Drżenie rąk. Gdzie szukać jego przyczyny? 

Drżenie rąk – definicja

Drżeniem nazywamy mimowolny ruch części ciała, który wynika z naprzemiennych lub synchronicznych skurczów mięśni działających do siebie przeciwstawnie. 

Co ciekawe, pracujące mięśnie nieustannie drżą, jednak zazwyczaj tego nie zauważamy.

Drżenie może być wywoływane przez wiele schorzeń. Może okazać się także normalnym zjawiskiem. Nie wymaga wówczas dalszej diagnostyki i leczenia. 

W zależności od okoliczności, w jakich występuje, wyróżniamy dwa główne typy drżenia: 

• takie, które pojawia się w spoczynku, 
• występujące w trakcie ruchu.  

Drżenie rąk – rodzaje

Drżenie możemy podzielić na: 

• spoczynkowe – jest najsilniejsze w spoczynku, a najmniej nasilone podczas ruchu, 
• pozycyjne (posturalne) – pojawia się, gdy przyjmujemy pozycję, która musi przeciwstawiać się sile grawitacji, 
• zamiarowe – występuje na koniec zamierzonego ruchu, np. przy próbie trafienia palcem w czubek nosa przy wysuniętych do przodu rękach, 
• kinetyczne – pojawia się podczas aktywności i utrzymuje się przez cały czas trwania ruchu. 

Ważna jest częstotliwość i amplituda drżenia, które pozwalają ocenić jego nasilenie.  

Częstotliwość określa, z jaką szybkością wykonujemy ruchy. Zależy od przyczyny drżenia.  

Amplituda, czyli wielkość wychylenia od prawidłowej pozycji ręki, mówi nam, jak „obszerny” jest to ruch. Zarówno naturalny przebieg choroby, jak i wdrożone leczenie mogą powodować jej zmienność. 

Drżenie rąk – przyczyny

Wśród pacjentów zgłaszających się do lekarza drżenie najczęściej jest wynikiem: 

• nasilonego drżenia fizjologicznego,  
• drżenia samoistnego, 
• drżenia w przebiegu choroby Parkinsona.  

U podłoża drżenia może jednak leżeć wiele przyczyn.  

Możemy je podzielić na: 

Fizjologiczne

• Każdy z nas, niezależnie od wieku, może czasami doświadczyć drżenia fizjologicznego. Ma ono małą amplitudę (przez co jest często niezauważalne) i wysoką częstotliwość. Może pojawić się niezależnie od wykonywanego ruchu.  
• Tak zwane nasilone drżenie fizjologiczne ma charakter pozycyjny i większą amplitudę, przez co z łatwością możemy je zauważyć.  

Możemy się z nim zmagać pod wpływem: 

• stresu, 
• zmęczenia, niedoboru snu (ze względu na tymczasowe zaburzenia mechanizmów sterowania w układzie nerwowym), 
• silnych emocji, 
• temperatury (miejscowe ocieplenie mięśni potęguje drżenie, a chłodzenie przedramienia zmniejsza drżenie nadgarstka), 
• używek (zbyt duża ilość kawy, papierosów), 
• osłabienia i zmęczenia mięśni rąk w wyniku dużego obciążenia czy wysiłku, wysokiego tempa pracy lub precyzji wykonywanych zadań. 

Chorobowe

• Drżenie samoistne – jest najczęstszą przyczyną chorobową drżenia. Dotyka nawet 5% osób po 65. roku życia i ma podłoże genetyczne. W tej chorobie oprócz drżenia obu rąk możemy zaobserwować także drżenie głowy i głosu. Charakterystyczne jest wyraźne nasilenie drżenia podczas pisania. Samo drżenie ma charakter posturalny i kinetyczny.  
• Nadczynność tarczycy. 
• Niewydolność nerek. 
• Niewydolność wątroby. 
• Neuropatie obwodowe. 
• Dystonie – drżenie pojawia się jako wynik nieprawidłowej funkcji jąder podstawnych w mózgu. 
• Choroba Parkinsona – drżenie klasycznie pojawia się w spoczynku i oprócz rąk może dotyczyć także nóg, żuchwy i brody. Mogą je wzmagać silne emocje. Inne objawy to m.in. sztywność mięśniowa, spowolnienie ruchowe i zubożenie mimiki. Drżenie początkowo dotyka tylko jedną stronę. Dość szybko zaczyna narastać i zajmować więcej partii ciała. 
• Uszkodzenie móżdżku lub jąder podstawnych w przebiegu stwardnienia rozsianego, guza mózgu, udaru mózgu czy poważnego urazu głowy. 
• Depresja. 
• Zespół stresu pourazowego. 
• Dziedziczna ataksja móżdżkowa. 
• Zespół łamliwego chromosomu X. 
• Choroba Wilsona – genetyczna choroba ujawniająca się u młodych osób, zwykle przed 40. rokiem życia. 
• Genetyczny zanik mięśni kręgosłupa. 
• Choroby mitochondrialne. 
• Choroba Huntingtona. 
• Wodogłowie. 
• Niedobór karboksylazy pirogronianowej.  
• Homocystynuria. 

Inne  

• Psychogenne (np. napady lęku i paniki) – drżenie ma charakter posturalny o średniej częstotliwości. Następuje nagle i mija spontanicznie. Ustępuje, gdy odwrócimy uwagę chorego. 
• Niedobór elektrolitów. 
• Niedobór witaminy B12. 
• Zatrucie rtęcią i innymi metalami ciężkimi. 
• Leki – drżenie jako działanie niepożądane leków lub wynik interakcji między przyjmowanymi lekami to dość częsty problem, szczególnie wśród osób starszych.

