Jelitówka u dzieci. Jak ją leczyć?

Jelitówka u dzieci – przyczyny 

Jelitówka to ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, w którego przebiegu występują biegunka, wymioty i bóle brzucha. Przyczyną wystąpienia objawów są patogeny, które wnikają do układu pokarmowego i uszkadzają błonę śluzową jelit, zaburzając ich funkcjonowanie. Na stosunkowo ciężki przebieg zakażenia narażone są zwłaszcza dzieci w wieku od 6 miesięcy do 3 lat. Dzieje się tak, ponieważ ich układy pokarmowy i immunologiczny nie są jeszcze w pełni dojrzałe, a przebieg infekcji może łatwo doprowadzić do odwodnienia organizmu.  

Ostre biegunki są najczęstszą przyczyną hospitalizacji w grupie najmłodszych dzieci. 

Według statystyk każde dziecko w Europie do 3. roku życia ma za sobą przynajmniej jeden epizod jelitówki. Czynnikiem zmniejszającym ryzyko zakażenia jest okres karmienia piersią ze względu na obecność w mleku kobiecym przeciwciał neutralizujących rotawirusy. W klimacie umiarkowanym jelitówka ma charakter sezonowy, z większą częstością występowania od listopada do kwietnia. W profilaktyce zakażeń rotawirusami najwyższą skuteczność ma dwudawkowe szczepienie wykonywane u niemowląt do 2. roku życia.   

Większość przypadków nieżytu żołądkowo-jelitowego wywołują wirusy, przede wszystkim rotawirusy. Jelitówka u dzieci jest bardzo zaraźliwa. Do zakażenia rotawirusami dochodzi drogą kropelkową, przez kontakt z kałem chorego lub przedmiotami, których dotykał. Ryzyko zakażenia zmniejsza częste mycie rąk i stosowanie środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu.

Objawy jelitówki u dzieci – na co zwrócić uwagę? 

Od kontaktu z patogenem do rozwoju pierwszych objawów jelitówki mija od 12 do 72 godzin. Zwykle pierwszym objawem są nudności i wymioty, którym może towarzyszyć podwyższona temperatura. Następnie pojawia się biegunka. W przebiegu jelitówki mogą wystąpić ból brzucha, ogólne osłabienie, brak apetytu oraz, jeśli powodem infekcji są rotawirusy, objawy ze strony układu oddechowego.

Wymioty i objawy ze strony układu oddechowego wskazują zwykle na przyczynę wirusową, natomiast wysoka temperatura (bliska 40°C), krew w stolcu, silne bóle brzucha i głowy – mogą sugerować infekcję o podłożu bakteryjnym. 

Objawy towarzyszące jelitówce u dzieci można pomylić z zatruciem toksynami produkowanymi przez niektóre drobnoustroje lub z zapaleniem wyrostka robaczkowego. Jeśli dziecku doskwiera silny ból brzucha i wysoka gorączka, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.

Pozostałe objawy, które powinny wzbudzić niepokój, to:

• biegunka utrzymująca się powyżej 2 dni lub więcej niż 8 stolców na dobę, 
• intensywne wymioty uniemożliwiające picie lub wymioty treścią żółciową, 
• wysoka gorączka (powyżej 39°C), 
• stolce z krwią o ciemnym zabarwieniu, 
• objawy odwodnienia (skąpomocz, płacz bez widocznych łez, wyschnięte usta, suchość błon śluzowych, nasilone pragnienie), 
• zapadnięte oczy i ciemiączko (u niemowląt), 
• apatia i nadmierna senność.

W takich przypadkach zalecany jest szybki kontakt z lekarzem, ponieważ może się okazać, że dziecko wymaga pilnej hospitalizacji i dożylnego nawadniania. 

Ile trwa jelitówka u dzieci? 

Jelitówka u dzieci trwa zazwyczaj 7-10 dni. Niekiedy znaczną poprawę stanu zdrowia obserwuje się już po kilku dniach. Szybkość powrotu do pełni sił jest zależna od stopnia ciężkości przebiegu i skali powikłań, jakimi są odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe.

