Witaminy – czy warto je suplementować?

Oprócz dbania o zbilansowaną dietę, możliwe jest uzupełnienie witamin w postaci suplementów. Na rynku dostępny jest cały wachlarz produktów witaminowych występujących jako kapsułki, syropy, krople czy saszetki do rozpuszczania. Możemy więc wybrać najbardziej bezpieczną i wygodną formę podaży witamin, zależnie od wieku i etapu rozwoju dziecka.

Czym są witaminy?

Witaminy stanowią grupę związków organicznych o zróżnicowanej budowie chemicznej, które pełnią ważne funkcje odżywcze i regulatorowe. Zdecydowanie są nam potrzebne do życia i nie da się ich niczym zastąpić. Właściwie nie ma procesu w naszym organizmie, w którym witaminy pośrednio lub bezpośrednio nie brałyby udziału.

Witaminy dzielimy na dwie główne grupy

a) rozpuszczalne w wodzie: witaminy z grupy B i witamina C

Witaminy z grupy B warunkują między innymi prawidłowe działanie układu nerwowego, pokarmowego i krwionośnego. Poza tym biorą udział w metabolizmie cukrów, tłuszczów oraz aminokwasów. Są niezbędne w powstawaniu hemoglobiny, oddychaniu komórkowym, syntezach biochemicznych, prawidłowym rozwoju płodu czy gospodarce hormonalnej. Z kolei witamina C jest silnym przeciwutleniaczem i odpowiada za dobrą odporność organizmu. Wzmacnia też dziąsła oraz bierze udział w syntezie kolagenu.

b) rozpuszczalne w tłuszczach: witaminy A, D, E i K

Witaminy z tej grupy to ważne regulatory w naszym organizmie. Witamina A to czynnik antyoksydacyjny, który warunkuje m. in. dobre widzenie i odpowiedni stan skóry. Witamina K odpowiada za prawidłową krzepliwość krwi oraz stan układu kostnego. Z kolei ze względu na właściwości przeciwutleniające, witamina E nazywana jest witaminą młodości, co przekłada się na jej udział w opóźnianiu procesów starzenia. Szczególne znaczenie ma witamina D, która wprawdzie może być syntetyzowana w naszej skórze pod wpływem promieniowania UV, jednak zgodnie z danymi literaturowymi nawet 50-80% populacji może mieć jej poważne niedobory. Witamina D odpowiada za mocne kości i zęby, warunkuje dobrą odporność oraz uczestniczy w regulacji hormonalnej będąc związkiem wyjściowym do powstania kalcytriolu.

Jak dostarczyć witaminy do organizmu?

Organizm człowieka nie jest w stanie sam syntetyzować większości witamin, dlatego kluczowa jest ich prawidłowa podaż z zewnątrz. Podstawowym źródłem powinna być odpowiednio dobrana dieta. Musi ona zawierać wszystkie składniki energetyczne, budulcowe, odżywcze i regulatorowe w optymalnej ilości, uwzględniając takie czynniki jak wiek, płeć, rodzaj wykonywanej pracy czy aktualny stan zdrowia i profil metaboliczny. Bogatym źródłem witamin są warzywa i owoce, kasze i produkty zbożowe, orzechy, ryby, mięso, podroby oraz nabiał. Duży wybór produktów umożliwia skomponowanie nie tylko zdrowych, ale też smacznych i zróżnicowanych posiłków. Dobrą praktyką jest konsultacja z dietetykiem, który po zebraniu potrzebnych informacji, zaproponuje najbardziej optymalną dietę, ułoży jadłospis i uczuli nas na indywidualne ryzyko występowania niedoborów określonych substancji.

Duże znaczenie ma świadome i umiejętne korzystanie z tzw. żywności funkcjonalnej, która oprócz podstawowej funkcji jaką jest odżywianie, dostarcza do organizmu substancje aktywne o potwierdzonym działaniu prozdrowotnym, np. witaminy, nienasycone kwasy tłuszczowe, sterole, probiotyki i prebiotyki czy błonnik pokarmowy. Żywność funkcjonalna obejmuje produkty, które po prostu zawierają te substancje (np. płatki owsiane) lub występują w niej w formie dodatków (np. margaryna wzbogacona kwasami omega-3 i omega-6).

W okresach szczególnego zapotrzebowania na witaminy i sole mineralne, warto skorzystać z możliwości stosowania suplementów dostępnych w postaci preparatów płynnych i tabletek. Do wyboru mamy produkty dostarczające konkretną witaminę czy sole mineralne (np. witamina C lub magnez) lub preparatu złożone w postaci zestawu składników odżywczych (np. witamina D + wapń lub tzw. multiwitaminy). Obecnie na rynku dostępna jest niezliczona ilość suplementów, dlatego nasz wybór powinien być mądry i przemyślany. Przed dostarczeniem witamin i soli mineralnych ze źródeł innych niż dieta, rozważmy konsultację z lekarzem lub dietetykiem. Dobrą praktyką jest też zakup preparatów witaminowych w aptece, gdzie mamy możliwość uzyskania porady u farmaceuty, który udzieli nam wszystkich niezbędnych informacji i pomoże w najlepszym wyborze.

Co to jest suplement?

