Chlor i jego rola w organizmie

Charakterystyka chemiczna chloru 

Chlor (Cl, łac. chlorum) to pierwiastek o liczbie atomowej 17, który znajduje się w układzie okresowym w grupie fluorowców. Jest niemetalem, występuje pod postacią gazu o kolorze zielono-żółtym. Chlor wchodzi w skład wielu związków chemicznych, najczęściej tworzy sole z innymi jonami. Jest gazem toksycznym o duszącym, nieprzyjemnym zapachu. Ze względu na silne właściwości utleniające znalazł zastosowanie jako wybielacz i środek dezynfekujący (używany jest np. w procesie uzdatniania wody). Dodatkowo wykorzystuje się go do wielu procesów chemicznych (np. wytwarzanie produktów farmaceutycznych) oraz kalibracji sprzętu analitycznego w laboratoriach. Chlor rozpuszcza się w wodzie – po rozpuszczeniu nosi nazwę wody chlorowej. 

Funkcje chloru w organizmie 

Chlor występuje w organizmie pod postacią kluczowych jonów ujemnych Cl^– (anionów chlorkowych). Zaliczany jest do elektrolitów ustrojowych, tak samo jak jony sodu (Na⁺), potasu (K⁺), wapnia (Ca²⁺), magnezu (Mg²⁺) oraz wodorowęglany (HCO^3-). Bierze udział w utrzymaniu prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej. W największej ilości znajduje się w osoczu w płynie zewnątrzkomórkowym (tzw. woda zewnątrzkomórkowa) oraz w płynie śródmiąższowym, czyli w chłonce. Mniejsza część anionów chlorkowych obecna jest we włóknach kolagenowych tkanki łącznej oraz wewnątrz komórek. Jony chlorkowe wchodzą w skład soku żołądkowego (kwas solny), który umożliwia między innymi trawienie pokarmów. Jony chlorkowe wydzielane są przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka.  

Stan prawidłowego stężenia chloru w organizmie nazywany jest chloremią. Ze względu na zbyt niskie lub zbyt wysokie stężenie opisywanego pierwiastka w ustroju wyróżnia się hipochloremię oraz hiperchloremię. 

Hipochloremia – niedobór chloru w organizmie 

Hipochloremią nazywa się stężenie chlorków w ustroju wynoszące poniżej 95 mmol/l (wartość ta może się nieznacznie różnić między laboratoriami). Stężenie chlorków często spada wraz z obniżeniem stężenia jonów sodowych. Poziomy obu tych jonów ściśle związane są z zawartością (w przypadku hipochloremii – utratą) wody w organizmie. Przyczynami hipochloremii mogą być silne wymioty i biegunki oraz schorzenia, takie jak: rozedma płucna, choroba Addisona czy choroby nerek. Często także występuje u osób stosujących leki moczopędne czy zobojętniające. Objawami zbyt niskiego stężenia chlorków w organizmie są:  

• bóle i drżenia mięśni,  
• zawroty głowy,  
• osłabienie, 
• problemy trawienne. 

Hiperchloremia – nadmiar chloru w organizmie 

Hiperchloremia to stężenie chlorków w ustroju przewyższające 105 mmol/l (wartość ta może się nieznacznie różnić między laboratoriami). Taki wynik może być powiązany z chorobami nerek lub zespołem Cushinga. Stan ten występuje także u osób odwodnionych, chorujących na cukrzycę oraz spożywających zbyt duże ilości soli. Objawy towarzyszące hiperchloremii dotyczą układu nerwowo-mięśniowego, ale mogą pojawić się również:  

• nudności,  
• wymioty,  
• zaburzenia oddychania,  
• przyspieszona akcja serca. 

W przypadku znacznej utraty wody w postaci wymiotów lub biegunek należy koniecznie uzupełnić straty elektrolitów za pomocą preparatów elektrolitowych do picia dostępnych w aptece. Jest to szczególnie ważne w przypadku małych dzieci, u których bardzo szybko dochodzi do groźnego dla ich życia odwodnienia.  

Głównym źródłem jonów chlorkowych w pożywieniu jest sól kuchenna składająca się z anionu chlorkowego oraz kationu sodowego (NaCl). 

Oznaczenie stężenia jonów chlorkowych w organizmie 

Oznaczenie stężenia jonów chlorkowych wchodzi w skład badania panelu elektrolitów (jonogram). Do badania krew pobiera się z żyły łokciowej. Na badanie najlepiej stawić się rano po 12 godzinach bez spożywania posiłków (na czczo). Stężenie jonów chlorkowych można także oznaczyć w moczu. Wynik należy skonsultować z lekarzem.

Przeczytaj również:
Odwodnienie u osób starszych – jakie elektrolity dla seniora wybrać?