Krew w moczu – jakie mogą być jej przyczyny?

Czym jest krwiomocz? 

Krwiomocz (hematuria) to obecność w moczu nadmiernej ilości erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Definiuje się go jako obecność powyżej trzech krwinek w polu widzenia w mikroskopowym badaniu osadu odpowiednio przygotowanej próbki moczu. Krwiomocz mikroskopowy, zwany również krwinkomoczem, to stan, którego nie jesteśmy w stanie zaobserwować gołym okiem. W przypadku krwinkomoczu makroskopowego mocz przybiera zabarwienie od różowawego po czerwone lub brunatnoczerwone. 

Krwiomocz diagnozuje się na podstawie badania próbki moczu. Technika badania polega na odmierzeniu 5 mililitrów moczu, odwirowaniu próbki, usunięciu z niej odpowiedniej w zależności od pożądanego zagęszczenia preparatu ilości supernenetau, czyli płynu pozostałego ponad osadem, a następnie przygotowaniu preparatu do oceny mikroskopowej. Preparat ogląda się w dwóch powiększeniach, a krwinki czerwone, czyli erytrocyty, zlicza w powiększeniu czterystukrotnym. 

W prawidłowej próbce moczu mogą znajdować się krwinki czerwone, jednak ich ilość nie powinna przekraczać dwóch w polu widzenia we wspomnianym badaniu. Wykrycie ponad trzech krwinek w polu widzenia równa się rozpoznaniu krwiomoczu. Obecność krwinek w moczu można również stwierdzić za pomocą testów wykrywających obecność hemoglobiny – białka erytrocytów w moczu. 

W celu dokładnej oceny natężenia krwiomoczu ocenia się stosunek stężenia hemoglobiny w moczu do stężenia hemoglobiny we krwi pacjenta. Wynik badania nosi nazwę urokrytu i wyraża się go jako wartość procentową. Badanie jest pomocne również w diagnostyce lokalizacji źródła krwiomoczu. Wartość powyżej 1% wskazuje na pochodzenie z dolnych dróg moczowych, czyli pęcherza moczowego lub cewki moczowej. 

Krwiomocz – podział 

Krwiomocz można podzielić na: 

• krwiomocz mikroskopowy, zwany krwinkomoczem, wykrywany w badaniu próbki moczu za pomocą oceny mikroskopowej osadu lub testów wykrywających hemoglobinę, niepowodujący makroskopowej, czyli zauważalnej gołym okiem, zmiany barwy wydalanego moczu, 
• krwiomocz makroskopowy, powodujący zmianę zabarwienia wydalanego moczu na różowawą, czerwoną lub brunatnoczerwoną. 

Ze względu na miejsce, w którym erytrocyty dostają się do moczu, krwiomocz dzielimy na: 

• kłębuszkowy, w którym krwinki dostają się do moczu na poziomie kłębuszków nerkowych, 
• pozakłębuszkowy, w którym erytrocyty trafiają do moczu w dalszych odcinkach układu moczowego. 

Krew w moczu – przyczyny 

Mocz z krwią może być wynikiem chorób, zaburzeń czy urazów dotykających każdego z elementów układu moczowego, a także patologii ogólnoustrojowych, na przykład zaburzeń krzepnięcia krwi wynikających z choroby lub stanowiących powikłanie stosowania leków przeciwkrzepliwych. 

Do przyczyn krwiomoczu zaliczamy: 

• kłębuszkowe zapalenia nerek i nefropatie, 
• nowotwory układu moczowego – nerek, moczowodów, pęcherza moczowego, stercza (prostaty), 
• bakteryjne i niebakteryjne zapalenie nerki, pęcherza moczowego, cewki moczowej, 
• kamicę moczową, 
• urazy mechaniczne nerek lub innych elementów układu moczowego, 
• łagodny rozrost stercza (prostaty), 
• endometriozę, 
• zaburzenia naczyniowe – zawał nerki, zakrzepicę naczyń nerkowych, 
• zaburzenia krzepnięcia, np. w wyniku przedawkowania leków przeciwkrzepliwych, 
• naciekanie przez nowotwory narządów sąsiednich, 
• przetoki, 
• obecność ciała obcego w cewce moczowej, 
• torbiele nerek. 

Do wystąpienia krótkotrwałego krwiomoczu może dojść w wyniku gorączki lub bardzo intensywnego wysiłku fizycznego. 

Krwiomocz – diagnostyka 

W diagnostyce przyczyn krwiomoczu znaczenie ma wywiad, ocena okoliczności wystąpienia krwiomoczu czy objawów towarzyszących. Istotna jest także ocena osadu moczu, nie tylko w kontekście ilości erytrocytów, ale także ich morfologii, obecności innych składowych, takich jak wałeczki erytrocytarne czy kryształy. Oznacza się także inne parametry laboratoryjne: morfologię krwi obwodowej, parametry układu krzepnięcia, wydolności nerek, zapalne.  

Zależnie od typu krwiomoczu wykonuje się badania dodatkowe. Pośród badań obrazowych stosuje się badanie ultrasonograficzne, urografię klasyczną i TK. Ponadto wykonuje się cystoskopię w krwinkomoczu niekłębuszkowym, a w przypadku krwinkomoczu kłębuszkowego biopsję nerki. 

Wskazania do wykonania każdego z badań ustala lekarz, a leczenie uzależnione jest od przyczyny krwiomoczu. 

Przeczytaj również:
Badanie eGFR 2 – co to jest i jaka jest norma?
Chore nerki nie bolą. Co poza cukrzycą może je niszczyć?
Co wywołuje kamicę nerkową?

Źródła: 

• Ciechanowski K. „Krwiomocz” w „Ocena czynności nerek” w Wielka Interna- Nefrologia, wyd. Medical Tribune Polska, Warszawa, wyd. elektroniczne. 
• Kokot F., Drabczyk R. „Krwiomocz” w Interna Szczeklika- mały podręcznik 2019/20, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, ISBN: 978-83-743-0569-3. 
• Rutynowe badanie osadu moczu – możliwości poprawy jakości wyników poprzez wdrożenie standaryzowanej procedury badania A. Ćwiklińska, M. Campoverde Parra1 , B. Kortas-Stempak, M. Wróblewska, B. Moteka1 , M. Czyżewska, A. Stencel1 , A. Pacanis  Journal of Laboratory Diagnostics 2009, Volume 45, Number 3, 219-229.