Domowa apteczka – w jaki sprzęt medyczny warto ją wyposażyć?

Termometr bezdotykowy 

Trudno wyobrazić sobie domową apteczkę bez termometru. Podwyższona temperatura ciała jest reakcją obronną organizmu i świadczy o toczącym się procesie chorobowym. Stan podgorączkowy (37-38°C) bywa korzystny w infekcjach, ponieważ usprawnia działanie systemu immunologicznego, hamuje rozwój bakterii oraz przyspiesza wydalanie toksyn. Gdy dzieje się coś niepokojącego, regularne pomiary temperatury pomogą wychwycić moment, w którym konieczne stanie się podanie leków przeciwgorączkowych (>38,5°C). 

Istnieje wiele rodzajów termometrów, ale najwygodniejsze w użyciu są urządzenia elektroniczne, które podają wynik w ciągu kilku sekund. Sygnalizują przy tym od razu, czy wynik stanowi odstępstwo od normy (stan podgorączkowy lub gorączka). Dodatkową zaletą jest higieniczność użycia i bezpieczeństwo stosowania (ewentualne rozbicie nie grozi rozlaniem toksycznej rtęci). W sprzedaży dostępnych jest wiele modeli termometrów bezdotykowych. Wybierając egzemplarz dla siebie, warto zwrócić uwagę na następujące parametry: 

• kalibracja – oznacza czas potrzebny do dostosowania się urządzenia do temperatury otoczenia, co umożliwia prawidłowy pomiar. Termometry wyposażone w funkcję ręcznej kalibracji szybciej przygotowują się do pracy (zwykle kilka sekund), w porównaniu do kalibracji automatycznej. Gdy nie ma możliwości manualnego skalibrowania urządzenia, aby otrzymany wynik był wiarygodny, termometr musi znajdować się około 30 minut w pomieszczeniu, w którym zamierzamy dokonać pomiaru. 
• czujnik odległości pomiaru – w celu uzyskania jak najdokładniejszych wyników pomiaru należy dokonywać w zalecanej przez producenta odległości od powierzchni skóry. Zwykle dystans, z jakiego wykonujemy pomiar, jest tylko orientacyjny, co może wpływać na rozbieżność otrzymywanych rezultatów. Przydatną funkcją jest wbudowany czujnik odległości informujący o prawidłowym położeniu urządzenia. 
• możliwość pomiaru na powiece – miejsce to zapewnia najdokładniejsze pomiary temperatury, ponieważ nie są one zaburzone przez pot czy obecność włosów. Termometry z tą funkcją wyposażone są w specjalne diody LED i zazwyczaj są droższe. Jeśli jednak producent danego modelu nie deklaruje takiej możliwości, nie wolno kierować emitowanego światła w kierunku oczu, ponieważ może to doprowadzić do uszkodzenia wzroku. 
• wielofunkcyjność – większość urządzeń oprócz pomiaru temperatury ciała umożliwia także oznaczenie temperatury otoczenia lub konkretnych przedmiotów. Jest to przydatna funkcja, zwłaszcza dla rodziców małych dzieci (np. sprawdzenie temperatury mleka lub wody w wanience). 
• praca w trybie cichym – większość termometrów bezdotykowych wydaje dźwięk po zakończeniu pomiaru oraz po otrzymaniu wyniku wskazującego na stan gorączkowy. Dla większości osób taki system informowania jest bardzo praktyczny, jednak w przypadku mierzenia temperatury małym dzieciom, zwłaszcza podczas snu, opcja wyłączenia efektów dźwiękowych może okazać się przydatna.  

Przeczytaj również:
Jaki termometr wybrać dla niemowlaka i małego dziecka?

