Probiotyki w leczeniu trądziku. Jak działają na skórę?

Nasze ciało kolonizują miliardy bakterii, zarówno pożytecznych, jak i chorobotwórczych, wewnątrz naszego ciała, jak i na naszej skórze i błonach śluzowych, tworząc swoisty i zróżnicowany mikrobiom każdego organizmu. Skład mikrobiomu jest unikalny, zmienia się w ciągu życia i zależy od wielu czynników:  

• sposobu porodu,  
• wieku,  
• żywienia,  
• aktywności fizycznej,  
• wpływu środowiska,  
• stresu,  
• Infekcji, 
• stosowania antybiotyków.  

Wiele chorób jest powiązanych z jego dysfunkcją i zaburzeniem równowagi, szczególnie tej w jelitach. 

Probiotyki wzbudzają duże zainteresowanie ze względu na ich prozdrowotne właściwości, które znajdują potwierdzenie w badaniach. Mają dobroczynny wpływ na organizm, oddziałując na skład oraz metabolizm naturalnej flory bakteryjnej obecnej w przewodzie pokarmowym. Wiele dotychczasowych badań dało obiecujące wyniki w leczeniu trądziku. Przede wszystkim w zastosowaniu doustnym, a także w preparatach stosowanych miejscowo na skórę. 

Trądzik – co to jest i jakie są jego przyczyny? 

Trądzik jest przewlekłą chorobą zapalną aparatu łojowo-włosowego. Powstawanie wykwitów związane jest z nadmiernym wydzielaniem sebum przez gruczoły łojowe, zbyt dużym rogowaceniem i zaczopowaniem ujść gruczołów łojowych oraz nadmiernym namnażaniem fizjologicznej bakterii Ppropionibacterium acnes bytującej w gruczołach łojowych, co wywołuje odczyn zapalny. Dość istotny jest również czynnik genetyczny – bardzo często stwierdza się występowanie trądziku u innych członków rodziny. Zwiększone wydzielanie łoju związane jest z nadmierną produkcją androgenów, które występuje głównie w okresie dojrzewania (bardziej nasilone u chłopców, stąd trądzik jest u nich bardziej uciążliwy), a także może towarzyszyć wielu chorobom. 

Można wyróżnić trzy typy trądziku, biorąc pod uwagę wiek, w jakim on występuje. Rozróżniamy: 

• trądzik niemowlęcy – występuje u noworodków zaraz po urodzeniu lub w późniejszym okresie i może utrzymywać się do około trzeciego roku życia; 
• trądzik pospolity – jest najczęstszą postacią, związany z okresem dojrzewania, może występować także w schorzeniach i dolegliwościach związanych zaburzeniami hormonalnymi (w wyniku nadmiernej aktywności androgenowej), 
• trądzik różowaty – postać trądziku, w której poza typowymi objawami występuje rumień. Pojawia się w późniejszym okresie życia (częściej chorują kobiety, zwłaszcza w okresie menopauzy). 

Ze względu na postać kliniczną można wyróżnić: 

• trądzik młodzieńczy – występuje w okresie dojrzewania i po kilku latach ma tendencję do samoistnego ustępowania; dominują zaskórniki i wykwity grudkowe zlokalizowane przede wszystkim na twarzy i plecach; 
• trądzik ropowiczy – charakteryzuje się występowaniem torbieli ropnych, które goją się, pozostawiając nierówne, wyciągnięte blizny; 
• trądzik skupiony – częściej występuje u mężczyzn, ma postać głębokich nacieków i torbieli ropnych, zaskórniki są bardzo duże; zmiany najczęściej występują w okolicy pachowej, pachwinowej i na pośladkach; zagojone tworzą blizny; 
• trądzik bliznowcowy – w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się bliznowce; 
• trądzik z objawami ogólnymi i ciężkim przebiegiem– występuje u młodych mężczyzn, a wykwitom towarzyszą: podwyższony poziom leukocytów, wysokie OB, gorączka, bóle stawowe; w obrazie RTG można stwierdzić zmiany w stawie mostkowo-obojczykowym. 

Inny podział związany jest z rodzajem czynnika prowokującego, według tego wyróżniamy: 

• trądzik zawodowy – czynniki wywołujące to: chlor, dziegcie, oleje, 
• trądzik polekowy – spowodowany działaniem ubocznym takich leków jak: sterydy, witamina B12, jod, barbiturany, 
• trądzik kosmetyczny – pojawiający się po użyciu kosmetyków takich jak puder lub róż, które zatykają ujścia gruczołów łojowych i potowych, 
• trądzik niemowlęcy – występujący na skutek stosowania olejów mineralnych do pielęgnacji niemowląt. 