Do leków, które mogą powodować drżenie rąk, zaliczamy m.in.: 

• • • walproinian sodu,  
    • kortykosteroidy,  
    • atorwastatynę,  
    • cyklosporynę,  
    • niektóre leki przeciwdepresyjne.  

Ich lista jest długa. Jeśli podejrzewasz, że stosowane leki mogą być przyczyną drżenia, sprawdź w ulotce, czy takie działanie niepożądane jest charakterystyczne dla danego preparatu. 

• Nadużywanie alkoholu. 
• Drżenie rąk może być składową zespołu abstynencyjnego u osoby uzależnionej od alkoholu.  

Drżenie rąk – rozpoznanie

Dokładnie zebrany wywiad z pacjentem i przeprowadzenie badania najczęściej wystarcza, aby ustalić prawdopodobną przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie.  

Czasami lekarz zleca dodatkowe badania laboratoryjne czy obrazowe, np. tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny głowy. Przy podejrzeniu choroby Parkinsona specjalista może nas skierować na tomografię emisyjną pojedynczych fotonów.  

Drżenie rąk – kiedy nie wolno go ignorować?

Jeśli zaobserwujesz drżenie rąk, skonsultuj się z neurologiem.  

Do objawów alarmowych, które powinny skłonić Cię do pilnej wizyty u specjalisty, zaliczamy: 

• drżenie, które pojawiło się nagle, 
• drżenie rąk, które przeszkadza w wykonywaniu codziennych czynności, 
• towarzyszenie innych objawów, 
• nasilenie drżenia rąk lub objęcie nim innych części ciała. 

Drżenie rąk u dziecka zawsze wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.

Drżenie rąk – leczenie 

Leczenie drżenia zależy od przyczyny jego występowania.  

Leczenie choroby podstawowej

Jeśli drżenie jest objawem jakiegoś schorzenia, specjalista wdraża leczenie choroby podstawowej, np. wyrównanie nadczynności tarczycy, niedoboru elektrolitów czy leczenie zespołu abstynencyjnego.  

Farmakoterapia

W drżeniu samoistnym specjaliści zalecają głównie blokery receptorów beta-adrenergicznych (np. propranolol) i prymidon.  

W chorobie Parkinsona do terapii włącza się leki dopaminergiczne (m.in. lewodopę, ropinirol), a przypadku gdy te preparaty są nieskuteczne, lekarz może zalecić leki antycholinergiczne (np. biperiden) lub klozapinę.  

W zależności od wskazań stosuje się także leki przeciwpsychotyczne i anksjolityczne (przeciwlękowe).  

Inne metody leczenia

Kiedy przyczyną drżenia jest uszkodzenie móżdżku w wyniku udaru niedokrwiennego, specjalista kwalifikuje pacjenta do leczenia trombolitycznego lub trombektomii, czyli mechanicznego usunięcia zakrzepu z naczynia. 

W przypadku psychogennego pochodzenia drżenia możesz m.in. zastosować techniki relaksacyjne, praktyki prawidłowego oddechu i psychoterapię. 

W pewnych przypadkach nasilonego drżenia rąk pacjenci będą w stanie podejmować swoje codzienne aktywności dzięki terapii zajęciowej.  

Z kolei u innych pacjentów skuteczne może okazać się odstawienie leku lub zmiana jego dawki. Każda taka interwencja musi się odbywać pod nadzorem lekarza.    

Po rozpoznaniu drżenia samoistnego lekarz może zalecić miejscowe wstrzyknięcia toksyny botulinowej (botoksu). Ze względu na ryzyko powikłań nie jest to często stosowana metoda leczenia. 

Drżenie rąk powodowane przez drżenie samoistne, a także przez chorobę Parkinsona można dodatkowo leczyć poprzez: 

• stymulację struktur głębokich mózgu – polega na wszczepieniu elektrod w strukturę mózgu (wzgórze); u większości pacjentów wykazuje wysoką skuteczność na poziomie około 80%; 
• talamotomię – celowe uszkodzenie wzgórza; ta metoda jest bezpieczna tylko wtedy, gdy dotyczy jednej strony mózgu; obustronna talamotomia może wiązać się z powikłaniami, m.in. z problemami z połykaniem, mówieniem i upośledzeniem funkcji umysłowych; 
• terapię skupioną wiązką fali ultradźwiękowej o wysokiej intensywności wykonywaną pod kontrolą rezonansu magnetycznego (MRgFUS) – ta nowatorska metoda polega na wywołaniu precyzyjnej talamotomii w sposób nieinwazyjny, czyli bez otwierania czaszki; zabieg cechuje się wysokim bezpieczeństwem dla pacjenta i niskim ryzykiem działań niepożądanych. 

Przy rozpoznaniu drżenia fizjologicznego lub nasilonego fizjologicznego pamiętaj o: 

• dbaniu o odpoczynek i odpowiednią ilość snu, 
• rezygnacji z używek (kawa, papierosy, alkohol), 
• przeorganizowaniu miejsca i czasu pracy, aby ograniczyć wpływ zmęczenia.

Przeczytaj również:
Choroba Parkinsona. Jakie objawy są charakterystyczne?