Nebulizator 

Nebulizator (potocznie nazywany inhalatorem) stał się niemal niezbędny w wyposażeniu apteczki młodych rodziców, ponieważ w razie infekcji dróg oddechowych u dziecka jednymi z podstawowych leków przepisywanych przez pediatrę są środki podawane na zasadzie nebulizacji. Takie rozwiązanie daje szybkie efekty terapeutyczne, umożliwia redukcję potrzebnej dawki, zmniejsza ryzyko działań niepożądanych i zwiększa siłę miejscowego działania leku. Inhalacje łagodzą także przebieg przewlekłych schorzeń układu oddechowego, takich jak astma czy mukowiscydoza. W praktyce mogą go stosować wszyscy w ramach działań profilaktycznych w okresie wzrostu zachorowań na grypę lub jako środek wspomagający leczenie przeziębień i infekcji.  

Nebulizację stosuje się najczęściej w przebiegu: 

• przeziębień i infekcji dróg oddechowych, 
• astmy, 
• mukowiscydozy, 
• dyskinezy rzęsek, 
• rozedmy płuc, 
• przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), 
• zakażeń grzybiczych, 
• stanów pooperacyjnych dróg oddechowych. 

Nebulizacja polega na dostarczaniu leku bezpośrednio do dróg oddechowych poprzez rozbicie wlanego do zbiorniczka roztworu na małe cząsteczki aerozolu, który w postaci chłodnej mgiełki wdychamy przez ustnik lub maseczkę. To właśnie wielkość cząstek tworzonych przez urządzenie jest jednym z najważniejszych parametrów, na które powinniśmy zwrócić uwagę przy wyborze odpowiedniego modelu. Jeśli średnica aerozolu będzie zbyt mała, cząsteczki podawanego leku mogą ulec uszkodzeniu. Gdy natomiast średnica generowanego aerozolu jest za duża, większość leku spocznie na błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, w małym stopniu przedostając się w dalsze odcinki – oskrzeli i płuc. Do inhalacji w przebiegu przeziębień można również używać roztworu soli fizjologicznej, co umożliwi nawilżenie śluzówki i rozrzedzenie zalegającej wydzieliny, ułatwiające jej efektywne usuwanie.  

Uwaga: Nie wolno przeprowadzać nebulizacji z olejkami eterycznymi i naparami ziół, które nie powinny trafiać bezpośrednio do płuc (ryzyko gwałtownego skurczu oskrzeli i niewydolności oddechowej). W ich przypadku można zastosować klasyczną inhalację parową (np. wdychanie pary znad gorącego roztworu). 

Podczas zakupu nebulizatora warto zwrócić uwagę na następujące parametry: 

