Pszenica – gatunki i zastosowanie
Pszenica jest jedną z podstawowych roślin uprawnych w strefach klimatu umiarkowanego, a zapotrzebowanie na nią stale rośnie. Jest to trzecia najbardziej rozpowszechniona roślina uprawna na świecie – ustępuje miejsca jedynie kukurydzy i ryżowi.
Pszenica – zastosowanie
Właściwości glutenu (czyli frakcji białek obecnych w ziarnie pszenicy) pozwalają na skuteczne przetwarzanie pszenicy na chleb, bułki czy makarony. Ciasto powstałe z mąki pszennej oraz innych zbóż naturalnie zawierających gluten (żyto, jęczmień) jest puszyste, elastyczne i odporne na wysychanie. Produkty spożywcze na bazie pszenicy stanowią powszechny element zachodniej diety, ponieważ są tanie, smaczne, ogólnodostępne i łatwe w produkcji.
Pszenica – gatunki
Wyróżnia się kilka gatunków pszenicy, są to:
- pszenica zwyczajna,
- pszenica twarda,
- pszenica orkisz,
- pszenica samopsza,
- pszenica płaskurka.
Pszenica durum
Pszenica durum (inaczej pszenica twarda) wywodzi się z dziko rosnącego gatunku pszenicy płaskurki. Całkowita ogólnoświatowa produkcja pszenicy twardej wynosi około 40 mln ton rocznie. Pszenica durum jest powszechnie wykorzystywana do produkcji makaronów, dlatego często określa się ją jako „makaron pszenny”. Odpowiednia jakość makaronów wynika z zastosowania do ich produkcji semoliny, czyli mąki lub kaszy otrzymywanej z pszenicy durum.
Produkty pszenne – czy są wartościowe?
Pszenica, a w głównej mierze produkty z pełnoziarnistej mąki durum, dostarczają wielu cennych składników odżywczych, takich jak:
- białko;
- węglowodany złożone;
- witaminy (głównie z grupy B);
- składniki mineralne (potas, fosfor, wapń, magnez, żelazo, cynk, miedź, mangan, selen);
- błonnik pokarmowy;
- związki fitochemiczne (związki fenolowe, sterole roślinne, karotenoidy, tokoferole, tokotrienole).
Produkty pszenne – korzyści zdrowotne
Pszenica jest szczególnie ważnym źródłem błonnika pokarmowego dla wielu populacji – chleb stanowi nawet 31% dziennego udziału energii wśród mieszkańców niektórych krajów (np. Wielkiej Brytanii). Ponadto produkty zbożowe, w tym pszenne, znacząco przyczyniają się do realizacji normy dziennego spożycia węglowodanów, białka, witamin z grupy B i żelaza. Optymalna dobowa podaż błonnika pokarmowego, w tym pochodzącego z gruboziarnistych produktów zbożowych, jest powiązana ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób, takich jak:
- rak jelita grubego,
- nowotwór trzustki,
- rak żołądka,
- schorzenia układu sercowo-naczyniowego,
- nadwaga i otyłość,
- cukrzyca typu 2.
Błonnik pokarmowy znajdujący się w pełnoziarnistych produktach zbożowych sprzyja zwiększeniu różnorodności i liczebności mikroorganizmów tworzących mikrobiotę jelitową. Szczególnie korzystne działanie prebiotyczne, czyli stymulujące rozwój szczepów bakterii probiotycznych w jelicie grubym, posiadają otręby pszenne i produkty z pełnoziarnistej mąki durum.
Pszenica – przeciwwskazania
Produktów pszennych powinny unikać osoby z:
- celiakią,
- nieceliakalną nadwrażliwością na gluten,
- alergią na pszenicę,
- zespołem jelita drażliwego,
- zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Podsumowując, regularna konsumpcja pełnoziarnistych produktów zbożowych (w tym pszenicy) jest odwrotnie proporcjonalna do ryzyka wystąpienia poważnych chorób przewlekłych, takich jak: otyłość, cukrzyca typu 2, nowotwory przewodu pokarmowego czy choroby układu krążenia.
Przeczytaj również:
Błonnik pokarmowy – w jakich produktach go znajdziemy?
Źródła:
- Shewry P. R., Hey S. J., The contribution of wheat to human diet and health. Food Energy Secur. 2015 Oct; 4(3): 178-202.
- Shewry P. R., Hey S. J., Do we need to worry about eating wheat? Nutr Bull. 2016 Mar; 41(1): 6-13.
- Zhu Y., Sang S., Phytochemicals in whole grain wheat and their health-promoting effects. Mol Nutr Food Res. 2017 Jul;61(7).
- Aune A., Keum N., Giovannucci E. i wsp., Whole grain consumption and risk of cardiovascular disease, cancer, and all cause and cause specific mortality: systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. BMJ. 2016 Jun 14;353:i2716.
- McRae M. P., Health Benefits of Dietary Whole Grains: An Umbrella Review of Meta-analyses. J Chiropr Med. 2017 Mar; 16(1): 10-18.
- Jefferson A., Adolphus K., The Effects of Intact Cereal Grain Fibers, Including Wheat Bran on the Gut Microbiota Composition of Healthy Adults: A Systematic Review. Front Nutr. 2019; 6: 33.
- Rożnowski J., Kłosowska J., Polzer P., Żywieniowe i prozdrowotne znaczenie pszenicy orkisz (Triticum spelta L.). Post Fitoter 2015; (16)1: 45-49.