Trądzik można różnicować także pod względem stopnia ciężkości, wyróżniamy 3 typy: 

• łagodny (zaskórnikowy, grudkowy i krostkowy), 
• umiarkowany (guzkowy, guzkowo-krostkowy), 
• ciężki (guzkowy, ropowiczy, skupiony, bliznowaty, piorunujący). 

Trądzik – objawy 

Trądzik pojawia się na skórze jako wykwity nazywane zaskórnikami. Wyróżnia się dwa typy zaskórników: 

• otwarte – w części środkowej jest otwór, przez który wydobywa się masa łojowo-rogowa, są one ciemno zabarwione na szczycie; 
• zamknięte – białe i drobne, pojawiają się na skutek nagromadzenia się korneocytów w ujściu gruczołów łojowych. 

Zmiany trądzikowe zlokalizowane są głównie na twarzy (99%), tułowiu (60%), rzadziej na klatce piersiowej (15%). Choroba ma charakter przewlekły, a w okresie letnim zmiany mogą ulegać poprawie. 

Trądzik – leczenie 

Leczenie trądziku opiera się na preparatach doustnych i do stosowania miejscowo na skórę, stosowanych z przepisu lekarza oraz na preparatach dostępnych bez recepty, w postaci maści, kremów, żeli i roztworów. 

Preparaty dostępne bez recepty stosowane w leczeniu trądziku zawierają: 

• nadtlenek benzoilu, 
• kwas azelainowy, 
• kwas salicylowy, 
• tlenek cynku, 
• siarkę, 
• ichtiol, 
• rezorcynę. 

Leczenie farmakologiczne opiera się na preparatach zawierających: 

• retinoidy – pochodne kwasu witaminy A, 
• antybiotyki: klinadamycyna, tetracyklina, erytromycyna, minocyklina, doksycyklina, 
• duże dawki witamin z grupy B (oprócz witaminy B12, która może nasilać trądzik), witaminę PP, witaminę C. 

Dlaczego w leczeniu trądziku stosuje się probiotyki? 

Probiotyki to preparaty zawierające żywe drobnoustroje, które w dobroczynny sposób oddziałują na organizm poprzez poprawienie jego mikrobiologicznej równowagi jelitowej. Probiotykoterapia znalazła zastosowanie zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu wielu schorzeń. Bakterie probiotyczne wywierają znaczący wpływ na skład naturalnej mikroflory jelit, co wiąże się z możliwością ich wykorzystania w leczeniu schorzeń związanych z zaburzeniami jej równowagi, a jednocześnie leczenia wielu chorób układu pokarmowego. 

Działanie probiotyku może być wzmocnione przez łączenie go z prebiotykiem, czyli składnikiem pożywienia, który nie jest trawiony przez przewód pokarmowy i pobudza wzrost określonych szczepów jelitowych. Mogą one również być korzystne dla mikroflory jelitowej poprzez wpływ na oddziaływanie między patogennymi i niechorobotwórczymi drobnoustrojami. 

Najbardziej znane to: inulina, oligofruktoza, fruktooligosacharydy. Takie połączeni probiotyku i prebiotyku to synbiotyk. 

Najważniejsze gatunki drobnoustrojów wykorzystywane w preparatach probiotycznych to: 

Bakterie mlekowe: 

• gatunki Lactobacillus: acidophilus, amylovorans, casei, crispatus, bulgaricus, gallinarum, gasseri, johnsonii, paracasei, plantarum, reuteri, rhamnosus; 
• gatunki Bifidobacteriu: adolescentis, animalis, bifidum, breve, infantis, lactis, longum; 
• inne gatunki niemlekowe: Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium, Lactococcus lactis, Leuconostoc mesenteroides, Sporolactobacillus inulinus, Streptococcus termophilus; 

Bakterie niemlekowe: Bacillus cereus, Escherichia coli szczep nissle, Propionibacterium freundenreichii; 

Grzyby: Saccharomyces cerevisiae i boulardii. 

Flora bakteryjna przewodu pokarmowego oddziałuje na jego błonę śluzową i stanowi ważną linię obrony przeciw patogenom zewnętrznym, czyli bakteriom, wirusom, grzybom i pasożytom. Jest ona powiązana z układem odpornościowym, stąd zachowanie prawidłowej równowagi ma ogromny wpływ na jego prawidłowe funkcjonowanie. Probiotyki mają zdolność do pobudzania odpowiedzi immunologicznej.

Mikroorganizmy probiotyczne dzięki swoim korzystnym właściwościom mogą być więc wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń, a także wpływać na ogólną poprawę stanu zdrowia i odporności pacjentów. 

W profilaktyce wykorzystuje się je w: 

• zapobieganiu próchnicy, 
• profilaktyce chorób nowotworowych jelita, 
• obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi, 
• obniżeniu ciśnienia krwi, 
• ogólnym zwiększeniu odporności organizmu, 
• zapobieganiu toksoplazmozie, 
• zapobieganiu osteoporozie – zwiększenie metabolizmu wapnia. 

