Jak można obniżyć ciśnienie? Sposoby naturalne i z lekami

Jakie są przyczyny wysokiego i podwyższonego ciśnienia? 

W medycynie wyróżnia się dwa typy nadciśnienia – pierwotne i wtórne. Nadciśnienie pierwotne pojawia się bez jednoznacznej przyczyny, spowodowane jest różnymi czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Stanowi ponad 90% przypadków rozpoznawanego nadciśnienia. Związane jest z zaburzeniem regulacji licznych mechanizmów, wpływających na ciśnienie tętnicze krwi. Dochodzi w nim do deregulacji układu renina-angiotensyna-aldosteron (tzw. układ RAA). Substancje te powodują zatrzymywanie wody i sodu w organizmie i skurcz tętnic. Również nadmierna aktywność układu współczulnego odpowiada za rozwój nadciśnienia pierwotnego, pobudza on bowiem skurcz naczyń i aktywuje układ RAA. Nie bez znaczenia są substancje bezpośrednio produkowane przez komórki śródbłonka naczyń. Mowa tu przede wszystkim o tlenku azotu i endotelinie 1, 2 i 3. Pierwsza substancja powoduje lokalny rozkurcz naczyń, co działa obniżająco na ciśnienie krwi. Endoteliny z kolei najsilniej ze wszystkich znanych substancji działają kurcząco na tętnice. Ich przewaga nad tlenkiem azotu przyczynia się do wzrostu ciśnienia. Nie bez znaczenia są czynniki środowiskowe, zależne od człowieka – istotne jest tutaj np. nadmierne spożycie soli, która zatrzymuje wodę w organizmie, zwiększa objętość krwi i w nadmiarze działa szkodliwie na nerki. Do czynników środowiskowych można zaliczyć także otyłość i przewlekły stres psychiczny. 

Nadciśnienie wtórne jest wynikiem oddziaływania jakiegoś konkretnego czynnika. Po jego usunięciu możliwa jest normalizacja ciśnienia. Do najczęstszych przyczyn tego typu nadciśnienia należą choroby nerek – zapalenie kłębuszków nerkowych, zwężenie tętnicy nerkowej czy guzy. Kolejną dużą grupę stanowią choroby endokrynologiczne, czyli wynikające z zaburzeń wydzielania hormonów. Wymienić tutaj można guzy i obustronny przerost kory nadnerczy, zespół Cushinga, guz chromochłonny nadnerczy, nadczynność i niedoczynność tarczycy czy akromegalię (nadmiar hormonu wzrostu). Do nadciśnienia wtórnego prowadzić może ciąża i związany z nią stan przedrzucawkowy lub rzucawka. Częstą przyczyną jest zespół obturacyjnego bezdechu sennego. Są to także różne rodzaje leków, substancje toksyczne, takie jak narkotyki, alkohol i nikotyna [1].  

Jak obniżyć ciśnienie za pomocą leków? 

W nadciśnieniu pierwotnym, czyli bez wykrytej konkretnej przyczyny, regularne przyjmowanie leków stanowi podstawę terapii. W leczeniu nadciśnienia obecnie dostępnych jest wiele preparatów i mają one różne mechanizmy działania. Przy wyborze konkretnego z nich, lekarz kieruje się różnymi kryteriami, m.in. wiekiem pacjenta i chorobami współistniejącymi. Leki z różnych grup są zalecane w określonych sytuacjach klinicznych. Mogą wywoływać różne działania niepożądane i być przeciwwskazane w niektórych stanach, np. przy niewydolności nerek.  

W terapii nadciśnienia stosowane jest 5 podstawowych grup leków: 

• Diuretyki tiazydowe – leki zwiększające produkcję moczu, takie jak hydrochlorotiazyd czy indapamid. Działają one przez hamowanie wychwytu elektrolitów w nerkach, co zwiększa ilość wytwarzanego moczu. Wskazane jest ich stosowanie zwłaszcza u starszych osób (powyżej 80. roku życia). Diuretyków tiazydowych nie powinny przyjmować osoby z rozpoznaną dną moczanową, w ciąży, z małym stężeniem sodu we krwi.  
• Beta-blokery – należą do nich takie preparaty jak propranolol, metoprolol, nebiwolol. Działają poprzez hamowanie aktywności układu współczulnego, co prowadzi do rozkurczu tętnic i spowolnienia akcji serca. Ich stosowanie wskazane jest w leczeniu nadciśnienia u chorych z niewydolnością i chorobą niedokrwienną serca oraz w zaburzeniach rytmu serca. Należy stosować je ostrożnie u młodych mężczyzn (zwiększają ryzyko impotencji, oprócz nebiwololu), w astmie i w blokach przewodzenia w sercu.  
• Blokery kanałów wapniowych, takie jak amlodypina, nifedypina czy lerkanidypina. Działają one przez hamowanie skurczu naczyń, zależnego od jonów wapnia. Ich stosowanie jest szczególnie zalecane wśród starszych osób z nasiloną miażdżycą kończyn dolnych. Można je podawać także osobom chorym na astmę czy przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Nie są zalecane pacjentom z niewydolnością serca i zaburzeniami rytmu serca.  
• Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI) oraz blokery receptora angiotensynowego (ARB) – wykazują działanie obniżające ciśnienie poprzez hamowanie działaniu układu RAA. Te pierwsze blokują powstawanie angiotensyny, kluczowej substancji w regulacji wartości ciśnienia krwi. ARB z kolei hamują jej działanie przez blokowanie dedykowanego receptora. Są to działające wszechstronnie leki stosowane u większości pacjentów. Zalecane są zwłaszcza osobom z rozpoznaną cukrzycą, niewydolnością serca, w stanie po zawale serca czy w przewlekłej chorobie nerek. Nie należy ich przyjmować w ciąży oraz przy wysokim stężeniu potasu we krwi.  

