Probiotyki ginekologiczne – czy warto je stosować?

Prawidłowa mikrobiota pochwy 

Na prawidłową mikrobiotę pochwy zdrowej kobiety może składać się kilkadziesiąt gatunków bakterii, z czego aż 60-95% stanowią Gram-dodatnie pałeczki kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus spp.  

W obrębie rodzaju Lactobacillus spp. w populacji Polek najczęściej identyfikowane są gatunki takie jak: 

• L. acidophilus, 
• L. fermentum, 
• L. plantarum, 
• w niewielkiej ilości występuje też L. delbrueckii, L. rhamnosus oraz L. casei. 

W biocenozie pochwy obecne są także bakterie i grzyby, które w pewnych warunkach, np. w czasie obniżonej odporności, mogą przyczyniać się do powstania infekcji i chorób układu moczowo-płciowego kobiety. Do takich mikroorganizmów zaliczamy między innymi: 

• Enterococcus faecalis,  
• Escherichia coli,  
• Streptococcus agalactiae,  
• Staphylococcus aureus,  
• Klebsiella pneumoniae,  
• Eubacterium lentum,  
• Candida albicans,  
• Candida glabrata,  
• Candida krusei, 
• Saccharomyces cerevisiae. 

W jaki sposób działają probiotyki ginekologiczne?  

Probiotyki ginekologiczne wspomagają przywrócenie i utrzymanie równowagi w układzie moczowo-płciowym kobiety, przez co działają leczniczo i chronią przed nawracającymi zakażeniami.   

Zawarte w probiotykach bakterie Lactobacillus spp. zapewniają równowagę poprzez: 

• wytwarzanie kwasu mlekowego, zapewniającego optymalne pH (pH 3,6-4,5), 
• ograniczanie wzrostu i adhezji bakterii chorobotwórczych w pochwie kobiety, 
• produkcję nadtlenku wodoru, który przeciwdziała rozwojowi patogennych drobnoustrojów, 
• wydzielanie substancji o działaniu przeciwbakteryjnym (np. bakteriocyny) i przeciwgrzybiczym (np. inhibitory proteaz ograniczające wzrost Candida albicans), 
• działanie immunomodulujące. 

Dobry probiotyk ginekologiczny – czyli jaki? 

Kryteria dotyczące jakości i bezpieczeństwa stosowania probiotyków zostały ustalone między innymi przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, ang. European Food Safety Authority) oraz Światową Organizację Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization). 

Wysokiej jakości probiotyk musi wykazywać następujące cechy: 

• jego stosowanie musi być całkowicie bezpieczne,  
• efekty jego działania muszą być potwierdzone badaniami naukowymi i klinicznymi, 
• preparat powinien zawierać co najmniej dwa korzystnie działające szczepy, które muszą być dokładnie zidentyfikowane i oznaczone, 
• bakterie zawarte w preparacie muszą skutecznie kolonizować pochwę i/lub układ pokarmowy,  
• stosowanie preparatu powinno wpływać na redukcję adherencji patogenów do nabłonka pochwy i/lub układu pokarmowego, 
• szczepy bakterii zawarte w preparacie muszą wykazywać oporność na antybiotyki swoiste względem gatunku, 
• w przypadku probiotyków doustnych konieczna jest odporność na sok żołądkowy, 
• dobrze dobrane preparaty powinny zawierać szczepy bakterii charakterystyczne dla danej populacji kobiet. 

Gdzie można kupić probiotyki? 

Probiotyki ginekologiczne możemy nabyć w każdej aptece bez recepty, jednak ich stosowanie warto wcześniej omówić z lekarzem. Ich ceny są bardzo zróżnicowane i wahają się od około 12 do 90 zł.  

Jakie są rodzaje probiotyków ginekologicznych? 

Ze względu na miejsce aplikacji wyróżniamy: 

Probiotyki ginekologiczne doustne  

W preparatch tych znajdziemy odpowiednio dobrane gatunki bakterii z rodzaju Lactobacillus spp. (np. Lactobacillus gasseri, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus reuteri), które umieszczone są jako liofilizat w łatwej do połknięcia kapsułce. Pojedynczą porcję probiotyku możemy także wysypać z kapsułek, np. do wody lub jogurtu, co w niektórych sytuacjach dodatkowo ułatwia podanie preparatu.  

