Dieta w chorobach pęcherzyka żółciowego

W obrębie dróg i pęcherzyka żółciowego mogą występować następujące schorzenia: 

• kamica pęcherzyka żółciowego, 
• polipy pęcherzyka żółciowego, 
• torbiele dróg żółciowych, 
• nowotwory złośliwe dróg żółciowych. 

Przeczytaj również:
Kamica pęcherzyka żółciowego – czynniki ryzyka, objawy i leczenie

Kamica pęcherzyka żółciowego – czynniki ryzyka 

Do głównych czynników ryzyka rozwoju kamicy pęcherzyka żółciowego należą: 

• predyspozycje genetyczne, 
• płeć żeńska, 
• wiek, 
• niewłaściwy sposób odżywiania, 
• otyłość, 
• zespół metaboliczny, 
• insulinooporność, 
• cukrzyca, 
• znacznie podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi, 
• gwałtowna redukcja masy ciała (np. drastyczne odchudzanie), 
• zespół krótkiego jelita, 
• mukowiscydoza, 
• infekcje dróg żółciowych. 

Jakie błędy żywieniowe sprzyjają wystąpieniu kamicy pęcherzyka żółciowego? 

• Regularna konsumpcja wysokokalorycznych potraw (np. żywność typu fast food, potrawy długotrwale smażone). 
• Nadmierne spożycie cholesterolu i tłuszczów zwierzęcych. 
• Spożywanie dużej ilości słodyczy i wyrobów cukierniczych, soków, słodkich napojów, miodu i przetworów owocowych o wysokiej zawartości cukru. 
• Niedostateczna podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych (np. w postaci oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, dobrej jakości oleju rzepakowego, niedosładzanych i niesolonych orzechów, nasion, pestek, awokado). 
• Zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego (tj. mała ilość warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów zbożowych). 
• Nieregularne spożywanie posiłków w ciągu dnia, w tym spożywanie obfitych dań w godzinach późnowieczornych.  

Kamica pęcherzyka żółciowego – powikłania 

Do powikłań kamicy żółciowej należą: 

• napad kolki żółciowej, 
• powstanie wodniaka pęcherzyka żółciowego, 
• żółciowe zapalenie otrzewnej, 
• ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego,  
• ostre zapalenie dróg żółciowych,  
• ostre zapalenie trzustki. 

Następstwami usunięcia całego pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia) są: 

• nudności, 
• brak apetytu, 
• poposiłkowe uczucie pełności, 
• zmniejszenie tolerancji na pokarmy tłuste. 

W jaki sposób zapobiegać rozwojowi kamicy żółciowej? 

• Przestrzegaj ogólnie przyjętych zasad prawidłowego żywienia (np. model diety śródziemnomorskiej bądź diety DASH). 
• Systematycznie podejmuj wiele różnych form aktywności fizycznej, które sprawiają Ci przyjemność (co najmniej 150 minut tygodniowo). 
• Długotrwale utrzymuj optymalną masę ciała. 
• Włączaj regularnie do diety warzywa, owoce, gruboziarniste produkty zbożowe oraz orzechy, pestki i nasiona, które są bogatym źródłem wielu cennych składników odżywczych, jak również błonnika pokarmowego, zmniejszającego stężenie kwasów żółciowych. 
• Unikaj konsumpcji bogatokalorycznej żywności o wysokim stopniu przetworzenia (np. słodkie i słone przekąski, dania typu fast-food, słodzone napoje), które prowadzą do wzrostu stężenia glukozy we krwi i jednocześnie obniżenia siły skurczu pęcherzyka żółciowego, czego konsekwencją jest zaleganie w nim żółci. 
• Ogranicz spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych do maksymalnie 10% całodziennego udziału energii w diecie oraz podaż cholesterolu z pożywienia (tj. tłustych gatunków mięsa, masła, smalcu, pełnotłustych przetworów mlecznych, żółtek jaj, wątróbki). 
• Jedz 4-5 posiłków na dobę co 3-4 godziny. 
• Zrezygnuj z potraw smażonych. Wybieraj dania gotowane w wodzie, gotowane na parze, pieczone w pergaminie lub naczyniu żaroodpornym bądź duszone na wodzie. 
• Zrezygnuj z konsumpcji obfitych posiłków w godzinach późnowieczornych. 
• Unikaj gwałtownej redukcji masy ciała (tj. powyżej 3 kg tygodniowo) i stosowania wyjątkowo restrykcyjnej diety niskotłuszczowej, ponieważ może to prowadzić do powstawania kamieni żółciowych w wyniku długotrwałego zastoju żółci w pęcherzyku żółciowym. 