Natomiast w leczeniu znajdują zastosowanie w: 

• zakażeniach Helicobacter pylori, 
• alergiach pokarmowych, 
• zespole jelita drażliwego, 
• biegunkach ostrych, rotawirusowych, poantybiotykowych i podróżnych, 
• wspomaganiu leczenia trądziku, 
• atopowym zapaleniau skóry, 
• nieswoistych zapaleniach jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, 
• zmniejszeniu efektu nietolerancji laktozy – produkcja enzymu rozkładającego laktozę. 

Uwaga! Należy zwracać uwagę zarówno na ilość mikroorganizmów (oznaczenie CFU), ich oznaczenie (czy podane są konkretne nazwy szczepów), czy są one przebadane i mają udowodnione działanie oraz bezpieczeństwo i czy jego wskazania w ulotce dotyczą dolegliwości, na którą chcemy je stosować. Pamiętajmy, że więcej nie oznacza lepiej, dlatego lepiej stawiać na jakość, a nie ilość szczepów. Dodatkowo szczepy zawarte w jednym preparacie mogą się zwalczać, a większość producentów nie prowadzi w tym kierunku badań. 

Jakie probiotyki warto zastosować w trądziku? 

Dobroczynne działanie doustnych probiotyków na stan skóry polega na ich wpływie na oś „jelito-mózg-skóra”. Stres oraz dieta ubogobłonnikowa wpływają na zmianę flory jelitowej i sprzyjają nadmiernemu rozwojowi bakterii patogennych. Bariera jelitowa ulega osłabieniu, a substancje toksyczne łatwiej przez nią przenikają do krwiobiegu, co wywołuje proces zapalny. U osób, które mają skłonność do trądziku pospolitego i różowatego, może to prowadzić do zaostrzeń zmian skórnych. Probiotyki, poprzez namnożenie się w jelitach, działają ochronnie na śluzówkę, jednocześnie zatrzymując ten proces, przez co zmniejszają ryzyko zaostrzeń. 

Istnieje szereg badań na temat skuteczności stosowania preparatów probiotycznych zawierających Lactobacillus acidophilus w leczeniu stanów zapalnych związanych z trądzikiem. Wspomagają one leczenie i skracają czas trwania kuracji, zmniejszają wydzielanie łoju (co jest bezpośrednią przyczyną występowania trądziku), zmniejszają stan zapalny. 

Inny szczep – Streptococcus theromphilus, zastosowany na skórę, wpływa na zwiększenie produkcji ceramidów w skórze, które wykazują bezpośrednie działanie przeciwzapalne oraz przeciwbakteryjne na Propionibacterium acnes. 

Bifidobacterium  longum i Lactobacillus paracasei łagodzą stany zapalne i produkcję sebum. 

Wzrasta również zainteresowanie zastosowaniem probiotyków w kosmetykach, dzięki ich produkcji substancji antybakteryjnych oraz konkurowaniu z bakteriami patogennymi. Poprzez zahamowanie odpowiedzi immunologicznej wpływają na zmniejszenie stanu zapalnego w skórze.  Dodatkowo mikroorganizmy te produkują witaminy wykazujące działanie odżywcze, regenerujące czy antyoksydacyjne. 

Zastosowanie probiotyków w terapii leczenia trądziku jest niewątpliwie nowatorskim rozwiązaniem i nadal potrzebne są dalsze badania, by wykazać pewną skuteczność terapii. Mikroorganizmy mogą oddziaływać na nasz organizm wieloma drogami, a szczepy probiotyczne należące do mikrobiomu organizmu, poprzez zmniejszenie ilości mikroorganizmów chorobotwórczych, redukują stan zapalny i obniżają ryzyko infekcji. Dotychczasowe badania pokazują jednak, że te „dobroczynne bakterie” bardzo dobrze sprawdzają się jako cenne uzupełnienie metod leczenia. 

Przeczytaj również:
Trądzik różowaty – jak go leczyć?
Trądzik w wieku dorosłym
Jak przygotować cerę trądzikową pod makijaż?
Jak oczyszczać skórę tłustą, mieszaną i trądzikową?
Trądzik noworodkowy i niemowlęcy – czy wymaga leczenia?

Źródła:

• Właściwości immunomodulacyjne i terapeutyczne drobnoustrojów probiotycznych, Kuśmierska A., Fol M. 
• Acne vulgaris, probiotics and the gut-brain-skin axis – back to the future? Bowe WP, Logan AC. 
• Bifidobacterium longum lysate, a new ingredient for reactive skin, Guéniche A, Bastien P, Ovigne JM, et al. Ion. 
• Zastosowanie probiotyków w kosmetologii, Górajewska K.