ASO – na czym polega to badanie? Wskazania, normy

Badanie ASO – co to jest? 

Liczne toksyny i enzymy wytwarzane przez paciorkowce hemolizujące z grupy A mogą być silnymi antygenami, czyli substancjami pobudzającymi układ odpornościowy do produkcji przeciwciał. Mogą być one wykrywane za pomocą różnorakich metod diagnostycznych.  

Obecność takich przeciwciał w organizmie może świadczyć o nosicielstwie lub przebytym zakażeniu [2]. 

Paciorkowce z grupy A – Streptococcus pyogenes wytwarzają enzym o nazwie streptolizyna O, przeciw któremu zakażony organizm wytwarza przeciwciała – antystreptolizyny unieczynniające ten enzym. Ich obecność jest możliwa do wykrycia dzięki przeprowadzeniu badania diagnostycznego nazywanego odczynem antystreptolizynowym O, w skrócie ASO [3]. 

Streptolizyna O charakteryzuje się tym, że prowadzi do hemolizy, czyli procesu rozpadu czerwonych krwinek. Antystreptolizyny unieczynniają streptolizynę O, w wyniku czego proces hemolizy ulega zahamowaniu. To właśnie na tej reakcji opiera się cały proces diagnostyczny badania ASO [1-2]. 

Wskazania do badania ASO 

Dzięki przeprowadzeniu badania ASO można określić, czy dana osoba przeszła zakażenie specyficznym paciorkowcem lub jest jego nosicielem. 

Badanie ASO wykonuje się u dzieci w przypadku, gdy przeszły szkarlatynę (czyli płonicę) lub anginę, ponieważ w tych przypadkach możliwe jest rozwinięcie się powikłań [3]. 

Oznaczenie ilości przeciwciał w surowicy krwi jest szczególnie istotne w diagnostyce gorączki reumatycznej, która jest chorobą autoimmunologiczną – w jej przebiegu układ odpornościowy chorego atakuje jego własne tkanki. Schorzenie to jest powikłaniem anginy paciorkowcowej, czyli ostrego zapalenia gardła, które spowodowane jest przez zainfekowanie paciorkowcami Streptococcus pyogenes.

Gorączka reumatyczna może powodować wady serca u dzieci i młodzieży. Z tego powodu badanie ASO jest szczególnie istotne w tej grupie wiekowej. 

Kolejnym schorzeniem, w którego diagnostyce wykorzystuje się badanie ASO, jest ostre kłębuszkowe zapalenie nerek. Ta choroba również jest powikłaniem zakażeń paciorkowcami. W związku z tym także w tym przypadku poziom przeciwciał (antystreptolizyn) jest wyraźnie podwyższony [2]. 

Przygotowanie do badania ASO 

Poziom przeciwciał w badaniu ASO jest oznaczany z materiału, który stanowi surowica krwi. Jest to tzw. badanie serologiczne. Krew jest pobierana z żyły łokciowej. Nie jest potrzebne do niego żadne szczególne przygotowanie. Pacjent nie musi być na czczo, ponieważ spożyte posiłki i napoje oraz pora wykonania badania nie wpływają na jakość oznaczenia [2,3]. 

Istotną kwestią wpływającą na możliwość wykonania badania jest antybiotykoterapia.

W takim przypadku należy wstrzymać się z wykonaniem badania, ponieważ antybiotyki spowalniają reakcję układu immunologicznego na streptolizynę O i w konsekwencji poziom ASO może być zaniżony, a całe badanie niewiarygodne [3]. 

Normy badania ASO 

Ilość antystreptolizyny O w organizmie uważana za normę waha się między 10 a 200 IU/ml.  

Wynik badania powyżej 200 IU/ml u dorosłych i 150 IU/ml u dzieci uznaje się za nieprawidłowy. 

Należy pamiętać, że pojedynczy wynik wskazujący na podwyższony poziom przeciwciał nie jest ostateczną diagnozą. Badanie należy powtórzyć, a ponadto trzeba monitorować poziom przeciwciał. Jeśli ma on tendencję zniżkową, najprawdopodobniej organizm skutecznie walczy z zakażeniem, które już się nie rozwija. 

Największe stężenia przeciwciał przeciwko streptolizynie O zauważalne są w okresie od 3 do 6 tygodni po przebytej infekcji paciorkowcami [3]. 

Badanie ASO u dzieci 

Ze względu na wiek, poziom odporności, środowisko, w którym przebywają dzieci (przedszkole, szkoła) i powszechność zakażeń paciorkowcami w tej grupie wiekowej badanie ASO u dzieci wykonuje się dość często. Podwyższone wartości badania ASO utrzymujące trend zwyżkowy należy skonsultować z lekarzem pediatrą. 

Badanie ASO – cena 

Cena zależy od miejsca wykonania badania i tego, czy jest ono refundowane. W przypadku refundacji badanie jest bezpłatne, natomiast gdy jest ono wykonywane odpłatnie, jego koszt to kilkanaście/ kilkadziesiąt złotych. 

Powikłania po infekcji paciorkowcami mogą być niebezpieczne dla organizmu. Zatem jeśli jakiekolwiek objawy wskazują na infekcję, należy skonsultować się z lekarzem, który ustali, czy wykonanie badania ASO jest konieczne. Przeprowadzenie badania umożliwia podjęcie odpowiedniego leczenia i uniknięcie ewentualnych powikłań.

Przeczytaj również:
Czy zakażenia paciorkowcami są groźne dla człowieka?