Witamina A – jakie są jej właściwości?
Witamina A pełni bardzo ważną rolę w produkcji czerwonych krwinek, wspomaga proces gojenia się ran oraz wpływa korzystnie na wygląd naszej skóry. Jakie inne właściwości wykazuje witamina A? Jak wpływa na nasz organizm jej nadmiar lub niedobór?
Witamina A – najważniejsze informacje
Pod nazwą witamina A kryją się związki chemiczne należące do grupy karotenoidów. Stanowią one niezbędny składnik odżywczy, zaliczany do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Za najważniejszy związek w tej grupie uznaje się retinol, stąd często nazwy witamina A i retinol (w uproszczeniu) stosuje się zamiennie. Witamina A należy do grupy związków karotenoidów, a składa się na nią 40 atomów węgla. Karotenoidy to związki nienasycone, dzięki czemu posiadają charakterystyczne zabarwienie. W komórkach roślinnych występują w chloroplastach, a ich funkcją jest pochłanianie energii oraz ochrona przed nadmiarem promieniowania słonecznego.
Witamina A została odkryta w 1931 roku, a od 1947 roku wytwarza się ją przemysłowo. W roślinach (np. marchew, szpinak, dynia natka pietruszki) występuje pod postacią prowitaminy, która ulega przekształceniu w retinol, ten zaś magazynowany jest w wątrobie. W przypadku źródeł zwierzęcych (wątroba, tran, mleko, jajka), mamy do czynienia z retinoidami.
Referencyjną wartość dziennego spożycia witaminy A określa się u dorosłego człowieka (mężczyzna, 70 kg) na poziomie 900 µg.
Witamina A i jej rola w organizmie
Witamina A, jest kluczowa dla procesów widzenia, odporności, podziałów komórkowych, ma też udział w procesie syntezy hormonów steroidowych. Odpowiada też za stan skóry, włosów oraz paznokci i wpływa na rozwój embrionalny oraz płodność. Witamina A korzystnie wpływa na odporność organizmu, a także przyspiesza gojenie ran, jak i pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek.

Niedobór oraz nadmiar witaminy A
Najbardziej charakterystycznym objawem niedoboru witaminy A jest ślepota zmierzchowa, która wynika z zaburzenia cyklu widzenia i brak regeneracji układu rodopsyna (purpura wzrokowa) – retinal. Ponadto dochodzi do upośledzenia układu odpornościowego i utrudnienia w rozwoju fizycznym. Nadmiar witaminy A może spowodować hiperwitaminozę. Towarzyszyć jej mogą zaburzenia świadomości, senność, zaburzenia widzenia, bóle głowy, wymioty oraz żółte zabarwienie skóry. W przypadku chronicznej toksyczności retinolu w organizmie osób dorosłych dochodzi do zwapnienia tkanek miękkich, w tym zastawek serca oraz samoistnych złamań. Zagrożeniem dla życia jest uszkodzenie wątroby, wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego oraz toksyczność dla mitochondriów. Nadmiar witaminy A może wystąpić też w przypadku błędnego użycia niektórych leków na receptę czy nieodpowiedzialnej suplementacji.
Witamina A w produktach kosmetycznych
Witamina A, ze względu na swoje właściwości, gości w wielu kosmetykach. Dodaje się ją jako substancję poprawiającą kondycję skóry – zwłaszcza elastyczność i gładkość. Pomaga redukować drobne zmarszczki, zmniejszyć widoczność przebarwień, jak i pobudzić do produkcji włókien kolagenowych. Witamina A w składzie kosmetyków najczęściej występuje pod postacią retinolu i palmitynian retinylu, rzadziej także beta-karotenu. Retinoidy są w stanie przyspieszyć regenerację ran, przez co znajdują swoje miejsce w leczeniu rozmaitych problemów skórnych – trądziku, łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry. UWAGA! Suplementacja witaminy A u osób regularnie palących papierosy może zwiększyć ryzyko zaistnienia chorób nowotworowych.
Przeczytaj również: Witamina C „lewoskrętna” – fakty i mity