechanizmów immunologicznych organizmu. Warto rozważyć terapię już w okresie lata, aby przygotować organizm dziecka na sezon jesienno-zimowy. 

Źródła: 

• https://pulsmedycyny.pl/lizaty-bakteryjne-maja-udowodnione-dzialanie-immunomodulujace-885530. 
• Immunostymulacja przy użyciu antygenów bakteryjnych – mechanizm działania i praktyka kliniczna w wirusowych zakażeniach układu oddechowego, W. Feleszko, M. Dziekiewicz, A. Wąsowicz, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2015. 
• Lizaty bakteryjne – skuteczna immunostymulacja Bacterial lysates – effective immunostimulation, E. Szałek, Farmacja Współczesna, 2018.