Toczeń rumieniowaty układowy a dieta. Co powinno się w niej znaleźć?

Toczeń rumieniowaty układowy dotyka przede wszystkim kobiety w wieku reprodukcyjnym, które chorują nawet 9 razy częściej niż mężczyźni, co sugeruje, że żeńskie hormony płciowe mogą być zaangażowane w rozwój choroby. Warto nadmienić o tym, że pacjenci z tym schorzeniem autoimmunologicznym mają około dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia miażdżycy, udaru mózgu, niewydolności serca i migotania przedsionków, w porównaniu z populacją ogólną. 

Przeczytaj również:
Toczeń – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są typowe objawy tocznia rumieniowatego układowego? 

• Osłabienie i łatwa męczliwość, 
• Podwyższona temperatura ciała, 
• Powiększenie węzłów chłonnych, 
• Ubytek masy ciała, 
• Ból mięśni i/lub stawów, 
• Zapalenie naczyń, 
• Zapalenie opłucnej (suche lub wysiękowe), 
• Zapalenie osierdzia, 
• Zaburzenia hematologiczne – autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna, leukopenia (niski poziom leukocytów we krwi) i małopłytkowość, 
• Zapalenie nerek,  
• Powiększenie wątroby, 
• Zapalenie stawów,  
• Zapalenie skóry, 
• Zaburzenia neuropsychiatryczne. 

Czy otyłość ma wpływ na rozwój i przebieg choroby? 

Stale rosnąca w ostatnich latach liczba dowodów naukowych sugeruje, że otyłość jest powiązana z rozwojem tocznia rumieniowatego układowego. Jak się bowiem okazuje, częstość występowania otyłości u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym jest znacznie wyższa niż w populacji ogólnej. 

Nawet co druga dorosła osoba chora na toczeń rumieniowaty układowy jest otyła i tym samym bardziej podatna na wzmożoną męczliwość.  

Obecnie dobrze wiadomo, że otyłość charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym o niskim stopniu nasilenia, co oznacza, że przyczynia się ona do stymulacji wydzielania cytokin prozapalnych takich jak czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α) oraz interleukina-6 (IL-6). Ponadto wyniki wielu przeprowadzonych do chwili obecnej badań wykazały, że stężenie leptyny we krwi, czyli hormonu peptydowego wytwarzanego w głównej mierze przez komórki tkanki tłuszczowej, jest zazwyczaj podwyższone u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym. Chociaż nie udowodniono jak na razie bezpośredniego wpływu wysokiego poziomu leptyny na przebieg choroby, to istnieją jednak pewne doniesienia sugerujące, że może ona istotnie zwiększać ryzyko rozwoju miażdżycy subklinicznej u chorych. 

Czy pacjenci chorujący na toczeń rumieniowaty układowy mają większe ryzyko pojawienia się niedoboru witaminy D? 

Jak powszechnie wiadomo, witamina D może pomóc w utrzymaniu prawidłowo funkcjonującego układu immunologicznego, gdyż odgrywa ważną rolę we wspomaganiu odporności wrodzonej i nabytej. Wyniki niedawnej metaanalizy, czyli zbioru 34 badań kliniczno-kontrolnych z udziałem 2265 pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym, wykazały, że charakteryzowali się oni znacznie niższym stężeniem witaminy D w surowicy krwi w porównaniu do zdrowych osób z grupy kontrolnej. Szerokość geograficzna (poniżej 37 stopnia szerokości geograficznej północnej), pora roku i przyjmowane leki (np. hydroksychlorochina, kortykosteroidy lub leki immunosupresyjne) mogą być czynnikami ryzyka wystąpienia niedoboru witaminy D w grupie pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym. Oznacza to, że suplementacja witaminą D wraz z regularnym monitorowaniem jej poziomu we krwi jest ważnym elementem leczenia tej choroby autoimmunologicznej.  

Przeczytaj również:
Jak dawkować witaminę D3 u dorosłych, dzieci i niemowląt?

Czy dieta i suplementacja wpływają na aktywność tocznia rumieniowatego układowego? 

• Dobrze skomponowana i właściwie zbilansowana dieta o charakterze przeciwzapalnym (np. śródziemnomorska) może pomóc w zachowaniu homeostazy organizmu, jak również wydłużyć okres remisji choroby, zapobiec niepożądanym skutkom ubocznym długotrwałego stosowania leków oraz poprawić samopoczucie fizyczne i psychiczne pacjenta. 
• Dieta o niskim indeksie/ładunku glikemicznym może sprzyjać utracie masy ciała i zmniejszeniu poczucia zmęczenia. 
• Dieta wysokotłuszczowa może powodować wystąpienie dysbiozy jelitowej (tj. zaburzenia składu mikroorganizmów jelitowych), która może mieć udział w patogenezie tocznia rumieniowatego układowego. 
• Odpowiednia podaż długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (EPA i DHA) przyczynia się do zmniejszenia nasilenia stanu zapalnego, aktywności choroby, dysfunkcji śródbłonka naczyniowego oraz stresu oksydacyjnego. 
• Suplementacja witaminą D prowadzi do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi oraz zmniejszenia poziomu markerów stanu zapalnego. 
• Suplementacja kurkuminą może skutkować zmniejszeniem białkomoczu i krwiomoczu oraz wartości ciśnienia skurczowego krwi.  

Przeczytaj również:
Dieta śródziemnomorska – jak ją komponować? Czy jest zdrowa?
Kwasy omega-3 i omega-6 – dlaczego są tak ważnym elementem diety?

Które składniki pokarmowe mogą wspomagać proces leczenia tocznia rumieniowatego układowego? 

• Aminokwasy, 
• Niezbędne nienasycone kwasów tłuszczowych (ALA i LA), 
• Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA), 
• Błonnik pokarmowy, 
• Witamina A, 
• Witaminy z grupy B, 
• Witamina C, 
• Witamina D, 
• Witamina E, 
• Wapń, 
• Cynk, 
• Sód, 
• Selen, 
• Żelazo,  
• Miedź, 
• Polifenole (m.in.: warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych, orzechy, pestki, ziarna, wysokiej jakości oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia, kawa, zielona herbata, zioła i przyprawy).  

Podsumowanie 

• Toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą autoimmunologiczną, która charakteryzuje się zajęciem wielu narządów i tkanek, w tym skóry, stawów, nerek, płuc, ośrodkowego układu nerwowego i układu krwiotwórczego oraz dużą liczbą powikłań. 
• W świetle aktualnych doniesień naukowych uważa się, że prawidłowo zbilansowana dieta z deficytem kalorycznym o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin, składników mineralnych oraz polifenoli zawiera wystarczającą ilość makro- i mikroskładników, aby korzystnie wpływać na przebieg choroby poprzez zmniejszenie stanu zapalnego i poprawę funkcji układu odpornościowego. 
• Ze względu na charakter przeciwzapalny oraz pozytywny wpływ na profil metaboliczny i ryzyko sercowo-naczyniowe dieta śródziemnomorska może być sugerowana jako preferowany wzorzec żywieniowy u pacjentów chorujących na toczeń rumieniowaty układowy.