Zaletą stosowania probiotyków doustnych jest zasiedlanie nie tylko pochwy, ale i układu pokarmowego kobiety, co zapewnia podwójną ochronę mikrobiologiczną. Dodatkowo podanie doustne może być bardziej komfortowe i jest możliwe niezależnie od miesiączki.  

Probiotyki ginekologiczne dopochwowe

Są to preparaty zawierające liofilizat bakterii kwasu mlekowego (np. gatunki  Lactobacillus fermentum, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus gasseri), które zamknięte są globulce lub czopku.  

Działanie probiotyków podanych dopochwowo jest zdecydowanie szybsze niż w przypadku kapsułek doustnych. Wykazują działanie hamujące namnażanie takich patogenów, jak: 

• Gardnerella vaginalis, 
• Prevotella bivia, 
• Streptococcus agalactiae,  
• Candida albicans,  
• Escherichia coli (szczep uropatogenny). 

Kiedy warto stosować probiotyki ginekologiczne? 

Pamiętajmy, że przyjmowanie probiotyków musi przebiegać zgodnie z informacjami umieszczonymi w ulotce lub ściśle według zaleceń lekarza.  

Stosowanie probiotyków ginekologicznych jest pomocne w profilaktyce infekcji oraz podczas leczenia związanego z: 

• koniecznością odbudowy mikrobioty pochwy po antybiotyko-, chemio- lub radioterapii, 
• zaburzeniem ekosystemu pochwy po stosowaniu dopochwowych leków przeciwbakteryjnych, przeciwrzęsistkowych lub  przeciwgrzybiczych, 
• pomenopauzalną atrofią urogenitalną oraz przy przyjmowaniu hormonalnej terapii menopauzalnej, 
• leczeniem nawracających infekcji i stanów zapalnych układu moczowo-płciowego, 
• przeprowadzeniem zbiegów chirurgicznych w obrębie układu moczowo-płciowego, 
• przebytym porodem oraz podczas połogu, 
• częstymi podróżami i korzystaniem z basenów. 

Do czynników zaburzających prawidłową mikrobiotę pochwy zaliczamy także: 

• przyjmowanie dopochwowych środków antykoncepcyjnych,  
• palenie papierosów,  
• źle zbilansowaną dietę, 
• brak wystarczającej higieny, 
• częstą zmianę partnerów seksualnych.  

Jeśli kobieta jest narażona na któryś z tych czynników, warto rozważyć kurację probiotykami ginekologicznymi.  

Probiotyki ginekologiczne – przeciwwskazania 

Przeciwwskazaniem do stosowania probiotyków jest nadwrażliwość na jakiekolwiek substancje zawarte w preparacie, np. mleko i laktozę. Takich preparatów powinny wystrzegać się osoby ze zdiagnozowaną lub podejrzaną alergią na białka mleka krowiego i nietolerancją cukru mlecznego.  

Bezpieczeństwo stosowania probiotyków w ciąży 

Probiotyki są preparatami o wysokim bezpieczeństwie stosowania, jednak przed ich przyjmowaniem w trakcie ciąży i podczas karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem.  

Probiotyki ginekologiczne – co jeszcze należy wiedzieć?  

Probiotyki stosujmy rozważnie. Żaden preparat nie zastąpi prawidłowo dobranej diety i zdrowego trybu życia. Pamiętajmy też, że preparaty probiotyczne zawierają żywe komórki bakteryjne, dlatego nie wolno ich mieszać z gorącymi płynami i alkoholem. Produkty zawsze przechowujmy w suchym miejscu w temperaturze zalecanej przez producenta, poza zasięgiem dzieci.  

Źródła: 

• Gałęcka, M., & Szachta, P. (2013). Nawrotowe grzybice i bakteryjne zapalenia pochwy–charakterystyka przyczyn oraz możliwości terapeutycznych i profilaktycznych. 
• Kotarski, J., Drews, K., Maleszka, R., Rechberger, T., Woroń, J., & Tomaszewski, J. (2008). Stanowisko zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie leczenia ostrego i nawrotowego grzybiczego zapalenia pochwy i sromu: stan wiedzy na 2008 rok. Ginekologia Polska, 79(9). 
• Pytka, M., Kordowska-Wiater, M., & Jarocki, P. (2019). Microbiome of the women’s genital system.  Advancements of microbiology, 58(3), 227-236.