Prostata a seksualność – jaki wpływ ma rozrost prostaty na seks?

Prostata a seksualność i erekcja 

Prostata nie jest niezbędna do życia, ale odgrywa ważną rolę zarówno w funkcjonowaniu układu moczowego, jak i płciowego. Jest to narząd zlokalizowany tuż pod pęcherzem moczowym. Można go wyczuć przez odbytnicę. Gruczoł krokowy jest miękki i gładki, zwykle rozmiaru orzecha włoskiego. Składa się z tkanki gruczołowej i włóknisto-mięśniowej. Przez jej środek przechodzi cewka moczowa, z którą łączą się przewody wytryskowe [4,7,8]. 

Z tego powodu choroby prostaty objawiają się najczęściej zaburzeniami w oddawaniu moczu. 

Główną funkcją prostaty jest produkcja płynu stanowiącego około 20-30% objętości nasienia. Pozostała część pochodzi z pęcherzyków nasiennych (50-65%) i jąder (5%). Płyn produkowany przez gruczoł krokowy zawiera składniki, które pomagają przeżyć plemnikom, takie jak kwas cytrynowy, enzymy, substancje białkowe.  

Istotnym enzymem jest PSA (prostate-specific antigen), który powoduje upłynnienie nasienia po ejakulacji. Jego stężenie we krwi jest sprawdzane w celu oceny leczenia chorób prostaty.

Podczas ejakulacji komórki mięśniowe prostaty kurczą się, pomagając w wydaleniu wyprodukowanego płynu do cewki moczowej, gdzie miesza się on z innymi składnikami nasienia i opuszcza organizm przez ujście zewnętrzne cewki moczowej w prąciu [4,7,8]. 

Łagodny rozrost prostaty a aktywność seksualna

Mimo że zaburzenia funkcji seksualnych i powiększenie prostaty to odrębne problemy, występowanie zarówno łagodnego rozrostu prostaty, objawów ze strony układu moczowego, jak i dysfunkcji seksualnych rośnie wraz z wiekiem, co sugeruje występowanie między nimi związku.   

Zaburzenia erekcji mogą być spowodowane wieloma czynnikami, takimi jak choroby serca, cukrzyca, zaburzenia hormonalne czy aspekty psychologiczne. Łagodny rozrost prostaty może pogłębiać zaburzenia erekcji [1,3,5,6]. 

Wszystkie metody leczenia łagodnego rozrostu prostaty mogą potencjalnie wpłynąć na funkcje seksualne, ale typ i częstość tych dysfunkcji zależy od rodzaju leczenia.  

α-blokery (doksazosyna, terazosyna) używane w leczeniu BPH zmniejszają napięcie komórek mięśniowych i mogą powodować osłabienie ejakulacji. Inhibitory 5-α-reduktazy (np. finasteryd) mogą zmniejszać libido i być przyczyną zaburzeń erekcji. U mężczyzn zażywających te leki może również występować mniejsza ilość plemników w nasieniu, ich obniżona ruchliwość i mniejsza objętość nasienia [1,6]. 

Z drugiej strony leczenie zaburzeń erekcji może pomóc w łagodzeniu objawów łagodnego rozrostu prostaty. Nie ma leków na zaburzenia erekcji, które są zarejestrowane do leczenia łagodnego rozrostu prostaty, ale pojawia się coraz więcej badań wskazujących na łagodzenie objawów BPH u mężczyzn stosujących leki na zaburzenia erekcji. Zalicza się do nich sildenafil, tadalafil i wardenafil.  

Ich stosowanie powinno się odbywać pod kontrolą lekarza, ponieważ skutki uboczne ich przyjmowania mogą być niebezpieczne, szczególnie dla osób z udarem, niestabilną dławicą piersiową, zawałem i niekontrolowanym nadciśnieniem w wywiadzie [1,5,6].

Seks po operacji prostaty

Kiedy leczenie farmakologiczne nie pomaga w złagodzeniu objawów, lekarz może zasugerować leczenie zabiegowe. Polega ono na wycięciu części lub całego narządu.  

Najczęściej wykonywaną procedurą jest TURP (transurethral resection of the prostate), gdzie tylko część tkanek prostaty jest usuwana. TURP, czyli przezcewkowa resekcja prostaty, wiąże się z największym ryzykiem zaburzeń erekcji i problemów z ejakulacją. 50-75% mężczyzn po tym zabiegu doświadcza ejakulacji wstecznej, czyli sytuacji, w której podczas orgazmu ejakulat cofa się do pęcherza moczowego, zamiast przemieszczać się do prącia. Nie stanowi to zagrożenia zdrowia, ale negatywnie wpływa na płodność. Po tym zabiegu zaburzenia erekcji występują u 5-10% mężczyzn [5,6]. 

Radykalna prostektomia, czyli całkowite wycięcie prostaty jest najczęściej wykonywana z powodu raka prostaty. Jej celem jest usunięcie wszystkich tkanek zmienionych nowotworowo. Usuwane są też pecherzyki nasienne. Z racji tego, że erekcja jest kontrolowana przez nerwy po obu stronach prostaty, jeśli zostaną one usunięte podczas zabiegu, nie bedą występować erekcje. Będą jednak możliwe przy pomocy farmakoterapii. Jeśli nerwy zostaną zachowane, normalne erekcje powracają po pewnym czasie od zabiegu. Okres ten zależy od wieku i zdolności do erekcji przed zabiegiem. Powrót funkcji seksualnych może zająć nawet dwa lata od momentu wykonania zabiegu i może nie być całkowity. 

Po radykalnej prostektomii odczuwanie orgazmu powinno być nadal przyjemne, ale nie występuje ejakulacja. Wynika to z usunięcia gruczołów, które produkują większość objętości nasienia (prostaty i pęcherzyków nasiennych) oraz przecięcia nasieniowodów. 

Skutkuje to utratą płodności, ponieważ mimo że jądra nadal produkują plemniki, nie mają już drogi, dzięki której mogłyby opuścić organizm jako część ejakulatu.  

Bezpłodność zwykle nie stanowi dużego problemu, ponieważ nowotwór prostaty występuje najczęściej u starszych mężczyzn. Istnieje jednak możliwość oddania spermy do banku przed operacją w celu zachowania sposobności posiadania potomstwa. W nielicznych przypadkach w związku z wycięciem części cewki moczowej razem z prostatą może zmniejszyć się długość prącia [8,9]. 

Prostata a seksualność – kiedy należy udać się do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się w przypadku wszystkich zaburzeń funkcjonowania układu moczowo-płciowego, niezależnie od tego, czy są to zaburzenia funkcji seksualnych, czy oddawania moczu.  

Mogą one świadczyć nie tylko o chorobach prostaty, ale również być oznaką wielu innych chorób. Należy pamiętać, że dolegliwości ze strony układu moczowego wpływają na funkcje seksualne. Dodatkowo The American Cancer Society rekomenduje regularne badania prostaty u mężczyzn z ryzykiem rozwinięcia raka prostaty. W Polsce w ramach akcji Profilaktyka 40 plus u mężczyzn w wieku powyżej 40. roku życia przeprowadzany jest pakiet bezpłatnych badań, a jednym z nim jest oznaczenie stężenia PSA [5].

Przeczytaj również:
Prostata – jak zadbać o jej zdrowie?