• Średnia wielkość generowanych cząstek aerozolu (MMAD) – ich średnica podawana jest w mikrometrach (μm). Jeśli nebulizator ma służyć przede wszystkim do podawania sterydów, najlepszym wyborem będzie urządzenie wytwarzające małe cząstki (około 2-3 μm). Im mniejsza jest średnica aerozolu, tym głębiej spenetruje drogi oddechowe. Wielkość aerozolu nie ma natomiast większego znaczenia, jeśli zamierzamy inhalować się jedynie solą fizjologiczną. 
• Frakcja respirabilna (FPF) – to procentowa zawartość cząstek o średnicy poniżej 4,7 μm, które docierają bezpośrednio do pęcherzyków płucnych. Im wyższa wartość, tym wydajniej dostarczymy lek do płuc. Dobrej jakości urządzenia cechują się FPF na poziomie 70% i więcej. 
• Czas trwania nebulizacji – podawany jest w minutach na określoną objętość płynu lub w postaci szybkości przepływu (ilość roztworu przetworzonego w aerozol na minutę). Żeby nebulizacja była skuteczna, musi trwać około 6-10 minut. Długość trwania procesu jest szczególnie ważna w przypadku małych dzieci, które źle znoszą długotrwałe siedzenie w jednym miejscu. 
• Typ mechanizmu wytwarzania aerozolu – istnieją trzy różne mechanizmy pracy nebulizatorów: pneumatyczno-tłokowe, ultradźwiękowe i membranowe (siateczkowe). Najbardziej powszechne są nebulizatory pneumatyczne, których zaletą jest uniwersalność zastosowania, długi okres eksploatacji i przystępna cena. Główną wadą jest dość głośna praca, dlatego warto porównać poziom hałasu podawany w decybelach dla różnych aparatów. Inhalatory ultradźwiękowe i membranowe pracują cicho, jednak nie nadają się do rozpylania niektórych leków (np. sterydów). Fale dźwiękowe mogą na przykład zmieniać strukturę budezonidu, dlatego ten lek zaleca się podawać przy pomocy nebulizatora pneumatycznego. Inhalatory siateczkowe są bardzo wydajne, ale wymiana membrany średnio co pół roku jest kosztowną koniecznością. 
• Załączone akcesoria – do nebulizatora dołączony może być cały zestaw ustników, maseczek w różnych rozmiarach (dla dzieci i dorosłych), smoczki inhalacyjne dla niemowląt, a nawet irygatory do nosa. Skład zestawu lub ewentualnie możliwość dokupienia elementów jest ważna, jeśli z urządzenia będzie korzystało więcej osób, z różnej grupy wiekowej. 
• Wygląd aparatu – ma znaczenie w leczeniu małych dzieci, które niekiedy boją się wydawanego przez nebulizatory dźwięku. Na rynku dostępne są kolorowe urządzenia w kształcie misiów czy zwierzątek, które mają zachęcić dziecko do inhalacji. 
• Tryb pracy – może być ciągły lub przerywany. W praktyce oznacza to zalecaną konieczność wyłączenia urządzenia po określonym czasie pracy. Nebulizacja w systemie przerywanym może trwać np. 30 minut, po których aparat musi „odpocząć” przez kolejne pół godziny. Urządzenia do pracy ciągłej są zwykle droższe, ale przydają się w dużych rodzinach lub placówkach medycznych, gdzie więcej osób korzysta z inhalacji. 

Przeczytaj również:
Jak inhalatory wspierają układ oddechowy?
Inhalacja a nebulizacja – czym się różnią?
Jak prawidłowo korzystać z inhalatora?

Ciśnieniomierz 

Schorzenia układu krążenia są zaliczane do coraz powszechniejszych chorób cywilizacyjnych. Typowy pacjent w średnim wieku cechuje się zwykle kilkoma czynnikami ryzyka rozwoju nadciśnienia, takimi jak np. hipercholesterolemia, otyłość, cukrzyca, palenie papierosów. Aż 29% Polaków choruje na nadciśnienie tętnicze, które w dzisiejszych czasach dotyka coraz to młodsze osoby. Często przez długi czas pacjenci nie są świadomi swojej choroby, przez co opóźnia się rozpoczęcie leczenia. Według zaleceń, aby zredukować ryzyko powikłań (zawał, udar), farmakoterapię należy wdrożyć po przekroczeniu wartości ciśnienia 140/90 mmHg. Ciśnieniomierz jest więc niezbędny w apteczce osób z grupy ryzyka (wiek średni, otyłość, zaburzenia metaboliczne, palenie tytoniu) oraz seniorów. Warto jednak kontrolować ten parametr w każdym wieku w celach profilaktycznych.  

W sprzedaży znajdziemy ciśnieniomierze manualne i elektroniczne. Do samodzielnego dokonywania pomiarów w domu najlepszym rozwiązaniem będzie aparat elektroniczny. Kupując ciśnieniomierz, warto zwrócić uwagę na kilka rzeczy: 

