Fitosterole – co to takiego?

Sterole – czym są? 

Sterole są pochodnymi steroidów, chemicznie zalicza się je do grupy alkoholi. W przyrodzie występują w formie wolnej lub są połączone z kwasami tłuszczowymi za pomocą wiązań estrowych.  

Sterole dzieli się na: 

• zoosterole (zwierzęce), 
• fitosterole (roślinne), 
• mykosterole. 

Najwięcej fitosteroli znajduje się w olejach roślinnych. Podobieństwo fitosteroli do cholesterolu jest bardzo duże (taki sam układ pierścieni z grupą wodorotlenową), różnią się jedynie budową jednego łańcucha bocznego. Tak samo jak cholesterol w błonach zwierzęcych, fitosterole zmniejszają płynność błon (tyle, że w roślinach).  

Najczęściej spotykane sterole to: 

• beta-sitosterol, 
• stigmasterol, 
• brassikasterol (występuje tylko w oleju rzepakowym), 
• alfa-spinasterol. 

Fitosterole – właściwości 

Sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi poprzez hamowanie jego wchłaniania w jelicie cienkim. Są swego rodzaju inhibitorami cholesterolu – wchodzą na miejsce cholesterolu podczas procesów wchłaniania i w ten sposób obniżają jego poziom w organizmie. Taki „wolny” cholesterol zostaje wydalony w procesie wypróżniania. Fitosterole nie wpływają natomiast na poziom „dobrego” cholesterolu HDL.  

Sterole wykorzystuje się w leczeniu I i II stadium łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH). Rozrost gruczołu krokowego spowodowany jest przypuszczalnie zwiększeniem aktywności enzymów (5-alfa-reduktazy i aromatazy), a także wzrostem poziomu białek i stężenia cholesterolu. Fitosterole obniżają aktywność 5-alfa-reduktazy i aromatazy oraz utrudniają wiązania DHT do receptorów androgenowych, w wyniku czego łagodzą dolegliwości spowodowane rozrostem gruczolaka, takie jak: przerywany strumień moczu, oddawanie moczu kroplami, częstomocz, bolesność czy niecałkowite opróżnianie pęcherza sprzyjające zakażeniom bakteryjnym w obrębie dróg moczowych. Nie wpływają natomiast na zmniejszenie rozmiaru gruczolaka. 

Fitosterole – wpływ na organizm człowieka 

Fitosterole mają korzystny wpływ na organizm człowieka, m.in.: 

• zmniejszają uwalnianie czynnika prozapalnego (prostagladyn), 
• spowalniają utlenianie „dobrego” cholesterolu LDL. 

Fitosterole – skutki uboczne 

Wśród działań niepożądanych steroli roślinnych wyróżnia się: 

• obniżenie wchłaniania beta-karotenu, likopenu i witaminy E (szczególnie niebezpieczne u dzieci ze względu na ich duże zapotrzebowanie na witaminy w organizmie); 
• potencjalne ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca (w przypadku wysokiego spożycia fitosteroli).  

Fitosterole – w jakich produktach się znajdują? 

Do produktów bogatych w fitosterole należą: 

• otręby ryżowe, 
• olej kukurydziany, 
• olej rzepakowy, 
• olej sezamowy, 
• olej słonecznikowy, 
• oliwa z oliwek, 
• orzechy ziemne, 
• migdały, 
• fasola, 
• kukurydza. 

Dzienna dawka steroli roślinnych w racji żywieniowej powinna wynosić 2-3 g.

Przeciętna dieta dostarcza ich znacznie mniejszą ilość – w diecie wegańskiej to około 900 mg, a w diecie uwzględniającej mięso to około 300 mg. Aby sterole roślinne działały pozytywnie na gospodarkę cholesterolową, należy je spożywać w niedużych odstępach czasu od spożycia steroli zwierzęcych. 

Na rynku znajdziemy szeroki wybór żywności wzbogaconej w fitosterole. Sterole roślinne najczęściej dodawane są do: majonezów, margaryn, jogurtów, mleka, serów, pieczywa żytniego i czekolad. Takie produkty muszą być jednoznacznie oznakowane na etykiecie. Nie powinny być spożywane przez kobiety w ciąży, kobiety karmiące i dzieci w wieku przedszkolnym, ponieważ w tych grupach cholesterol jest niezbędny do prawidłowego rozwoju. Produkty wzbogacone o sterole roślinne nie powinny być także spożywane przez osoby o właściwym poziomie cholesterolu. 

Fitosterole znajdziemy również w aptekach – w formie suplementów. Należy je przyjmować wraz z posiłkiem, aby wspomóc ich wchłanianie. 

Przeczytaj również:
Olej lniany a cholesterol – jak go stosować?