Endometrioza a ciąża. Jak wpływa na płodność?

Czym jest endometrioza?

Endometrioza to choroba, w której endometrium (błona śluzowa trzonu macicy) występuje poza jej naturalnym położeniem. Nieprawidłowo umiejscowione tkanki reagują na zmiany hormonalne tak samo jak endometrium macicy. Podczas okresu tak samo krwawią, mogąc powodować stan zapalny, zrosty i zwłóknienia.

Choroba ta dotyczy 6-15% ogólnej populacji kobiet i coraz częściej występuje u młodych dziewcząt. Nawet 38% kobiet z endometriozą doświadczyło jej pierwszych objawów przed 15. rokiem życia.  

Endometrioza może przebiegać bezobjawowo, ale w wielu przypadkach jest przewlekłą chorobą zapalną, która znacznie pogarsza jakość życia. Objawia się najczęściej zmianami w przydatkach, niepłodnością i bolesnym miesiączkowaniem.

Objawy endometriozy nie są specyficzne i często nakładają się na objawy innych chorób, dlatego czas postawienia diagnozy jest długi (średnio 8 lat). 

Wśród możliwych przyczyn choroby wymienia się czynniki genetyczne, środowiskowe i epidemiologiczne. Bardzo często zdarza się, że endometrioza występuje rodzinnie. Występowanie choroby u matki zwiększa ryzyko wystąpienia jej u córki nawet 10-krotnie.

Ryzyko endometriozy zwiększają również:  

• wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki,  
• krótki cykl miesiączkowy,  
• bolesne miesiączkowanie, 
• nieurodzenie dziecka.

Leczenie endometriozy 

Wybór rodzaju postępowania jest zależny od:

• wieku pacjentki,  
• planów dotyczących zajścia w ciążę,  
• istniejących dolegliwości, 
• lokalizacji ognisk, 
• zaawansowania choroby.  

Ciąża a endometrioza – czy wyklucza zajście w ciążę?

Wiele czynników wpływa na zaburzenia płodności w endometriozie. Zarówno zaburzenia hormonalne, jak i immunologiczne, a także ciężka choroba zrostowa, która współwystępuje z zaawansowaną endometriozą, mogą utrudniać zajście w ciążę. Nie ustalono jednak, jak wykryta podczas laparoskopii mała zmiana może przyczynić się do niepłodności.  

Według badań u kobiet przed 35. rokiem życia chorujących na endometriozę ryzyko niepłodności jest dwa razy większe niż u kobiet zdrowych.

Wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania endometriozy zapłodnienie jest trudniejsze. W III i IV stopniu zaawansowania rekomenduje się zapłodnienie pozaustrojowe. Choroba nie wyklucza jednak zajścia w ciążę.

Po operacji usunięcia zrostów największe szanse na zajście w ciążę występują w ciągu kilku miesięcy po zabiegu. 

Metody wspomaganego rozrodu

U kobiet chorujących na endometriozę zajście w ciążę można wspierać poprzez metody wspomaganego rozrodu. Początkowo są to leki łagodzące objawy, a później stymulacja jajeczkowania. Możliwa jest inseminacja domaciczna, która jest prostą procedurą polegającą na wyselekcjonowaniu progresywnych plemników z nasienia mężczyzny i wprowadzeniu ich bezpośrednio do jamy macicy. W przypadku endometriozy metoda ta ma średni poziom powodzenia.  

Dużo skuteczniejsze jest zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro). Leczenie to ma wyniki podobne do tych w przypadku innych przyczyn niepłodności.  

Można je zastosować przy każdym stopniu zaawansowania endometriozy, jednak przy III i IV stopniu jest ono proponowane od razu. Jeśli komórki rozrodcze są złej jakości, można skorzystać z banku nasienia lub adopcji komórek jajowych. Zapłodnienie pozaustrojowe jest w Polsce refundowane.

Czy endometrioza zagraża ciąży?

U kobiet chorujących na endometriozę, które zaszły w ciążę, niezależnie od tego, czy w sposób naturalny, czy przy pomocy in vitro, ciąża zawsze będzie w grupie podwyższonego ryzyka.

Najczęstszymi powikłaniami, których ryzyko wzrasta podczas endometriozy, są: 

• ciąża pozamaciczna, 
• poronienie, 
• krwawienie, 
• poród przedwczesny, 
• cukrzyca ciężarnych (GDM), 
• nadciśnienie w ciąży. 

Każda ciąża podwyższonego ryzyka musi być pod ścisłą opieką ginekologa i systematycznie monitorowana. 

Dawniej uważano, że ciąża jest „lekiem” na endometriozę dzięki zwiększonemu wydzielaniu progesteronu, który zmniejsza ogniska endometrialne. Jednak aktualne badania dotyczące zmian endometrialnych podczas ciąży i po jej zakończeniu pokazują mniej pozytywnych efektów, niż uważano wcześniej. Z tego powodu ciąża nie powinna być zalecana jako strategia radzenia sobie z objawami tej choroby. 

Endometrioza w bliźnie po CC a kolejna ciąża

Endometrioza w bliźnie pooperacyjnej występuje najczęściej po operacjach ginekologicznych i położniczych – po cięciu cesarskim, histeraektomii, cystektomii, podwiązaniu jajowodów i amniopunkcji.  

Cięcie cesarskie jest najczęstszą przyczyną rozwoju endometriozy w bliźnie pooperacyjnej.

Taka sytuacja ma miejsce, gdy komórki endometrium znajdują się w obrębie blizny pozostałej po cięciu cesarskim. 

Objawami endometriozy w bliźnie po CC są dyskomfort nasilający się w konkretnej fazie cyklu, a także wyczuwalne zgrubienia lub guzki, szczególnie bolesne podczas miesiączki. Zwykle pobiera się wówczas wycinek z blizny do badania histopatologicznego, co pozwoli na wykluczenie ewentualnych zmian nowotworowych. Leczenie polega na operacyjnym usunięciu ogniska endometriozy, gdyż metody farmakologicznie działają tylko chwilowo, a objawy wracają po ich odstawieniu.

Endometrioza w bliźnie na powłokach brzusznych zwykle nie ma wpływu na zajście w ciążę. Problemy mogą się jednak pojawić, jeśli endometrioza rozwinie się w tkankach umiejscowionych głębiej.