• Automatyczność pomiaru – są modele w pełni automatyczne oraz półautomatyczne, w których pompowanie mankietu odbywa się w sposób manualny przy pomocy specjalnej pompki. 
• Miejsce pomiaru – dokładniejsze wyniki uzyskuje się przy pomocy ciśnieniomierzy naramiennych, dlatego powinny być pierwszym wyborem u osób kontrolujących chorobę. Aparaty nadgarstkowe sprawdzą się natomiast u osób otyłych oraz pacjentów z ograniczoną ruchomością, które mają trudności z zakładaniem mankietu na ramię. Ze względu na mniejsze rozmiary modeli nadgarstkowych, stanowią one dobrą alternatywę dla osób, które często podróżują. 
• Technologia MAM – aparaty wyposażone w tę funkcję uzyskują lepszą dokładność pomiaru, ponieważ ostateczny wynik jest obliczany na podstawie średniej z trzech następujących po sobie pomiarów. 
• Dodatkowe funkcje – takie jak pomiar tętna, czujnik ruchu, pamięć do zapisywania wyników, możliwość przesyłania danych na urządzenia mobilne i obróbki danych przy pomocy aplikacji. 
• Rozmiar wyświetlacza i komunikaty głosowe – to bardzo ważne funkcje dla osób niedowidzących i w podeszłym wieku. 

Przeczytaj również:
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze?

Przyrząd do usuwania kleszczy 

Kleszcze są bardzo rozpowszechnionymi w naszym środowisku pasożytami. Występują nie tylko w lasach i na łąkach, ale także w miejskich parkach, trawnikach przydomowych i ogródkach działkowych. Budzą się do życia już w marcu, a szczyt ich aktywności przypada na maj i czerwiec. Można je spotkać przez cały okres letni aż do pierwszych przymrozków. Łagodne zimy sprzyjają zwiększaniu się populacji kleszczy w Polsce, stąd też od lat obserwuje się systematyczny wzrost zachorowań na przenoszone przez nie choroby takie jak: borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, babeszjoza, tularemia, anaplazmoza granulocytarna i wiele innych. Najczęstszym problemem jest borelioza, na którą zapada co roku kilkanaście tysięcy Polaków. Według szacunków nawet 25% warszawskich kleszczy jest nosicielami tej choroby.  

W profilaktyce tych chorób ogromne znaczenie ma jak najszybsze i dokładne usunięcie kleszcza. Na zainfekowanie człowieka ukąszonego przez kleszcza zarażonego Borrelia burgdorferi patogen potrzebuje średnio od 24 do 36 godzin. Czas ten może być krótszy dla innych zarazków, dlatego zaleca się w pierwszej kolejności wyciągnięcie pasożyta. Właściwe usunięcie pajęczaka zmniejsza ryzyko zakażenia drobnoustrojami. W praktyce najczęściej popełnianym błędem jest ściskanie odwłoku kleszcza, co skutkuje wtłoczeniem zawartości jego jelit i gruczołów ślinowych wraz z patogenami do organizmu żywiciela. Niektóre osobniki są bardzo małe, dlatego prawidłowe usunięcie bez pomocy odpowiednich przyrządów staje się niemożliwe. Użycie metalowej pęsety często skutkuje zmiażdżeniem i rozerwaniem ciała kleszcza, co tylko zwiększa ryzyko zakażenia.  

W aptekach dostępne są różnego rodzaju urządzenia do prawidłowego usuwania kleszczy, które mogą być stosowane zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Występują w formie: 

• pętelki z elastycznego włókna (lasso),  
• haczyków o różnej wielkości, 
• specjalnie profilowanych pęset i szczypców z tworzywa sztucznego,  
• twardych kart wyposażonych w lupę, 
• aplikatora generującego gaz zamrażający kleszcza – po takim unieszkodliwieniu usuwa się go przy pomocy dołączonej pęsety, 
• przyrządów wytwarzających podciśnienie, które wysysa kleszcza, może też sprawdzić się do aspiracji jadu po ukąszeniach owadów, żmij, węży i skorpionów. 

Dobór właściwego urządzenia uzależniony jest w dużej mierze od osobistych preferencji. Na szczególną uwagę zasługuje przyrząd działający na zasadzie lassa, ze względu na prostotę obsługi i możliwość usuwania nawet najmniejszych osobników w trudno dostępnych miejscach. Przyrządy tego typu przypominają długopis, ale zamiast piszącego wkładu wysuwana jest pętelka, którą chwyta się kleszcza jak najbliżej powierzchni skóry, a następnie zwalniając uchwyt, obraca się przyrząd w dowolną stronę, wykręcając kleszcza w całości. 

