Złamania osteoporotyczne – komu grożą?

Czym jest złamanie osteoporotyczne? 

Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu, charakteryzującą się zmniejszeniem masy kostnej, pogorszeniem jej struktury, wzrostem kruchości a co za tym idzie – zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza zwykle rozwija się po cichu, nie dając żadnych objawów. Pierwszym możliwym sygnałem, z którym zgłaszają się pacjenci do lekarza, jest ból kręgosłupa wynikający ze złamania kompresyjnego kręgów, jednakże tylko 1/3 pacjentów będzie taki ból odczuwać.  

Podstawowym badaniem diagnostycznym w osteoporozie jest pomiar gęstości mineralnej kości. Jeżeli stosunek wyniku osoby badanej do przeciętnej osoby zdrowej wynosi -2,5 mówimy o osteoporozie.  

O złamaniu osteoporotycznym mówimy w sytuacji, gdy osoba, która je doświadczyła ma stwierdzoną osteoporozę na podstawie wyniku analizy gęstości mineralnej kości, a złamanie to ma charakter niskoenergetyczny, co oznacza, że bodziec, który je wywołuje, w warunkach prawidłowej struktury i masy kostnej nie spowodowałby uszkodzenia kości. U niektórych pacjentów ze złamaniem osteoporotycznym może być problem ze wskazaniem jakiegokolwiek czynnika urazowego. 

Ryzyko doświadczenia na przestrzeni życia złamania osteoporotycznego jest bardzo wysokie i wynosi ok. 40-50% dla kobiet oraz 13-22% dla mężczyzn. Częstotliwość złamań miednicy u mężczyzn w wieku 50-54 lat ze stwierdzoną osteoporozą jest ok. 4,5 razy wyższa niż u mężczyzn zdrowych, natomiast dla kobiet w wieku 50-54 lat częstotliwość ta będzie 6 razy wyższa niż dla ich zdrowych rówieśniczek. W grupie wiekowej 80-84 lat współczynnik ten będzie wynosił 1,5 dla mężczyzn oraz 1,55 dla kobiet. Istotny jest fakt, że w porównaniu do osób zdrowych złamanie miednicy bądź kręgosłupa u chorych obciążonych osteoporozą wiąże się z 4,5 razy wyższym ryzykiem niepełnosprawności. 

Czynniki ryzyka złamania osteoporotycznego 

Do czynników ryzyka złamania osteoporotycznego zalicza się:  

• wiek,  
• płeć,  
• uprzednie złamanie osteoporotyczne,  
• złamania stawu biodrowego w rodzinie,  
• niską gęstość mineralną szyjki kości udowej,  
• niski indeks masy ciała,  
• wysokie spożycie alkoholu (powyżej 3 porcji dziennie),  
• palenie papierosów. 

Oprócz osteoporozy, do innych przyczyn powodujących zaburzenie gospodarki mineralnej kości, a tym samym zwiększenie ryzyka złamania zalicza się:  

• przewlekły niedobór witaminy D,  
• długotrwałą terapię kortykosteroidami,  
• przedłużające się unieruchomienie,  
• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• radioterapię miednicy. 

Najczęstsze lokalizacje złamań osteoporotycznych 

Do najczęstszych lokalizacji złamań osteoporotycznych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn zalicza się: biodra, kręgosłup, nadgarstki, przedramiona, kość ramienną, kość udową, żebra, miednicę, obojczyki, łopatki, mostek. 

Za najpoważniejsze złamania osteoporotyczne uznaje się złamania stawu biodrowego.  

Wymagają one hospitalizacji i leczenia operacyjnego. Wyróżnia się dwa główne rodzaje złamań w obrębie stawu biodrowego – złamanie szyjki kości udowej i krętarza kości udowej. W pierwszym przypadku konieczna jest operacja endoprotezoplastyki stawu biodrowego, w drugim przypadku dokonuje się ustabilizowania kości za pomocą śrub i płytek lub zespolenia śródszpikowego. 

Złamania stawu biodrowego wiążą się z wysokim ryzykiem niepełnosprawności, co potwierdzają liczne badania – statystycznie jedynie połowa chorych wraca do sprawności sprzed urazu. Konsekwencją złamania stawu biodrowego jest wysoka śmiertelność, blisko 20-30% chorych dotkniętych tym złamaniem umiera w przeciągu roku od zdarzenia. Jest to związane bardzo często ze współwystępowaniem innych chorób i obciążeń. Szacuje się, że samo złamanie odpowiada za ok. ¼ zgonów z tej grupy.  

Z wysokim ryzykiem śmiertelności wiążą się również złamania miednicy.  

Aż 60% wszystkich złamań miednicy ma podłoże osteoporotyczne.  

Przeciętny czas hospitalizacji po takim złamaniu wynosi 10-45 dni. W tym czasie najważniejsza jest jak najszybsza mobilizacja pacjenta, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego leczenia przeciwbólowego. Śmiertelność w ciągu roku od urazu wynosi 9,5-27%, wzrastając do 54% w skali 5-letniej.  

Profilaktyka złamań osteoporotycznych 

Szczególnie ważna w przypadku złamań osteoporotycznych jest profilaktyka oparta na regularnej aktywności fizycznej, rehabilitacji i prewencji upadków.  

Na multidyscyplinarny program ćwiczeń w osteoporozie muszą składać się:  

• trening oporowy/siłowy min. 2 razy w tygodniu, obejmujący wszystkie duże grupy mięśniowe;  
• 15-20 min codziennego progresywnego treningu równowagi; 
• 3-5 razy po 30 min sesji cardio dziennie obejmujących: spacery, taniec, orbitrek i/lub rower stacjonarny.  

Osoby zagrożone dużym ryzykiem upadku powinny zawsze ćwiczyć pod nadzorem. Dodatkowo należy szczególnie unikać długotrwałego unieruchomienia oraz korzystania ze zbędnego zaopatrzenia ortopedycznego, które długofalowo może osłabić mięśnie. Najbliższe otoczenie pacjenta musi być bezpieczne, pozbawione śliskich powierzchni, luźnych dywaników na schodach, połamanych i niestabilnych mebli. Każde schody powinny być zaopatrzone w poręcze, a wszystkie przedmioty z podłogi, o które można łatwo się potknąć – usunięte.  

Nie mniej ważna od aktywności fizycznej jest prawidłowo zbilansowana dieta. Szczególnie ważna jest podaż minerałów takich jak: wapń, magnez, potas, cynk i mangan.  Wśród witamin niezbędnych do prawidłowej budowy kości wymienia się witaminę C potrzebną do syntezy kolagenu, witaminę D – wspomagającą absorpcję wapnia oraz witaminę K – niezbędną do aktywacji osteokalcyny, najważniejszego niekolagenowego białka odpowiedzialnego za mineralizację kości.  

Standardowe zalecenia dietetyczne dla osób z ryzykiem złamania osteoporotycznego obejmują dostarczanie 1200 mg wapnia i min. 800 jednostek witaminy D3 dziennie oraz podaż białka na poziomie 1,2 g/kg dziennie. 

Prawidłowo dobrana suplementacja powinna być zawsze prowadzona pod nadzorem lekarskim i dopasowana indywidualnie do aktualnych wyników badań.

Przeczytaj również:
Osteoporoza – dlaczego kości tracą gęstość, a naczynia krwionośne ulegają zwapnieniu?