Teplizumab. Pierwszy lek na przyczyny cukrzycy typu 1
Do tej pory leczenie cukrzycy typu 1 opierało się głównie na podawaniu insuliny, której organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć. Przełomem w terapii tej choroby może okazać się odkrycie leku o nazwie teplizumab, który działa na jej przyczynę. Więcej dowiesz się z poniższego artykułu.
Co musisz wiedzieć o cukrzycy?
Aby lepiej zrozumieć działanie teplizumabu, najpierw musimy bliżej poznać mechanizm powstawania cukrzycy typu 1. Jest to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że organizm błędnie rozpoznaje własne komórki jako obce i zaczyna je zwalczać. Niestety nie mamy wpływu na wystąpienie tej choroby.
W cukrzycy typu 1 dochodzi do niszczenia komórek β wysp trzustkowych Langerhansa odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny i stopniowe zmniejszanie wydzielania tego ważnego hormonu do krwi.
Wyróżniamy trzy fazy powstawania cukrzycy typu 1:
| Faza | Charakterystyczne cechy |
| Faza 1 | Dochodzi w niej do autoimmunizacji. Oznacza to, że odpowiedź układu odpornościowego chorego jest nieprawidłowa. Wskutek tego powstają niewłaściwe limfocyty T i przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom wysp trzustkowych. Jeśli zbadamy poziom cukru w tej fazie, będzie on na prawidłowym poziomie. Cukrzycę możemy wykryć, sprawdzając poziom określonych przeciwciał. |
| Faza 2 | Dochodzi w niej do niszczenia komórek wysp trzustkowych i stopniowego zmniejszania ilości wydzielanej insuliny. Poziom cukru we krwi w tym etapie może być podwyższony lub obniżony. Stan ten nazywamy dysglikemią. W pierwszej i drugiej fazie nie podajemy insuliny. |
| Faza 3 | W tej fazie ma miejsce rozwój pełnoobjawowej cukrzycy typu 1. Ilość wydzielanej insuliny jest niewystarczająca. W związku z tym poziom cukru we krwi jest wysoki i towarzyszą mu inne typowe objawy choroby: kwasica, wzmożone pragnienie, wielomocz, chudnięcie. Chory w tym etapie musi dostarczać insulinę we wstrzyknięciach. |
Cukrzyca typu 1 może pojawić się u każdego z nas, ale najczęściej dotyczy dzieci i młodych dorosłych.
Pierwsze dwa etapy rozwoju choroby są niezauważalne dla chorego. Do tej pory u niewielu pacjentów w pierwszej i drugiej fazie lekarze stawiali diagnozę.
Dopiero po wystąpieniu pełnoobjawowej cukrzycy lekarze wdrażali leczenie preparatami insuliny we wstrzyknięciach.
Obecność w badaniu dwóch lub więcej przeciwciał przeciwko komórkom wysp trzustkowych definiuje nam postać przedkliniczną cukrzycy typu 1 (jeszcze przed pojawieniem się zauważalnych objawów). Aby wykryć cukrzycę we wczesnym stadium, chory musi wykonać badania przesiewowe na obecność przeciwciał.
Obecnie znamy 5 przeciwciał powodujących rozwój cukrzycy typu 1:
- przeciwciała wyspowe przeciwko antygenom komórek β wysp trzustkowych (ICA),
- przeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD),
- przeciwciała przeciwko insulinie (IAA),
- przeciwciała przeciw fosfatazom tyrozyny (IA-2, IA2beta),
- przeciwciała przeciwcynkowe (Zn8).
Pacjent powinien wykonać badania, zwłaszcza jeśli w jego rodzinie występowała cukrzyca typu 1.
Mechanizm działania teplizumabu
Pojawienie się teplizumabu zmieniło podejście do diagnozowania i leczenia cukrzycy typu 1.
Według definicji teplizumab to humanizowane przeciwciało monoklonalne anty CD-3 niewiążące receptora Fc. Jest to lek biologiczny.
Jego działanie polega na łączeniu się z limfocytami T (komórkami układu odpornościowego), które w cukrzycy typu 1 niszczą komórki trzustki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny. Dzięki temu teplizumab spowalnia niszczenie tych komórek u pacjentów we wczesnym stadium cukrzycy typu 1. Gdy ilość komórek wytwarzających insulinę jest jeszcze na tyle wysoka, aby zapewnić odpowiedni poziom hormonu, chory nie musi jej dostarczać z zewnątrz.
