Czy redukcja masy ciała u osób z otyłością ma wpływ na płodność?

Otyłość – najczęstsze powikłania

Otyłość może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób, takich jak: 

• nowotwory, 
• choroby sercowo-naczyniowe, 
• cukrzyca typu 2, 
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, 
• choroby kostno-stawowe, 
• przewlekłe schorzenia układu oddechowego, 
• niepłodność.

Otyłość a płodność kobiet

Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w organizmie powoduje uwalnianie licznych związków (m.in.: leptyny, wolnych kwasów tłuszczowych i cytokin prozapalnych), które mogą wpływać na funkcje jajników i endometrium (błony śluzowej jamy macicy), prowadząc do zmian w dojrzewaniu oocytów (komórek jajowych) i receptywności endometrium (czyli zdolności macicy do przyjęcia i zagnieżdżenia zarodka). 

Otyłość, poprzez rozwój insulinooporności tkanek obwodowych, przyczynia się do wystąpienia hiperandrogenizmu (nadmiar androgenów) lub hiperestrogenizmu (nadmiar estrogenów), które z kolei skutkują brakiem owulacji i zmniejszeniem receptywności endometrium, a zatem uczestniczą w powstawaniu niepłodności. 

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet na skutek zaburzenia cyklu miesiączkowego i pojawienia się cykli bezowulacyjnych. Otyłość, która dotyka blisko połowę kobiet z PCOS, pogłębia niepłodność poprzez negatywny wpływ na krwawienie menstruacyjne i owulację. 

Otyłość matki zwiększa ryzyko powikłań w czasie ciąży, porodu i połogu – zarówno u matki, jak i u noworodka. Otyłość matki w czasie ciąży wiąże się ze zwiększonym odsetkiem: 

• komplikacji w przebiegu ciąży (głównie w trzecim trymestrze) , 
• zwiększonym odsetkiem wad rozwojowych płodu, 
• zwiększonym ryzykiem wewnątrzmacicznego obumarcia płodu i zgonu noworodka w pierwszym roku życia.  

Dodatkowo noworodki matek z otyłością mają zwiększony odsetek powikłań w okresie okołoporodowym, takich jak:  

• urazy głowy,  
• dystocja barkowa (zahamowanie dalszego porodu płodu w wyniku niewłaściwego położenia bądź zbyt dużej wielkości barków),  
• uszkodzenie splotu ramiennego,  
• złamanie obojczyka,  
• zespół aspiracji smółki, 
• zaburzenia oddychania. 

Wyższa wartość wskaźnika BMI wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia komplikacji położniczych, takich jak: 

• cukrzyca ciążowa,  
• nadciśnienie tętnicze,  
• poród przedwczesny,  
• cesarskie cięcie, 
• zachorowalność i umieralność noworodków. 

Kobiety z nadwagą i otyłością mają o 19% niższy wskaźnik żywych urodzeń po zastosowaniu zapłodnienia pozaustrojowego metodą in vitro. 

Otyłość a płodność mężczyzn

Otyłość ma wpływ również na zdrowie reprodukcyjne mężczyzn, m.in.: 

• zmniejsza liczbę plemników w ejakulacie, 
• uszkadza materiał genetyczny (DNA) komórek zarodkowych, 
• zaburza potencję, 
• zwiększa aromatyzację testosteronu (przemianę w estradiol – żeński hormon płciowy), 
• obniża stężenie testosteronu w surowicy krwi, 
• zmniejsza poziom globuliny wiążącej hormony płciowe. 

Utrata nadmiernej masy ciała a płodność

Utrata masy ciała – korzyści dla płodności żeńskiej 

Redukcja masy ciała u kobiet z otyłością przynosi korzyści dla płodności, takie jak: 

• przywrócenie menstruacji,  
• regulacja cyklu miesiączkowego,  
• wznowienie owulacji, 
• polepszenie płodności umożliwiającej naturalne zajście w ciążę, 
• zwiększenie szans na spontaniczne zajście w ciążę, 
• zmniejszenie odsetka poronień, 
• poprawa wskaźnika żywych urodzeń. 

Utrata masy ciała – korzyści dla płodności męskiej 

Redukcja masy ciała u mężczyzn z otyłością przynosi korzyści dla płodności, takie jak: 

• zwiększenie koncentracji i ruchliwości plemników w ejakulacie, 
• wzrost zawartości plemników z integralną błoną komórkową, 
• zwiększenie odsetka plemników o prawidłowej budowie morfologicznej. 

Dlaczego warto dążyć do prawidłowej masy ciała, gdy planuje się ciążę? 

Warto mieć świadomość, że podwyższona wartość wskaźnika BMI wiąże się z szeregiem chorób współistniejących (m.in.: cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią i zespołem metabolicznym) oraz ma szkodliwy wpływ na zdolność reprodukcyjną – w szczególności u kobiet. 

Utrata masy ciała to jeden z najskuteczniejszych sposobów zwiększania prawdopodobieństwa naturalnego zajścia w ciążę u niepłodnych kobiet z nadwagą lub otyłością. 

Zmniejszenie nadmiernej masy ciała o 5-10% w połączeniu ze zmianą stylu życia może wiązać się z uregulowaniem cyklu miesiączkowego, pojawieniem się spontanicznych owulacji i poprawą szans na zajście w ciążę. 

Podsumowując, osoby z nadwagą i otyłością starające się o dziecko powinny mieć świadomość szkodliwego wpływu nadmiernego stopnia otłuszczenia ciała na płodność oraz korzyści wynikających z redukcji masy ciała – w tym wyraźnego zwiększenia szans spontanicznego zajścia w ciążę. Podstawą interwencji u osób z otyłością planujących potomstwo powinna być prawidłowo zbilansowana dieta o obniżonej kaloryczności w połączeniu z aktywnością fizyczną.

Przeczytaj również:
Niepłodność u mężczyzn a dieta. Jak wspomóc starania o dziecko?