Istnieją także inne grupy leków na nadciśnienie. Stosowane są jedynie w określonych sytuacjach klinicznych, takich jak np. nadciśnienie w ciąży. Użycie ich jest wskazane także przy opornym na leczenie podwyższonym ciśnieniu [1,2].  

Co obniża ciśnienie? Naturalne sposoby  

W leczeniu nadciśnienia podstawę terapii stanowią leki przepisywane przez lekarza. Naturalne preparaty na bazie ziół nie mogą ich zastąpić, jednak można je stosować pomocniczo jako dodatek do terapii. Przed ich zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem. Nie wolno przyjmować ich na własną rękę, gdyż mogą działać na organizm w nieprzewidywalny sposób.  

Działanie obniżające ciśnienie krwi wykazują m.in. głóg i kurkuma. Głóg wykazuje działanie rozkurczające, uspokajające i wspomagające pracę serca. Ma także działanie moczopędne. Kurkuma, oprócz obniżania ciśnienia, redukuje ryzyko miażdżycy. Preparaty ziołowe wspomagające leczenie nadciśnienia to np. korzeń mniszka, owoce dzikiej róży, ziele serdecznika czy liście mięty. Wszystkie one wykazują korzystne działanie na funkcjonowanie serca i układu naczyniowego oraz mają działanie uspokajające [3].  

Jak jeszcze można zbić wysokie lub podwyższone ciśnienie? 

Oprócz stosowania powyższych leków i ziół, w leczeniu nadciśnienia ważna są także działania prozdrowotne. U części pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem takie interwencje są wystarczające, by obniżyć ciśnienie i nie muszą oni przyjmować leków. Dotyczy to głównie osób młodszych, z niewielkim nasileniem nadciśnienia.  

Do korzystnych zmian w stylu życia, obniżających ciśnienie należy wykonywanie regularnej aktywności fizycznej. Wskazane jest 30-60 min wysiłku fizycznego 5 razy w tygodniu, a nawet codziennie. Może to być różna aktywność, w zależności od preferencji danej osoby. Najbardziej polecane są spacery, nordic walking, jazda na rowerze czy pływanie. Mogą je wykonywać osoby z nadwagą, chorobami serca i z problemami ze stawami. Ruch pomaga zrzucić zbędne kilogramy oraz poprawia funkcjonowanie serca i naczyń.  

Kolejnym ważnym aspektem jest stosowanie zdrowej diety. Należy unikać przetworzonej żywności, nadmiaru czerwonego mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Odżywianie powinno być bogate w warzywa i owoce, rośliny strączkowe, ryby i zboża. Wskazana jest redukcja ilości przyjmowanej soli. Wszystko to prowadzi do redukcji masy ciała i zmniejsza ryzyko miażdżycy, która również przyczynia się do nadciśnienia.  

Występowanie otyłości to kolejny duży czynnik ryzyka wysokiego ciśnienia krwi. Odchudzanie jest więc niezbędne i niekiedy może doprowadzić do normalizacji ciśnienia.  

W regulacji ciśnienia istotne jest także wyeliminowanie alkoholu i papierosów. Te używki posiadają udowodnione działanie podnoszące ciśnienie krwi. Ich wyeliminowanie jest niezbędne w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia [1,2,4].  

Wysokie ciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób, która może prowadzić do wielu powikłań. Jego przyczyny w większości przypadków nie są w pełni poznane i wynikają z wielu mechanizmów. Podstawę terapii stanowią odpowiednio dobrane leki, w zależności od sytuacji klinicznej pacjenta. W obniżaniu ciśnienia pomocne są preparaty ziołowe i prowadzenie zdrowego stylu życia.  

Przeczytaj również:
Co powoduje nadciśnienie tętnicze? Najczęstsze przyczyny