Dodatkowo teplizumab zwiększa produkcję komórek układu odpornościowego potrzebnych do łagodzenia odpowiedzi immunologicznej i zmniejsza produkcję cytokin (białek odpowiedzialnych za odpowiedź immunologiczną).
Badania nad teplizumabem
Naukowcy z USA, Kanady, Niemiec i Australii przeprowadzili badania nad skutecznością teplizumabu w zapobieganiu rozwoju cukrzycy typu 1 u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka. Były to osoby, które wśród członków swoich rodzin miały rozpoznane przypadki cukrzycy typu 1 lub sami byli w 2 fazie choroby.
Pacjentów podzielono na dwie grupy:
- pierwsza otrzymywała lek,
- druga przyjmowała placebo.
Po zakończeniu podawania leku naukowcy badali u pacjentów poziom glikemii w odstępach półrocznych.
Okazało się, że w grupie przyjmującej lek czas pojawienia się choroby był średnio o 2 lata dłuższy.
Naukowcy przeprowadzili również badanie określające poziom peptydu C (wskaźnika produkcji insuliny w organizmie). U pacjentów przyjmujących teplizumab poziom peptydu-C utrzymywał się na wyższym poziomie niż w przypadku grupy przyjmującej placebo.
Na podstawie dostępnych badań możemy stwierdzić, że teplizumab jest skuteczny w opóźnieniu pojawienia się pełnoobjawowej cukrzycy u osób z grupy wysokiego ryzyka.
Obecnie trwają badania 3 fazy nad teplizumabem. Badacze sprawdzają, czy lek spowalnia utratę komórek β i ich funkcję u dzieci i młodzieży w wieku 8-17 lat, u których wykryto cukrzycę typu 1 w ciągu ostatnich 6 tygodni. Teplizumab będzie podawany w dwóch kursach w odstępach 6 miesięcy.
Czy teplizumab jest dostępny w Polsce?
Amerykańska Agencja Leków (FDA) w listopadzie 2022 roku zarejestrowała teplizumab do stosowania w Stanach Zjednoczonych. Lek kryje się pod nazwą Tzield. Nie jest on dostępny w Polsce.
Teplizumab – wskazania rejestracyjne
Teplizumab jest zarejestrowany jako lek, który opóźnia wystąpienie cukrzycy typu 1 w stadium 3. Może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 8. roku życia z cukrzycą typu 1 w stadium 2. Jest to pierwszy lek zarejestrowany w takich wskazaniach.
Jak stosować teplizumab?
Teplizumab stosujemy raz dziennie we wlewie dożylnym. Kuracja trwa 14 dni.
Teplizumab – skutki uboczne
Jak dotąd u chorych stosujących teplizumab pojawiły się nieliczne skutki uboczne.
Zaliczamy do nich:
- przemijający spadek ilości limfocytów, który ustępował po zaprzestaniu podawania leku,
- leukopenię,
- reakcje skórne (wysypka).
Pamiętaj, że przed przystąpieniem do leczenia teplizumabem trzeba wykonać badania kontrolne:
- wątroby – enzymy wątrobowe (ALAT i ASPAT),
- bilirubiny.
W trakcie leczenia chory musi monitorować ich poziom. Przy podwyższonych wynikach konieczne jest odstawienie preparatu.
Podczas stosowania teplizumabu pacjent musi kontrolować, czy nie występują u niego objawy zespołu uwalniania cytokin:
- gorączka,
- bóle stawów i mięśni,
- uczucie zmęczenia,
- mdłości,
- bóle głowy,
- zwiększona aktywność enzymów wątrobowych.
Objawy te mogą pojawić się w ciągu pierwszych 5 dni leczenia teplizumabem.
Chory musi także zwrócić uwagę na ryzyko wystąpienia:
- poważnych infekcji bakteryjnych i wirusowych,
- zapalenia żołądka,
- zapalenia jelit,
- zapalenia płuc,
- zapalenia tkanki łącznej,
- ropnia,
- posocznicy.
Mogą pojawić się także reakcje nadwrażliwości, a wśród nich:
- choroba posurowicza,
- obrzęk naczynioruchowy,
- pokrzywka,
- wysypka,
- wymioty,
- skurcz oskrzeli.
Jeśli chory zauważy u siebie te objawy, powinien przerwać leczenie teplizumabem.
Przed przystąpieniem do leczenia pacjent musi przyjąć wszystkie szczepienia odpowiednie dla jego wieku. W trakcie leczenia niektóre szczepienia trzeba odłożyć na później.
