TIA. Czym grozi przemijający atak niedokrwienny?

Czym jest przemijający atak niedokrwienny? 

Przemijający atak niedokrwienny (z ang. transient ischemic attack – TIA) to zespół objawów neurologicznych, które pojawiają się w wyniku niedostatecznego dopływu krwi do mózgu. Jak sama nazwa wskazuje, objawy są przemijające i nie pozostawiają za sobą trwałych następstw. W przypadku TIA nie dochodzi do uszkodzenia tkanki mózgowej, jednak świadczy on o znaczącym ryzyku wystąpienia groźnego w skutkach udaru mózgu w niedalekiej przyszłości.  

U jednej na pięć osób z TIA w ciągu trzech miesięcy wystąpi udar mózgu.  

Przy rozpoznaniu TIA kluczowy jest czas utrzymywania się objawów (maksymalnie do 24 godzin). Gdy objawy nie znikną całkowicie w ciągu doby, mówimy wówczas o udarze mózgu. Przy TIA w większości przypadków objawy występują przez kilka lub kilkadziesiąt minut. Charakterystyczne jest także to, że pojawiają się nagle oraz wycofują samoistnie, bez wdrożenia leczenia. 

Przemijający atak niedokrwienny – przyczyny 

Objawy TIA są skutkiem blokady, znacznie upośledzonej drożności dużej tętnicy lub jej mniejszego odgałęzienia, które zaopatruje w krew dany obszar mózgu. Po krótkim czasie przepływ krwi zostaje samoistnie przywrócony do optymalnego poziomu, co pozwala na odzyskanie wszystkich chwilowo utraconych funkcji. 

Najczęstszymi przyczynami TIA są choroby i nieprawidłowości w obrębie tętnic (szyjnej, kręgowej, wewnątrzczaszkowych) doprowadzających krew do mózgu, takie jak: 

• zwężenie (głównie z powodu nasilonej miażdżycy), 
• zakrzepy,  
• migotanie przedsionków i inne zaburzenia rytmu serca, 
• chwilowy spadek ciśnienia tętniczego. 

Przemijający atak niedokrwienny częściej występuje u osób: 

• starszych (mężczyźni powyżej 55 lat, kobiety powyżej 65 lat), 
• palących papierosy, 
• otyłych (głównie z otyłością typu brzusznego), 
• chorujących na nadciśnienie tętnicze, choroby serca, nerek, cukrzycę. 

W Polsce około 75 tysięcy osób rocznie ma udar mózgu, z czego pewna grupa doświadcza wcześniej epizodu TIA. W USA jest to nawet 240 tysięcy. Nie znamy dokładnych danych, ponieważ wiele osób, które miały chwilowy incydent niedokrwienia, nie zgłasza się do lekarza. 

Przemijający atak niedokrwienny – objawy 

Objawy TIA są takie same jak w przypadku udaru mózgu.

Do szybkiej i skutecznej oceny symptomów, które mogą sugerować udar lub TIA, służy test FAST: 

• Face (twarz) – osłabienie mięśni twarzy, obniżenie kącika ust, asymetria uśmiechu, opadnięcie powieki; 
• Arms (ręce) – opadanie ręki lub osłabienie jej siły; 
• Speech (mowa) – niewyraźna mowa, problemy ze znajdowaniem odpowiedniego wyrazu lub rozumieniem słów innej osoby; 
• Time (czas) – zgodnie z powiedzeniem „czas to mózg” kluczowe jest jak najszybsze wezwanie pomocy medycznej w przypadku zaobserwowania jakiegokolwiek z powyższych objawów.  

W zależności od części mózgu, która w tym czasie jest niedokrwiona, mogą wystąpić również: 

• zawroty głowy i zaburzenia równowagi, 
• zaburzenia widzenia, np. w postaci wrażenia ciemnej zasłony przysłaniającej jedno oko,  
• zaburzenia czucia, np. drętwienie, 
• niedowład nogi lub obu kończyn jednocześnie po tej samej stronie ciała. 

Chociaż początkowo niepokojące objawy szybko się wycofują, nie bagatelizuj ich. W przypadku TIA istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu nawet w tej samej dobie.  

Do oszacowania ryzyka udaru stosuje się skalę ABCD2. Im większa liczba punktów, tym jest ono większe. 

• Wiek (1 punkt za 60 lat i więcej), 
• wartości ciśnienia tętniczego (1 punkt za wartości 140/90 mmHg i wyższe), 
• nasilenie objawów (2 punkty za osłabienie siły mięśniowej po jednej stronie ciała lub 1 punkt za problemy z mową), 
• czas trwania objawów (2 punkty, jeśli objawy utrzymują się powyżej godziny, 1 punkt jeśli powyżej 10 minut, ale krócej niż godzinę), 
• cukrzyca (1 punkt). 

Przemijający atak niedokrwienny – diagnostyka 

Podstawą diagnostyki jest wywiad, czyli szczegółowa rozmowa lekarza z pacjentem oraz dokładne badanie neurologiczne. Wskazują one na możliwą przyczynę i pozwalają specjaliście na podjęcie odpowiednich decyzji o dalszych badaniach i leczeniu. Ze względu na podobny charakter objawów przy podejrzeniu TIA lekarz musi zawsze wykluczyć udar mózgu. 

W przypadku podejrzenia TIA na początku diagnostyki pomocne są badania: 

• EKG – aby wykluczyć zaburzenia rytmu serca; 
• poziom glukozy we krwi – TIA można łatwo pomylić z hipoglikemią, kiedy to zbyt niski poziom glukozy może dawać podobne objawy neurologiczne; 
• laboratoryjne; 
• neuroobrazowe (np. TK lub MRI głowy) – z dużym prawdopodobieństwem wykluczają udar mózgu;  
• USG tętnic doprowadzających krew do mózgu.  

Przemijający atak niedokrwienny – leczenie 

Leczenie polega głównie na zminimalizowaniu ryzyka ponownego incydentu i udaru mózgu. Dlatego też zalecenia terapeutyczne zależą głównie od stanu zdrowia pacjenta oraz sercowo-naczyniowych czynników ryzyka (m.in. palenie papierosów, wysoki poziom cholesterolu, nadciśnienie tętnicze).  

W przypadku nasilonych zmian miażdżycowych w tętnicy szyjnej stosuje się zabieg endarterektomii (operacyjne oczyszczenie naczynia z blaszek miażdżycowych) lub implantację stentu (wszczepienie specjalistycznej rurki poszerzającej naczynie krwionośne). 

Istotne są:  

• normalizacja ciśnienia tętniczego,  
• utrzymanie odpowiedniej masy ciała,  
• ograniczenie spożywania alkoholu, 
• zaprzestanie palenia tytoniu, 
• przestrzeganie odpowiedniej diety, 
• regularna aktywność fizyczna.

W ramach leczenia farmakologicznego lekarz może zalecić przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego i w zależności od wskazań preparat z grupy statyn. Jeśli badanie EKG wykaże migotanie przedsionków, zalecane jest leczenie przeciwzakrzepowe.  

Odpowiednie działania diagnostyczno-terapeutyczne mogą znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu w przyszłości.  

Przeczytaj również:
Udar mózgu. Poznaj alarmujące symptomy