Instrument do usuwania kleszczy w sezonie wiosenno-letnim może się przydać każdemu. Do grona osób najbardziej narażonych na ukąszenie należą: 

• leśnicy i robotnicy leśni, 
• rolnicy, 
• osoby pracujące w ogrodzie, 
• właściciele psów i kotów, 
• turyści i osoby aktywnie spędzające czas na łonie natury. 

Przeczytaj również:
Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?
Preparaty na komary i kleszcze dla dzieci

Pulsoksymetr 

Mimo że pulsoksymetry zyskały największą popularność podczas pandemii Sars-Cov-2, wykorzystywane były już od lat 80. XX wieku w szpitalach i karetkach pogotowia do monitorowania stanu pacjentów. Te niewielkie elektroniczne urządzenia służą do bezinwazyjnego pomiaru tzw. saturacji, czyli stopnia wysycenia krwi tlenem. Zasada działania urządzenia opiera się o fakt wykazywania odmiennych właściwości optycznych przez hemoglobinę utlenowaną w porównaniu do hemoglobiny w postaci zredukowanej (bez tlenu). Pomiar odbywa się poprzez emitowanie światła o dwóch różnych długościach fali. Fotodetektor mierzy sygnał odzwierciedlający absorbancję krwi tętniczej, a następnie obliczany jest procentowy stopień nasycenia hemoglobiny tlenem.  

Zakres prawidłowej saturacji to 95-99%.  

Dostępne w aptekach pulsoksymetry mają małe rozmiary i są proste w obsłudze. Zakłada się je na palec wskazujący lub środkowy. Na zakłócenie wyników może mieć wpływ wykonywanie ruchów w trakcie pomiaru oraz zimne dłonie. Należy pamiętać, że wszelkie przebarwienia płytki paznokcia, tipsy lub kolorowe lakiery również mogą zaburzać pomiar.  

Obecnie pulsoksymetry stały się coraz bardziej dostępne dla zwykłych ludzi, przede wszystkim z uwagi na możliwość samokontroli ważnych parametrów życiowych podczas infekcji koronawirusowej. W warunkach domowych najbardziej przydadzą się osobom w podeszłym wieku i przewlekle chorym, zwłaszcza z chorobami układu oddechowego (np. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc – POChP) i układu krążenia (np. nadciśnienie, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca). Pulsoksymetrię wykorzystuje się także w nagłych przypadkach mogących spowodować niedotlenienie, takich jak wstrząs anafilaktyczny, zatrucie lub atak astmatyczny. Poziom saturacji powinni kontrolować również sportowcy, zwłaszcza trenujący na dużych wysokościach (narciarze, spadochroniarze, alpiniści). Po pulsoksymetr warto sięgnąć, gdy odczuwamy duszność i problemy z oddychaniem. Przy wyborze urządzenia należy zwrócić uwagę na to, czy dany produkt posiada certyfikat CE i ma status wyrobu medycznego. 

Przeczytaj również:
Co to jest pulsoksymetr, jak działa i w jaki sposób czytać wyniki?

Elektroniczny aspirator do nosa 

Elektroniczny aspirator z pewnością docenią świeżo upieczeni rodzice. Gdy u niemowląt, które nie potrafią wydmuchać nosa, pojawia się katar, do udrożnienia przewodów nosowych konieczne jest użycie aspiratora. Tradycyjnym narzędziem stosowanym od wielu lat jest tzw. gruszka, wykonana najczęściej z gumy lub silikonu. Niestety nie zawsze takie rozwiązanie przynosi efekty. Do wad gruszki można zaliczyć: 

• niską skuteczność w usuwaniu wydzieliny, 
• niehigieniczność, zwłaszcza brak możliwości umycia i dezynfekcji wnętrza urządzenia, co niesie ryzyko przenoszenia zarazków, 
• konieczność umieszczenia końcówki w nozdrzach stwarza niebezpieczeństwo zbyt głębokiej aplikacji i uszkodzenia błony śluzowej (zwłaszcza gdy dziecko jest niespokojne i wykonuje ruchy w czasie aspiracji), 
• manualne sterowanie ruchem powietrza grozi niezamierzonym wdmuchaniem wydzieliny z powrotem do nosa. 

