Powiększenie śledziony – przyczyny, diagnostyka, leczenie 

Śledziona i jej funkcje 

Śledziona to narząd znajdujący się w jamie brzusznej, umiejscowiony w lewym podżebrzu. Możliwe (i całkowicie prawidłowe) jest występowanie śledzion dodatkowych, o niewielkich rozmiarach, umiejscowionych najczęściej w okolicy wnęki śledziony, choć czasem również w innych lokalizacjach, np. okolice ogona trzustki.  

W warunkach fizjologicznych śledziona pełni liczne funkcje, do których należą: 

• eliminowanie „starych” krwinek z krwiobiegu; 
• udział w odpowiedzi immunologicznej na patogeny chorobotwórcze; 
• magazynowanie krwi. 

Mimo pełnienia istotnych funkcji śledziona nie jest niezbędna do życia. Ze względu na swą budowę stosunkowo łatwo może ona ulec pęknięciu w przebiegu wypadków komunikacyjnych. W takich przypadkach konieczne jest jej usunięcie (splenektomia). Zabieg ten bywa również wykonywany z innych wskazań – chorób, które zostaną opisane w dalszej części artykułu.  

Organizm pozbawiony śledziony może prawidłowo funkcjonować, konieczne jest jednak bierne uodpornienie (szczepienie) przeciwko bakteriom otoczkowym, w których zwalczaniu śledziona pełni istotną funkcję, a jej brak zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu schorzeń przez nie wywoływanych. 

Kiedy można mówić o powiększeniu śledziony? 

W prawidłowych warunkach śledziona nie jest wyczuwalna poniżej lewego łuku żebrowego. Jej palpacyjne wybadanie staje się możliwe, gdy zwiększy ona swoją objętość około półtorakrotnie. 

Powiększenie śledziony nazywamy splenomegalią. Jej stopień określa się za pomocą pomiaru odległości wyczuwalnego brzegu narządu od łuku żebrowego lewego. Wartość podaje się w centymetrach. 

Przyczyny powiększenia śledziony 

Do przyczyn powiększenia śledziony należą: 

• nowotwory układu chłonnego i krwiotwórczego (najczęściej białaczki i chłoniaki); 
• niedokrwistości hemolityczne; 
• choroby autoimmunologiczne; 
• immunologiczne reakcje polekowe; 
• infekcje bakteryjne, wirusowe i pierwotniakowe (m.in. gruźlica, mononukleoza zakaźna, malaria); 
• choroby przebiegające z nieprawidłowym spichrzaniem (odkładaniem) substancji w narządach zwane chorobami spichrzeniowymi; 
• nadmierne wypełnienie śledziony krwią w przebiegu nadciśnienia wrotnego wynikającego np. z marskości wątroby, zakrzepicy żył wątrobowych czy ucisku na żyłę wrotną; 
• rzadziej patologie śledziony, takie jak nowotwory łagodne i złośliwe, pierwotne, a także przerzutowe, torbiele, a nawet ropnie narządu. 

Zjawiskiem, które może, lecz nie musi towarzyszyć powiększeniu śledziony, jest hipersplenizm. Charakteryzuje się on nadmierną aktywnością krwinkogubną narządu. Wzmożonemu niszczeniu ulegają krwinki czerwone, białe oraz płytki krwi lub tylko jedna lub dwie z wymienionych linii komórkowych. Objawem patologii są skutki niedoboru niszczonego rodzaju krwinek, np. w wyniku niedoboru erytrocytów wystąpi niedokrwistość, a w przebiegu małopłytkowości mogą pojawić się plamica i patologiczne krwawienia. Występowanie hipersplenizmu nie jest zależne od stopnia powiększenia śledziony, a koreluje z jego przyczyną. 

Powiększenie śledziony – diagnostyka i leczenie

W diagnostyce splenomegalii stosuje się badania obrazowe – ultrasonografię jamy brzusznej i tomografię komputerową, które pozwalają ocenić nie tylko wielkość, ale także kształt i strukturę narządu. Pozwala to na wysnucie wstępnych podejrzeń co do przyczyny jego powiększenia.  W przypadku hipersplenizmu zastosowanie znajduje ocena morfologii krwi obwodowej, w której uwidaczniają się niedobory w poszczególnych liniach krwinek. Ponadto można wykonać biopsję szpiku kostnego. W jej wyniku jest widoczna zwiększona produkcja krwinek, która stanowi odpowiedź na ich wzmożone niszczenie. Badaniem dającym pewność co do rozpoznania hipersplenizmu jest scyntygrafia z użyciem izotopu radioaktywnego, która pozwala uwidocznić zwiększoną aktywność makrofagów (komórek żernych) śledziony. 

Leczenie jest uzależnione od stwierdzonej przyczyny splenomegalii. 

Przeczytaj również:
Jak poprawić odporność organizmu?