Dwujęzyczność – jak wpływa na rozwój dziecka?

Wychowanie dwujęzyczne 

Umiejętność posługiwania się kilkoma językami niesie ze sobą nie tylko możliwość komunikacji z obcokrajowcami. To także:

• poznawanie swoich korzeni i kultury rodzica, 
• łatwość w nawiązywaniu kontaktu z rodziną mieszkającą za granicą, 
• lepsze zrozumienie innych dzieci dwujęzycznych, 
• większa pewność siebie, 
• bardziej rozbudowana wyobraźnia, 
• lepsza zaradność życiowa dziecka, 
• radość z posługiwania się drugim językiem, poszukiwania nowych słów, synonimów itp., 
• umiejętność wczuwania się w mentalność ludzi żyjących w innym kraju,
• łatwiejszy start w przyszłość, większe możliwości przy wyborze szkoły, studiów i pracy, 
• wzmacnianie pamięci i jej zasobów. 

Kiedy w rodzinie mieszanej pojawia się dziecko, rodzice często zastanawiają się, w jakim języku zwracać się do malucha. Niemowlę reaguje na oba języki rodziców i przypisuje matkę/ojca do melodii ich mowy. Dlatego ważne jest, aby od początku zwracali się oni do dziecka w swoim ojczystym języku, co ma ogromny wpływ na późniejsze dostrzeżenie różnic w mowie.

Nie jest powiedziane, że dziecko przyswoi oba języki w takim samym stopniu – być może jednym z nich będzie posługiwało się nieco lepiej. Ważne, aby maluch na co dzień miał styczność z dwoma językami, co ułatwi ich różnicowanie. 

Warto wiedzieć, że do 6. roku życia każde prawidłowo rozwijające się dziecko dość szybko uczy się rozróżniania poszczególnych głosek. Kontakt z dwoma językami od okresu niemowlęcego sprawia, że zdolność różnicowania bodźców słuchowych przebiega niezwykle szybko, a co za tym idzie – dziecko jest w stanie przetworzyć i powtórzyć zapamiętane dźwięki mowy w poprawnej dla danego języka melodii i intonacji. 

Neologizmy w języku dziecka dwujęzycznego 

Małe dziecko, które jest w trakcie przyswajania języka ojczystego, bardzo często tworzy neologizmy, czyli wymyślone przez siebie słowa/zwroty, np. zamiast ​oparłam się – oprzałam​ itp. Pod względem językowym posługiwanie się neologizmami jest błędne. Ich pojawianie się ma związek z trudnościami w przyswajaniu języka. Nic więc dziwnego, że dzieci dwujęzyczne robią wiele takich błędów. Oto niektóre z nich: 

• kontaminacje – tworzenie nowych słów z połączenia dwóch różnych wyrazów, np. benzynacja​ – stacja benzynowa, ​bursztajn ​– bursztyn, 
• metatezy – przestawianie sylab lub głosek, np. ​aukotar ​– autokar, ​kulaly ​– okulary, 
• reduplikacje – powtarzanie głosek lub sylab, np. ​piramadida ​– piramida. 

Jak powinna wyglądać nauka dwóch języków w rodzinie dwujęzycznej? 

Uważa się, że najlepszą metodą nauki języków w rodzinie mieszanej jest metoda ​jedna osoba – jeden język​. Zakłada ona, że dziecko zna języki ojczyste swoich rodziców i się nimi swobodnie posługuje, a z każdym rodzicem rozmawia w jego języku, np. z mamą po polsku, a z tatą po hiszpańsku, pomimo tego, że mama zna hiszpański, a tata – polski. Ułatwi to dziecku płynne przechodzenie z jednego języka na drugi. Jeśli rodzice będą konsekwentnie porozumiewać się z dzieckiem w swojej ojczystej mowie, w pełni przyswoi ono oba języki. Co więcej, będzie można je określić jako języki pierwsze, ponieważ ich opanowanie będzie na podobnym poziomie. 

Dwujęzyczność – podstawowe zasady

Aby dziecko mogło sprawnie rozwijać swoje umiejętności językowe, warto przestrzegać kilku ważnych zasad: 

• żywy kontakt z językiem – stały kontakt ze słownictwem danego języka, ciągłe nazywanie, pokazywanie, ​które możemy nazwać zanurzeniem w mowie; 
• poprawna wymowa rodziców – aby mowa dziecko dwujęzycznego była poprawna pod względem językowym, rodzice powinni dołożyć wszelkich starań, by ich własna wymowa była prawidłowa i staranna; ułatwi to dziecku poprawne przyswajanie słownictwa;
• konsekwencja – ważne, aby rodzic rozmawiał z dzieckiem w swoim ojczystym języku;
• tworzenie językowej wrażliwości, czyli świadomości, jakim językiem należy posługiwać się w danej sytuacji, np. w trakcie rozmowy z Polakiem posługiwanie się językiem polskim, a nie niemieckim;
• tradycja i kultura – nauka języków będzie dla dziecka łatwiejsza, jeśli będzie miało styczność z kulturą i tradycjami danej narodowości.

Jak pomóc dziecku dwujęzycznemu?

W nauce dwóch języków pomocne będą: 

• wsparcie rodziców w kształtowaniu języka dziecka – zwracanie uwagi na styl mówienia swojej pociechy i delikatne poprawianie błędów,
• obserwowanie, czy dziecko nie myli obu języków; jeżeli tak się dzieje – komunikowanie o tym dziecku, aby miało świadomość pomyłek,
• w miarę możliwości zapewnienie dziecku kontaktu z rodziną mieszkającą za granicą,
• czynne słuchanie, czyli aktywny udział w komunikacji z dzieckiem zamiast np. przytakiwania,
• chwalenie dziecka i pozytywne bodźcowanie, 
• wspólne, głośne czytanie książek. 

Nauka dwóch języków – problemy 

Pomimo tego, że mózg dziecka jest niezwykle otwarty i chłonny oraz szybko przyswaja nowe języki, prawdopodobne jest wystąpienie pewnych problemów:

• późniejszy rozwój mowy – rozumienie obu języków jest u dziecka na wysokim poziomie, mimo to dziecko nie mówi (opóźniony rozwój mowy na tle wielojęzyczności),
• udzielanie przez dziecko odpowiedzi w innym języku niż powinno, 
• mieszanie obu języków, 
• trudności w wypowiadaniu się, 
• wady wymowy. 

Dwujęzyczność u dzieci obserwuje się coraz częściej. Zjawisko to ma swoje plusy i minusy. Logopedzi uważają, że dopóki dziecko nie opanuje swojego ojczystego języka, nie powinno przystępować do nauki kolejnego. Jednak w sytuacji, gdy rodzice porozumiewają się w dwóch językach, trudno jest wybrać ten dominujący. Wówczas warto poświęcić czas na naukę drugiego języka, który może okazać się przydatny na wielu płaszczyznach w przyszłości. 

Źródła: 

• Baumgartner B., ​Przeżyć dwujęzyczność. Jak wychować dziecko dwujęzyczne, ​wyd. Harmonia,
• Rocławska-Daniluk M., ​Dwujęzyczność i wychowanie dwujęzyczne z perspektywy lingwistyki i logopedii, ​wyd. Uniwersytet Gdański.