Teplizumab – przeciwwskazania
Preparatu zawierającego teplizumab nie mogą stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią. Nie można go również przyjmować na 30 dni przed planowaną ciążą.
Nie ma danych, które mówią o tym, czy teplizumab jest skuteczny w leczeniu cukrzycy u dzieci poniżej 8 lat.
Teplizumab to bez wątpienia przełom w leczeniu cukrzycy typu 1. Potrzebne są jednak dalsze badania nad jego skutecznością i bezpieczeństwem stosowania. Odkrycie tego leku zapewne wpłynie na poziom diagnostyki cukrzycy na wczesnym etapie.
Przeczytaj również:
Insulina i liksysenatyd. Nowe połączenie w walce z cukrzycą
- Simmons K.M., Michels A.W., Type 1 diabetes: A predictable disease, World J Diabetes, 2015 Apr 15;6(3):380-90, DOI: 10.4239/wjd.v6.i3.380.
- Bisikirska B., Colgan J., Luban J., Bluestone J.A., Herold K.C., TCR stimulation with modified anti-CD3 mAb expands CD8+ T cell population and induces CD8+CD25+ Tregs, J Clin Invest, 2005 Oct;115(10):2904-13, DOI: 10.1172/JCI23961.
- Herold K.C., Gitelman S.E., Ehlers M.R., Gottlieb P.A., Greenbaum C.J., Hagopian W., Boyle K.D., Keyes-Elstein L., Aggarwal S., Phippard D., Sayre P.H., McNamara J., Bluestone J.A., AbATE Study Team, Teplizumab (anti-CD3 mAb) treatment preserves C-peptide responses in patients with new-onset type 1 diabetes in a randomized controlled trial: metabolic and immunologic features at baseline identify a subgroup of responders, Diabetes. 2013 Nov;62(11):3766-74, DOI: 10.2337/db13-0345.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3806618/.
- https://ichgcp.net/pl/clinical-trials-registry/NCT03875729.
- https://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT03875729?term=teplizumab.
- https://www.fda.gov/drugs/new-drugs-fda-cders-new-molecular-entities-and-new-therapeutic-biological-products/new-drug-therapy-approvals-2022.
- https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-drug-can-delay-onset-type-1-diabetes.
- https://diatribe.org/fda-approves-tzield-teplizumab-delay-type-1-diabetes.
- Sherry N., Hagopian W., Ludvigsson J., Jain S.M., Wahlen J., Ferry R.J., Bode B., Aronoff S., Holland C., Carlin D., King K.L., Wilder R.L., Pillemer S., Bonvini E., Johnson S., Stein K.E., Koenig S., Herold KC.., Daifotis A.G., Protégé Trial Investigators, Teplizumab for treatment of type 1 diabetes (Protégé study): 1-year results from a randomised, placebo-controlled trial, Lancet, 2011 Aug 6;378(9790):487-97, DOI: 10.1016/S0140-6736(11)60931-8.
- Herold K.C., Bundy B.N., Long S.A., Bluestone J.A., DiMeglio L.A., Dufort M.J., Gitelman S.E., Gottlieb P.A., Krischer J.P., Linsley P.S., Marks J.B., Moore W., Moran A., Rodriguez H., Russell W.E., Schatz D., Skyler J.S., Tsalikian E., Wherrett D.K., Ziegler A.G., Greenbaum C.J., Type 1 Diabetes Trial. Net Study Group. An Anti-CD3 Antibody, Teplizumab, in Relatives at Risk for Type 1 Diabetes, N Engl J Med, 2019 Aug 15;381(7):603-613, DOI: 10.1056/NEJMoa1902226.
- https://mojacukrzyca.pl/fda-zatwierdzila-lek-ktory-opoznia-rozwoj-cukrzycy-typu-1/.
- https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-drug-can-delay-onset-type-1-diabetes.
- https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ1/65948,cukrzyca-typu-1.
- https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2022/761183s000lbl.pdf.
- Masharani U.B., Becker J., Teplizumab therapy for type 1 diabetes, Expert Opin Biol Ther, 2010 Mar;10(3):459-65, DOI: 10.1517/14712591003598843.
- https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2022/761183s000lbl.pdf.
- https://www.tzield.com/learn-about-TZIELD.
- https://www.mp.pl/cukrzyca/leczenie/80136,badania-biochemiczne-wykorzystywane-w-diagnostyce-i-leczeniu-cukrzycy.
