Endometrioza. Jakie są jej objawy?

Endometrioza – co to za choroba?

Endometrioza przez długi czas była uważana za dość tajemniczą chorobę. Została nawet określona jako „wsteczne miesiączkowanie”. Obecnie wiemy, że jest to występowanie tkanki endometrialnej macicy w obrębie innych narządów.

Na endometriozę choruje ok. 6-15% kobiet w wieku rozrodczym.

Jest to choroba przewlekła, a jej występowanie zależy od indywidualnych czynników hormonalnych, genetycznych, immunologicznych i środowiskowych.

Klinicznie wyróżniamy trzy typy endometriozy:

• otrzewną,
• jajnikową,
• głęboko naciekającą.

Zmiany chorobowe mogą być umiejscowione w:

• jajnikach,
• przegrodzie odbytniczo-pochwowej,
• przeponie,
• jelicie grubym,
• otrzewnej, opłucnej i osierdziu,
• pęcherzu moczowym,
• płucach,
• pępku i bliźnie po operacjach brzusznych, np. po cesarskim cięciu.

Endometrioza a ciąża

Choroba diagnozowana jest głównie u kobiet w wieku rozrodczym, gdy mimo wielu prób nie udaje się im zajść w ciążę. Endometrioza wywołuje zmiany w układzie rozrodczym, co jest częstą przyczyną niepłodności. Rozpoznaje się ją aż u 35-50% kobiet bezskutecznie starających się o dziecko.

Naukowcy udowodnili, że uwolnienie blizn i zrostów oraz usunięcie torbieli endometrialnych zwiększa szansę na posiadanie potomstwa.  

Endometrioza – objawy

Trudności w rozpoznaniu choroby są związane z jej niejednoznacznymi objawami. Zdarza się, że kobiety, które nigdy nie narzekały na bolesne miesiączki, mają zaawansowaną postać choroby, natomiast kobiety, które podczas okresu niemalże mdlały z bólu, są zupełnie zdrowe. Z tego powodu endometrioza jest często diagnozowana przypadkowo, np. podczas leczenia operacyjnego innych schorzeń. Pamiętajmy, że wnikliwe obserwowanie swojego organizmu oraz wizyta u dobrego specjalisty na pewno poskutkują postawieniem trafnej diagnozy.

Na endometriozę mogą wskazywać poniższe objawy:

• bolesne i obfite miesiączki,
• problemy z zajściem w ciążę,
• odczuwanie bólu podczas kontaktów intymnych,
• bolesne oddawanie moczu oraz bolesną defekację,
• ból w okolicy krzyżowej kręgosłupa,
• krótkotrwałe i przewlekłe bóle brzucha z niewiadomych przyczyn,
• wzdęcia i biegunki,
• krwawienie z odbytu lub dróg moczowych,
• obecność zmian, np. torbieli w obrębie układu rozrodczego.

Diagnostyka endometriozy

Aby postawić właściwą diagnozę, ginekolog powinien zebrać od pacjentki szczegółowy wywiad lekarski i wykonać USG przezpochwowe oraz przez powłoki brzuszne. W niektórych przypadkach konieczna może być laparoskopia – uznana przez Zespół Ekspertów Towarzystwa Ginekologicznego za najlepsze narzędzie diagnostyczne i lecznicze. Pomaga ona określić stadium choroby, zlokalizować ogniska zapalne i usunąć ewentualne blizny, zrosty oraz torbiele. Lekarz może zlecić również wykonanie rezonansu magnetycznego, chociaż nie jest to popularna metoda wykorzystywana w diagnostyce endometriozy.

W praktyce często okazuje się, że nawet klasyczne palpacyjne badanie ginekologiczne okolic przydatków może okazać się niezwykle skuteczne w wykryciu torbieli endometrialnych. Torbiele endometrialne nazywane są czekoladowymi ze względu na wypełniającą je krew. Obecnie zalecane jest laparoskopowe usuwanie tych zmian, ale tylko w przypadku średnicy powyżej 3 cm. Niestety zdarza się, że podczas zabiegu musi być także usunięty cały zmieniony chorobowo jajnik lub trzeba dokonać jego częściowej resekcji.

Dane statystyczne dotyczące ponownego pojawiania się torbieli czekoladowych nie są optymistyczne. Wznowy dotyczą nawet do 30% pacjentek po przebytej laparoskopii. Chociaż pojawiające się w czasie choroby zmiany nie mają charakteru nowotworu, występowanie endometriozy zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworu. Szczególnie narażone na niego są kobiety w trakcie menopauzy.

Endometrioza – jak wygląda leczenie?

Choć laparoskopia uważana jest za złoty standard w diagnostyce i leczeniu endometriozy, część specjalistów decyduje się na wprowadzenie farmakoterapii bez ingerencji chirurgicznej.

Ponieważ tkanka endometrialna jest wrażliwa na działanie hormonów, lekarze przepisują pacjentkom:

• preparaty estrogenowo-progestagenowe,
• preparaty progestagenowe w postaci doustnej lub systemu wewnątrzmacicznego,
• uśmierzające ból niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Stosowany dawniej danazol wywoływał uciążliwe skutki uboczne takie jak: przybieranie na wadze, spadek libido, trądzik, uderzenia gorąca, a nawet zmiana barwy głosu. Obecnie w leczeniu endometriozy przyjmuje się najczęściej dienogest – pochodną progesteronu. Preparat ten skutecznie uśmierza ból towarzyszący endometriozie, ograniczając jednocześnie ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej w porównaniu z innymi lekami.

Endometrioza a markery biochemiczne

Markery biochemiczne to substancje znajdujące się we krwi. Ich obecność lub zwiększone stężenie świadczy o występowaniu określonej choroby, w tym endometriozy. Są pomocne w szybkiej i w miarę taniej diagnostyce. Obecnie w laboratoriach diagnostycznych wykonywana jest analiza stężenia czynników Ca-125 oraz Ca 19-9. Nie potwierdzają one ostatecznie endometriozy, ale uzupełniają specjalistyczne badania ginekologiczne i umożliwiają podjęcie decyzji o ukierunkowanym leczeniu.

Do niedawna prowadzono także analizy w aspekcie wykorzystania w diagnostyce laboratoryjnej kilku czynników angiogennych, czyli wpływających na powstawanie naczyń krwionośnych podczas implantacji fragmentów endometrium poza obrębem macicy. Badaniu zostały poddane takie substancje jak angiogenina, czynnik wzrostu śródbłonka (VEGF) oraz czynnik wzrostu fibroblastów (FGF). Uzyskane wyniki nie były jednak satysfakcjonujące, a więc badania nad biochemicznymi markerami diagnozującymi endometriozę wciąż trwają.

Endometrioza nie jest chorobą zagrażającą życiu, ale skutecznie może obniżyć jego jakość. Ból i niepokojące krwawienia to niestety częsta codzienność pacjentek dotkniętych tą chorobą. Dodatkowo endometrioza istotnie obniża płodność kobiety, utrudniając tym samym starania o potomstwo. Laparoskopia i leczenie preparatami hormonalnymi mogą pomóc w walce z uciążliwymi dolegliwościami.

Przeczytaj również:
Test na endometriozę. Co warto o nim wiedzieć?