Witamina A – jakie są jej właściwości?

Witamina A – najważniejsze informacje

Pod nazwą witamina A kryją się związki chemiczne należące do grupy karotenoidów. Stanowią one niezbędny składnik odżywczy, zaliczany do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Za najważniejszy związek w tej grupie uznaje się retinol, stąd często nazwy witamina A i retinol (w uproszczeniu) stosuje się zamiennie. Witamina A należy do grupy związków karotenoidów, a składa się na nią 40 atomów węgla. Karotenoidy to związki nienasycone, dzięki czemu posiadają charakterystyczne zabarwienie. W komórkach roślinnych występują w chloroplastach, a ich funkcją jest pochłanianie energii oraz ochrona przed nadmiarem promieniowania słonecznego.

Witamina A została odkryta w 1931 roku, a od 1947 roku wytwarza się ją przemysłowo. W roślinach (np. marchew, szpinak, dynia natka pietruszki) występuje pod postacią prowitaminy, która ulega przekształceniu w retinol, ten zaś magazynowany jest w wątrobie. W przypadku źródeł zwierzęcych (wątroba, tran, mleko, jajka), mamy do czynienia z retinoidami.

Referencyjną wartość dziennego spożycia witaminy A określa się u dorosłego człowieka (mężczyzna, 70 kg) na poziomie 900 µg.

Witamina A i jej rola w organizmie

Witamina A, jest kluczowa dla procesów widzenia, odporności, podziałów komórkowych, ma też udział w procesie syntezy hormonów steroidowych. Odpowiada też za stan skóry, włosów oraz paznokci i wpływa na rozwój embrionalny oraz płodność. Witamina A korzystnie wpływa na odporność organizmu, a także przyspiesza gojenie ran, jak i pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek.

Niedobór oraz nadmiar witaminy A

Najbardziej charakterystycznym objawem niedoboru witaminy A jest ślepota zmierzchowa, która wynika z zaburzenia cyklu widzenia i brak regeneracji układu rodopsyna (purpura wzrokowa) – retinal. Ponadto dochodzi do upośledzenia układu odpornościowego i utrudnienia w rozwoju fizycznym. Nadmiar witaminy A może spowodować hiperwitaminozę. Towarzyszyć jej mogą zaburzenia świadomości, senność, zaburzenia widzenia, bóle głowy, wymioty oraz żółte zabarwienie skóry. W przypadku chronicznej toksyczności retinolu w organizmie osób dorosłych dochodzi do zwapnienia tkanek miękkich, w tym zastawek serca oraz samoistnych złamań. Zagrożeniem dla życia jest uszkodzenie wątroby, wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego oraz toksyczność dla mitochondriów. Nadmiar witaminy A może wystąpić też w przypadku błędnego użycia niektórych leków na receptę czy nieodpowiedzialnej suplementacji.

Witamina A w produktach kosmetycznych

Witamina A, ze względu na swoje właściwości, gości w wielu kosmetykach. Dodaje się ją jako substancję poprawiającą kondycję skóry – zwłaszcza elastyczność i gładkość. Pomaga redukować drobne zmarszczki, zmniejszyć widoczność przebarwień, jak i pobudzić do produkcji włókien kolagenowych. Witamina A w składzie kosmetyków najczęściej występuje pod postacią retinolu i palmitynian retinylu, rzadziej także beta-karotenu. Retinoidy są w stanie przyspieszyć regenerację ran, przez co znajdują swoje miejsce w leczeniu rozmaitych problemów skórnych – trądziku, łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry. UWAGA! Suplementacja witaminy A u osób regularnie palących papierosy może zwiększyć ryzyko zaistnienia chorób nowotworowych.

Przeczytaj również: Witamina C „lewoskrętna” – fakty i mity