Porady dietetyczne przy występowaniu negatywnych skutków leczenia nowotworu

U pacjentów stosujących leczenie przeciwnowotworowe bardzo często występują skutki uboczne obniżające ich komfort życia. Wśród nich wymienia się utratę masy ciała, pogorszenie stanu ogólnej sprawności, czy zaburzenia wchłaniania w obrębie przewodu pokarmowego. Jednymi z pierwszych objawów leczenia onkologicznego są zaburzenia smaku i powonienia.

W kolejnych etapach jadłowstrętu obserwuje się nagłe zmniejszenie ilości przyjmowanego pokarmu, biegunki, zaparcia oraz uczucie mdłości i szybkiego nasycenia. Osobom z nowotworami często towarzyszy przewlekłe zmęczenie, suchość błon śluzowych i dolegliwości bólowe utrudniające przyjmowanie pokarmu w zalecanych ilościach. Interwencja dietetyczna zawsze ma na celu zapewnienie prawidłowej podaży składników odżywczych. Niestety często przy objawach związanych z leczeniem nowotworu, podaż ta może być utrudniona.  

W celu utrzymania masy ciała na prawidłowym poziomie zaleca się stosowanie zbilansowanej pod względem składników odżywczych diety łatwostrawnej, o zwiększonej podaży białka, bazującej na niskoprzetworzonych odżywczych produktach.  

Rekomendowaną obróbką termiczną jest gotowanie. Przyprawianie potraw należy zawsze dopasować do aktualnych preferencji chorego, które często mogą ulegać zmianom w poszczególnych okresach choroby. Często dobrze sprawdzają się dania w formie półpłynnej lub przetartej (np. zupy krem, koktajle mleczne, musy, przeciery z owoców i warzyw). 

Skuteczne w uzupełnieniu terapii dietetycznej są doustne płynne diety przemysłowe (ONS), czyli wsparcie żywieniowe w postaci płynnych, odżywczych preparatów. Preparaty te są niewielkie objętościowo, a jednocześnie stanowią skoncentrowane źródło energii i składników pokarmowych. Ich składy są dobrze przebadane oraz wolne od składników szkodliwych dla pacjenta, więc stanowią bezpieczne uzupełnienie diety.  

Sposoby na nudności i wymioty  

Aby zniwelować negatywne działanie chemioterapii, jakimi są nudności i wymioty, należy rozpocząć właściwe nawodnienie już na 2-3 dni przed rozpoczęciem leczenia. Jeżeli pojawią się mdłości, można stosować płyny z dodatkiem imbiru, kostek lodu. Należy zadbać o to, by posiłki były małe, częste i zimne. Świetnie sprawdzą się delikatne potrawy, takie jak koktajle mleczno-owocowe, zupy, musy, galaretki, naleśniki, jajecznica oraz dodatkowo preparaty ONS. Należy w tym czasie wyeliminować produkty ciężkostrawne, smażone, o dużej zawartości błonnika. Warto zadbać o to, aby posiłki nie miały intensywnego zapachu, ale były atrakcyjnie podane, zachęcające do konsumpcji. Można również porządnie przewietrzyć pomieszczenie, w którym nastąpi spożycie pokarmu, aby pozbyć się intensywnych zapachów mogących nasilać mdłości.  

Sposoby na zmniejszony apetyt oraz zaburzenia węchu i smaku 

Przy tych objawach również pomocne mogą być preparaty ONS. Niewielka objętość, różne smaki i wysoka wartość odżywcza tych preparatów mogą być sposobem na odżywienie pacjentów ze znacznie zmniejszonym apetytem, zaburzeniami smaku czy węchu. Preparat taki musi zostać indywidualnie dobrany do chorego. Przy takich objawach pomocne może być także marynowanie produktów mięsnych w musie jabłkowym przed obróbką termiczną oraz zwiększenie ilości łatwostrawnych tłuszczów w diecie. 

Sposoby na zaparcia  

Przy zaparciach dobrze sprawdzi się włączenie diety z wyższą zawartością błonnika pokarmowego i odpowiednie nawodnienie. Wśród produktów bogatych w błonnik wyróżniamy pieczywo pełnoziarniste, grube kasze, ciemne makarony, a także naturalne płatki zbożowe oraz owoce i warzywa ze skórką. Pomocne mogą być również naturalne sorbitole ze śliwek, gruszek, cukru brzozowego, a także naturalne kiszonki. 

Sposoby na biegunki 

Przy występowaniu przewlekłej biegunki czasami stosowana jest dieta BRAT bazująca na mało dojrzałych bananach, białym ryżu, pieczonych jabłkach oraz tostach pszennych. Czasami korzyść przynosi stosowanie diety o niskiej zawartości FODMAP eliminującej fermentujące w jelitach krótkołańcuchowe sacharydy. Restrykcyjne diety powinny być jednak wprowadzane wyłącznie pod kontrolą odpowiednio wykwalifikowanego dietetyka. W niektórych przypadkach sprawdzi się eliminacja laktozy (mleko i produkty mleczne), alkoholu, kofeiny, niektórych soków owocowych, czy żywności o wysokiej zawartości błonnika i tłuszczu. Pomocne może być też stosowanie probiotyków, naparu z czarnych jagód oraz naturalnego kakao na wodzie działającego zapierająco. Należy również stosować doustne roztwory elektrolitów, aby uzupełnić utracone płyny. 

Odpowiednie odżywienie chorego ma kluczowe znaczenie w zwiększeniu efektywności leczenia onkologicznego. Ważne jest, aby rodzina pacjenta również znała podstawowe zalecenia dietetyczne, dzięki czemu będzie mogła wspierać chorego także w warunkach domowych.

Przeczytaj również:
Jak uzupełnić dietę pacjentów onkologicznych?