Pierwszy etap choroby, w którym występują intensywne wymioty lub biegunka, trwa zwykle 1-2 dni. Po ustaniu objawów ostrych nadal może utrzymywać się brak apetytu i ogólne osłabienie. Niekiedy następstwem infekcji może być przejściowa nietolerancja laktozy. 

Jelitówka u dzieci – jak leczyć? 

Podawaj dziecku płyny często i regularnie, małymi porcjami. Gdy objawy są nasilone i towarzyszą im wymioty, zredukuj objętość płynu (np. do 1 łyżeczki), zwiększając jednocześnie częstotliwość podawania (np. co 5 minut). Im więcej płynu uda się dziecku przyswoić, tym lepiej. Po każdorazowym oddaniu wodnistego stolca powinno się podać około 50-100 ml dodatkowych płynów niemowlętom do 2 lat oraz 100-200 ml płynów dzieciom w wieku 2-10 lat. 

Elektrolity są najlepszym rozwiązaniem podczas biegunki, ponieważ uzupełniają utracone w czasie choroby składniki, zapobiegając zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowej. Preparaty przeznaczone dla dzieci są dostępne w różnych, owocowych smakach, co może zachęcić malucha do ich spożycia. Możesz również podawać dziecku niegazowaną wodę mineralną, niesłodzoną herbatę lub napar z rumianku. Nie podawaj napojów gazowanych, zawierających sztuczne barwniki (np. typu cola), dużą ilość cukru i kofeinę. Soki jabłkowe i winogronowe nie są zalecane z uwagi na możliwość fermentacji w jelitach, co nasila biegunkę. 

Udokumentowany pozytywny wpływ w nieżycie żołądkowo-jelitowym mają probiotyki. Szczepy Lactobacillus casei i Saccharomyces boulardii łagodzą przebieg infekcji i przyspieszają powrót do właściwego funkcjonowania jelit. 

Pomocne będą również preparaty z diosmektytem, który powleka błonę śluzową jelit, zwiększając tym samym odporność na czynniki drażniące. Absorbuje także na swojej powierzchni bakterie i toksyny. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego i zostaje w całości wydalony z kałem. Dostępny jest w formie saszetek do rozpuszczania w dowolnym płynie.

W przypadku ostrej biegunki po konsultacji z pediatrą możesz podać dziecku leki hamujące biegunkę, np. nifuroksazyd czy loperamid.

Co na jelitówkę u dziecka? Dieta przy jelitówce

W początkowej fazie jelitówki dziecko zwykle traci apetyt. W pierwszym dniu choroby nie zmuszaj go do jedzenia. Gdy dziecko wciąż boryka się z biegunką lub wymiotami, możesz podawać mu lekkostrawne pokarmy o lekko zapierającym działaniu, np. kleik ryżowy, sucharki, puree ziemniaczane, gotowaną marchew, białe pieczywo pszenne, makaron. Pamiętaj, aby porcje były małe, ale podawane z większą częstotliwością (5-7 razy dziennie).

Dieta powinna być lekkostrawna z ograniczoną ilością błonnika pokarmowego oraz z wyłączeniem pokarmów tłustych, smażonych i pikantnych. Gdy dolegliwości ustąpią, a dziecku wróci apetyt, nie ma przeciwwskazań do powrotu do normalnej, zdrowej diety.

Jeśli choroba dotyczy niemowlęcia karmionego naturalnie, najlepszym wyjściem jest kontynuowanie podawania dziecku piersi także w czasie choroby. W mleku matki znajdują się cenne przeciwciała pomocne w walce z patogenami. Ponadto trudny dla dziecka czas choroby nie jest dobrym momentem na zmianę sposobu żywienia. Często nawet starsze niemowlęta, będące już na etapie rozszerzania diety, w trakcie infekcji preferują powrót do wyłącznego karmienia piersią. Także u dzieci, które otrzymują mleko modyfikowane, nie ma zwykle konieczności zmiany mieszanki.