Zioła w zaburzeniach pracy trzustki
Zioła, które mogą znaleźć zastosowanie w przypadku zaburzeń pracy trzustki, działają głównie poprzez pobudzanie jej czynności zewnątrzwydzielniczej. Część opisanych surowców dostarcza również enzymy proteolityczne, przez co wspomaga pracę trzustki, ułatwiając procesy trawienne. Właściwości najbardziej znanych roślin mających zastosowanie w zaburzeniach pracy trzustki opisano poniżej.
Kora i liść harongi
Haronga jest rośliną należącą do rodziny dziurawcowatych, pochodzących z rejonów Południowej Afryki. Surowcem leczniczym jest kora i liście. Do związków charakterystycznych dla kory harongi można zaliczyć farmakologicznie czynne pochodne 1,8- dihydroksyantracenu – harunganinę i madagascynę. Liście harongi zawierają natomiast hyperycynę i pseudohiperycynę.
Haronga pobudza czynność zewnątrzwydzielniczą trzustki, wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Preparaty i wyciągi z harongi mogą znaleźć zastosowanie w przypadku niestrawności oraz niedostatecznej sekrecji enzymów proteolitycznych.
Haronga nie jest wskazana w przypadku ostrych stanów zapalnych trzustki, schorzeń wątroby i pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej i niedrożności jelit. Preparaty zawierające harongę mogą działać fotouczulająco i nie powinny być stosowane dłużej niż przez 2 miesiące.
Ziele krwawnika
Krwawnik pospolity jest rośliną należącą do rodziny astrowatych. Powszechnie występuje w Azji i Europie, także w Polsce Surowcem zielarskim jest ziele krwawnika, czyli jego nadziemne części zebrane w okresie kwitnienia.
Ziele krwawnika zawiera:
- olejek eteryczny,
- laktony seskwiterpenowe,
- poliacetyleny,
- flawonoidy,
- garbniki.
Surowiec wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwkrwotoczne i pobudzające czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego.
Ziele krwawnika może znaleźć zastosowanie w przypadku niestrawności, bywa również składnikiem złożonych mieszanek ziołowych stosowanych pomocniczo w zaburzeniach pracy trzustki.
Glistnik jaskółcze ziele
Glistnik to bylina z rodziny makowatych, powszechnie występująca w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Surowiec farmakopealny stanowi ziele, które zawiera alkaloidy izochinolinowe, kwasy organiczne (chelidonowy, jabłkowy, cytrynowy), karotenoidy, flawonoidy i enzymy proteolityczne.
Zielu glistnika przypisuje się działanie przeciwdrobnoustrojowe, rozkurczające mięśnie gładkie, żółciopędne i przeciwbólowe. Dzięki obecności enzymów proteolitycznych wyciągi alkoholowe tej rośliny są składnikiem mieszanek ziołowych wspomagających trawienie poprzez stymulację wydzielania soku żołądkowego, trzustkowego i żółci.
Surowca nie należy stosować w przypadku uszkodzenia wątroby lub przyjmowania leków hepatotoksycznych.
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski (mlecz, dmuchawiec) należy do rodziny astrowatych i rośnie dziko w całej Polsce. Surowcem farmakopealnym jest ziele i korzeń. Związki aktywne obecne w zielu to:
- kwasy fenolowe,
- flawonoidy,
- kumaryny,
- węglowodany,
- witaminy, minerały.
Korzeń natomiast zawiera kwasy fenolowe, laktony seskwiperpenowe, glikozydy, inulinę i związki mineralne (głównie potas).
Wysuszone części tej rośliny działają moczopędnie, żółciopędnie, hipoglikemicznie i wspomagająco na proces trawienia. Mniszek wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych tradycyjnie stosowanych w zaburzeniach przewodu pokarmowego i dyspepsjach wynikających z niedostatecznego wydzielania żółci czy soku trzustkowego.
Preparatów z mleczem nie powinny stosować osoby z niedrożnością jelit czy dróg żółciowych.
Niedojrzały owoc papai
Papaja należy do roślin ciepłolubnych, charakterystycznych dla klimatu zwrotnikowego. Osiąga nawet do 10 m wysokości. Najprawdopodobniej pochodzi z Afryki Wschodniej. W lecznictwie zastosowanie znajduje niedojrzały owoc papai. Z jego soku otrzymywany jest enzym – papaina.
Papaina jest enzymem proteolitycznym – rozkładającym białka na pojedyncze aminokwasy, dlatego też może znaleźć zastosowanie w przypadku zaburzeń trawiennych i niestrawności spowodowanej niedostatecznym wydzielaniem enzymów trawiennych przez trzustkę.
Należy wspomnieć, że papaina jest wrażliwa na działanie soku żołądkowego, dlatego też najlepiej przyjmować ją w odpowiedniej postaci, np. w formie kapsułek dojelitowych. Papaina najczęściej jest spotykana w połączeniu z bromeliną w formie preparatów złożonych wspomagających pracę trzustki.
Ananas jadalny
Ananas należy do roślin z rodziny bromeliowatych szeroko uprawianych w różnych częściach świata. W stanie dzikim można go spotkać w Ameryce Południowej, zwłaszcza w Brazylii. Surowcem jest zarówno owoc, jak i liście, z których izolowany jest enzym – bromelina.
Bromelina jest enzymem proteolitycznym – rozkładającym białko. Znajduje on zastosowanie w problemach trawiennych, zwłaszcza na tle zaburzeń pracy trzustki. W preparatach złożonych najczęściej jest stosowany razem z papainą i enzymami trzustkowymi. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe.
Przeciwwskazaniem do stosowania jest m.in. skaza krwotoczna i ciężkie uszkodzenie wątroby i nerek.
Przeczytaj również:
Przewlekłe zapalenie trzustki – przyczyny, objawy, leczenie
Ostre zapalenie trzustki – przyczny, objawy, leczenie
Źródła:
- Matławska I., Farmakognozja, UM Poznań, Poznań 2008.
- Lamer Zarawska E., Fitoterapia i leki roślinne, PZWL, 2010.
- Kohlmunzer S., Farmakognozja, podręcznik dla studentów farmacji, PZWL, 1998.