W świetle aktualnych przepisów, suplement diety to środek spożywczy, stanowiący uzupełnienie przyjmowanych z dietą witamin, soli mineralnych lub innych składników odżywczych, który powinien być stosowany w odmierzonej i określonej ilości. We Wspólnocie Europejskiej wprowadzono regulacje odnośnie suplementów diety w formie rozporządzeń i dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady. Z kolei regulacje krajowe zawarte są w ustawach i rozporządzeniach Ministra Zdrowia i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Odpowiedzialność za działanie prozdrowotne, jakość czy znakowanie suplementu diety w pełni ponosi ich producent. W oparciu o maksymalny dopuszczalny skład suplementów diety, ich przyjmowanie powinno być w pełni bezpieczne, o ile będziemy postępować zgodnie z informacją umieszczoną na opakowaniu. Na opakowaniu powinny znaleźć się też zapisy odnośnie ewentualnych przeciwwskazań do stosowania suplementu, jego interakcji z lekami lub o konieczności konsultacji z lekarzem przed zastosowaniem zakupionego preparatu.

Przy stosowaniu suplementu należy pamiętać o kilku ważnych zasadach:

• nie może być stosowany jako substytut zróżnicowanej diety
• nie należy przekraczać zalecanej dziennej porcj
  
• nie należy ich stosować u osób uczulonych na jakikolwiek składnik preparatu
  
• należy je przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci.

Suplementacja u dzieci – kiedy jest konieczna?

Dzieci stanowią szczególną grupę osób, u których kluczową kwestią jest odpowiednie dostarczenie składników budulcowych i odżywczych. Intensywny rozwój i wzrost dziecka sprawia, że maluchy są narażone na niedobory składników regulatorowych takich jak witaminy czy sole mineralne. Oczywiście już od najmłodszych lat powinniśmy przekazywać pociechom dobre nawyki żywieniowe i uczyć jak komponować zdrowe posiłki. Niestety dzieci często traktują jedzenie wybiórczo i nie dają się przekonać do diety bogatej w warzywa, owoce czy nabiał. W takim wypadku pomocna może okazać się podaż preparatów witaminowych, które wspierają rozwój i odporność malucha. Pamiętajmy jednak, że suplement nie może być stosowany jako substytut zróżnicowanej diety, dlatego decyzję o podawaniu dziecku preparatów warto skonsultować z pediatrą lub lekarzem medycyny rodzinnej.

Przy podjęciu decyzji odnośnie przyjmowania preparatu witaminowego, ważny jest nie tylko jego skład i jakość, ale i forma podania.

Do wyboru mamy witaminy w drażetkach do połykania, tabletki musujące, saszetki do rozpuszczania, syropy czy kapsułki. Prawdziwą wygodą okazują się preparaty witaminowe w aerozolach czy kroplach, które są bardzo skoncentrowane i umożliwiają podaż witamin prosto do buzi dziecka. Już kilka kropli takiego preparatu może zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na witaminy. Poza tym podanie preparatu w tak małej ilości jest bezpieczne nawet dla niemowląt. Aplikację ułatwi z pewnością zakup witamin w butelkach wyposażonych w kroplomierze, pipetki lub pompkę precyzyjnie odmierzającą odpowiednią dawkę suplementu.

Kiedy podawać witaminę D3?

Jedną z witamin, która powinna być podawana już od pierwszych dni życia, jest witamina D3 (cholekalcyferol). Mimo, że witamina ta powstaje w skórze pod wpływem promieniowania UV, to jej synteza jest zwykle niewystarczająca. Specjaliści zalecają regularną suplementację nawet do 18 roku życia dziecka. Według aktualnych rekomendacji, noworodki donoszone i niemowlęta do 1. roku życia powinny codziennie przyjmować 400 j.m. witaminy D3. U maluszków urodzonych przedwcześnie należy stosować większą dawkę wynoszącą 800 jednostek. Z kolei po ukończeniu 1. roku życia aż do pełnoletności dzieci, powinniśmy podawać 600-1000 j.m. witaminy D3 na dobę. Poza tym rekomendowane jest także profilaktyczne przyjmowanie witaminy D3 przez zdrowe dorosłe osoby w ilości 800-2000 j.m./dobę, szczególnie w okresie wiosennym i jesienno-zimowym.

Osoby dorosłe mogą zaopatrzyć się np. w miękkie kapsułki z określoną ilością witaminy D3, natomiast preparaty dla dzieci zawierają zazwyczaj systemy pozwalające na precyzyjne odmierzenie produktu, np. poprzez użycie pipetki czy pompki, w które wyposażona jest butelka.

Pamiętajmy, że zrównoważony sposób żywienia i prawidłowy tryb życia jest ważny dla funkcjonowania organizmu człowieka. Panująca obecnie moda na stosowanie zdrowej i  nieprzetworzonej żywności oraz aktywny tryb życia to znakomity sposób, by cieszyć się zdrowiem i siłami witalnymi. Z drugiej strony problemem jest nadmierny stres, brak czasu i snu oraz rosnący pęd życia, co sprzyja powstawaniu niedoborów w organizmie. W tej sytuacji odpowiednio skomponowana dieta z możliwością suplementowania brakujących składników odżywczych i regulatorowych wydaje się być dobrym rozwiązaniem.

Źródła:

• Bojarowicz, H., & Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część II. Wybrane składniki suplementów diety oraz ich przeznaczenie. Hygeia Public Health, 47(4), 433-441.
• Buczkowski, K., Chlabicz, S., Dytfeld, J., Horst-Sikorska, W., Jaroszyński, A., Kardas, P., Marcinkowska, M., Siebert, J., Tałałaj, M. (2013). Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 7, No. 2, pp. 55-58).
• Krasnowska, G., & Sikora, T. (2011). Suplementy diety a bezpieczeństwo konsumenta. Żywność Nauka Technologia Jakość, 18(4).
• Mieszkowska, M., & Michota-Katulska, E. (2008). Suplementy diety-korzyści i działania niepożądane. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, 28-30.