Są także nowsze modele gruszek z możliwością otwarcia i dezynfekcji, jednak ich wydajność nie różni się znacząco od tradycyjnych. Do odciągania kataru dostępne są też aspiratory w postaci rurki z odpowiednimi końcówkami, w której podciśnienie wytwarzane jest siłą wdechu lub poprzez podłączenie do odkurzacza. Zaletą pierwszej opcji jest możliwość użycia poza domem lub w podróży oraz cicha praca. Jednak efektywność takiego urządzenia w dużej mierze zależy od siły płuc rodzica, techniki przeprowadzenia aspiracji oraz ilości i właściwości odciąganej wydzieliny. Nie bez znaczenia jest sam fakt ryzyka przedostania się nadmiaru wydzieliny do wężyka i końcówki mającej bezpośredni kontakt z ustami, co grozi przeniesieniem zarazków i często wywołuje obrzydzenie. Problemy te nie występują w aspiratorach podłączanych do odkurzacza, które są proste w budowie, a zarazem bardzo skuteczne. Tego typu urządzenia są tak skonstruowane, aby wywierane podciśnienie było obniżane do bezpiecznych wartości. Należy jednak używać ich z wyczuciem, ponieważ zbyt częste i intensywne odsysanie może podrażniać śluzówkę. Ograniczeniem w ich stosowaniu jest głośna praca, która może przestraszyć dziecko oraz możliwość użycia zależna od obecności w pomieszczeniu odkurzacza (nie nadają się podczas podróży).

Przeczytaj również:
Jak naczyć dziecko wydmuchiwać nosek?

Coraz bardziej popularne stają się przenośne aspiratory elektryczne. Wśród zalet takich urządzeń można wymienić: 

• małe i poręczne rozmiary – możliwość użycia zarówno w domu, jak i w podróży, 
• cicha praca – w porównaniu do odkurzacza generują tylko delikatny szum, producenci podają poziom hałasu, który może się różnić wśród modeli, 
• barwne wzornictwo i funkcja odtwarzania melodyjek – pomaga uspokoić dziecko w czasie aspiracji, 
• higieniczne i łatwe do czyszczenia, dzięki zdejmowanemu zbiorniczkowi na wydzielinę.  
• wymienne końcówki w różnych rozmiarach, 
• siła pracy – w niektórych modelach jest funkcja regulacji mocy ssania. Jest to przydatne, ponieważ ciśnienie skuteczne w odciąganiu wodnistego kataru nie zawsze poradzi sobie z gęstą wydzieliną. 

Dla młodych rodziców dobrym rozwiązaniem jest wyposażenie apteczki w dwa sprzęty: zakup poręcznego, przenośnego aspiratora elektrycznego, który można łatwo spakować i wszędzie ze sobą zabrać oraz stosunkowo taniego aspiratora podłączanego do odkurzacza o większej mocy ssącej do zadań specjalnych. 

Ciągły postęp technologiczny w inżynierii medycznej sprawia, że mamy do dyspozycji wiele specjalistycznych urządzeń pomiarowych i funkcyjnych. Obecnie sprzęt medyczny można powszechnie zakupić w przystępnej cenie. Odpowiednio wyposażona apteczka jest dobrą inwestycją w zdrowie.

Przeczytaj również:
Apteczka dla niemowlaka
Apteczka seniora – domowy niezbędnik osoby starszej
Domowa apteczka – skompletuj ją samodzielnie
Apteczka rodzinna w podróży – co warto zabrać na wycieczkę?