Jak postępować w przypadku zaostrzenia objawów kamicy żółciowej oraz tuż po zabiegu usunięcia pęcherzyka żółciowego? 

W tej sytuacji należy wdrożyć zasady diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu, które uwzględniają m.in.: 

• Spożywanie regularnych i niewielkich posiłków w ciągu dnia, np. 5 razy dziennie o względnie stałych porach. 
• Wyraźne ograniczenie konsumpcji pokarmów odzwierzęcych, szczególnie bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol (np. karkówka, golonka, baleron, salami, boczek, kiełbasa, kabanosy, parówki, pasztet, pasztetowa, salceson, kaszanka, masło, smalec, tłuste sery żółte, sery pleśniowe, serki topione, serki typu fromage, smażone żółtka jaj). 
• Unikanie potraw smażonych, grillowanych tradycyjnie, wędzonych oraz peklowanych. 
• Włączenie do diety umiarkowanych ilości wysokiej jakości olejów roślinnych tłoczonych na zimno, tj. oliwy z oliwek extra virgin, oleju rzepakowego, a także awokado oraz dobrze tolerowanych niesłodzonych i niesolonych orzechów, nasion oraz pestek (np. w postaci świeżo mielonej). 
• Wykluczenie z cotygodniowego menu produktów ciężkostrawnych i długo zalegających w przewodzie pokarmowym (np. smażonych grzybów), pokarmów wzdymających (np. warzywa kapustne, cebula, czosnek, suche nasiona roślin strączkowych) oraz pikantnych potraw. 
• Zwiększenie podaży produktów żywnościowych bogatych w ß-karoten (np. marchew, dynia, boćwina, brokuły, sałata zielona, szpinak, morele, brzoskwinie), witaminę C (np. natka pietruszki, szpinak, brukselka, brokuły, truskawki, kiwi, pomarańcze), witaminę D (np. pieczony łosoś, makrela w umiarkowanych ilościach), witaminę E (np. olej rzepakowy, natka pietruszki, szpinak, sałata, czarne jagody, nektarynki, awokado, świeżo mielone orzechy, nasiona, pestki) i witaminę K (np. szpinak, sałata, brukselka). 
• Ograniczenie spożycia słodyczy i wyrobów cukierniczych oraz napojów słodzonych. 
• Unikanie konsumpcji nadmiernych ilości błonnika pokarmowego. 
• Wprowadzenie do diety łagodnych ziół (np. tymianek, bazylia, rozmaryn, majeranek). 
• Spożywanie potraw w postaci zupy krem, kleików, kisieli, budyniów, musów, koktajlów, galaretek. 
• Rezygnacja ze spożycia surowych warzyw i owoców na rzecz gotowanych, duszonych w wodzie, ugotowanych na parze, przetartych czy zmiksowanych.  
• Zjedzenie ostatniego posiłku na około 2-3 godziny przed snem. 
• Wypijanie głównie niegazowanej wody, delikatnej herbaty oraz dobrze tolerowanych ziół. 

Podsumowanie 

• Kamica pęcherzyka żółciowego jest obecnie diagnozowana u ponad 20% dorosłych mieszkańców Europy Zachodniej, co sprawia, że zalicza się ją do najczęściej występujących zaburzeń przewodu pokarmowego. 
• Wyniki licznych badań naukowych wykazały, że znacznie podwyższony wskaźnik masy ciała BMI oraz nieprawidłowa dieta bogatokaloryczna, uboga w warzywa i owoce, przyczyniają się do nasilenia ryzyka powstawania kamieni żółciowych, jak również wystąpienia powikłań kamicy pęcherzyka żółciowego. 
• W zdecydowanej większości przypadków jedyną skuteczną formą profilaktyki kamicy pęcherzyka żółciowego jest przestrzeganie prozdrowotnego stylu życia, w tym wdrażanie zasad zdrowego żywienia, regularne uprawianie aktywności fizycznej oraz długotrwałe utrzymywanie właściwej masy ciała.